Вішня звычайная

	Вішня звычайная
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Расліны
Аддзел:	Кветкавыя
Клас:	Двухдольныя
Парадак:	Ружакветныя
Сямейства:	Ружавыя
Падсямейства:	Слівавыя
Трыба:	Amygdaleae
Род:	Сліва
Від:	Вішня звычайная
Міжнародная навуковая назва
	Prunus cerasus L., Sp. Pl., 1753
Сінонімы
	Cerasus vulgaris Mill.; Prunus vulgaris Schur;
ITIS	24773
NCBI	140311
EOL	242597
GRIN	t:29866
IPNI	729574-1
TPL	rjp-696

Вішня звычайная^[1]^[2], Вішэння^[3] (Prunus cerasus) — драўняная расліна, якую вырошчваюць у садах; від роду Сліва (Prunus) падроду Вішня сямейства Ружавыя (Rosaceae)^[4].

Батанічнае апісанне


Вішня звычайная. Батанічная ілюстрацыя з кнігі «Köhler’s Medizinal-Pflanzen», 1887

Вішня звычайная — невялікае дрэва ці куст, дасягае да 5^[4] м у вышыню, з бліскучай карой шэра-бурага колеру^[4].

Лісце скурыстае, чаргаванае, чарашковае, шырокаэліптычнае, завостранае, цёмна-зялёнае зверху, знізу святлейшае, дасягае ў даўжыню да 5—6 см^[4].

Кветкі найчасцей белага колеру, сабраныя ў парасоніках па 2—3 кветкі. Чашалісцікаў і пялёсткаў па пяць, тычынак 15—20, песцік адзін. Кветкі распускаюцца пасля лісця^[4].

Плод — кісла-салодкая, шарападобная касцянка светла- або цёмна-чырвонага, амаль чорнага колеру, да 1 см у дыяметры, пакрытая лупінай, мякаць сакавітая, мясістая, костачка ад мякаці не аддзяляецца^[4].

Экалогія

Святлолюбівая расліна, мезафіт і мезатроф^[5]. Цвіце ў канцы сакавіка — пачатку красавіка, пладаносіць з другой паловы мая. Мае зацяжны рост восенню, позна скідае лісце. Многія яе формы вылучаюцца вялікімі памерамі дрэў^[6].

Плады вішні звычайнай

Неапрацаваныя плады вішні
Харчовая каштоўнасць на 100 г прадукта

Энергетычная каштоўнасць 52 ккал 217 кДж

Вада	84,4 г
Бялкі	0,8г
Тлушчы	0,2 г
Вугляводы	10,6 г

Рэтынол (віт. A)	17 мкг
Рыбафлавін (B₂)	0,03 мг
Фалацын (B₉)	6 мкг
Аскарбінавая кіслата (віт. C)	15 мг

Кальцый	37 мг
Жалеза	0,5 мг
Магній	26 мг
Фосфар	30 мг
Калій	256 мг

Медзь	100 мкг

Плады вішні звычайнай маюць кісла-салодкі смак. Плады змяшчаюць арганічныя кіслоты (лімонная кіслата, яблычная кіслата, хінная кіслата, бурштынавая кіслата, саліцылавая кіслата)^[4].

Плады вішні звычайнай змяшчаюць макраэлементы (калій, кальцый, фосфар, магній), мікраэлементы (медзь, жалеза), а таксама пекцінавыя рэчывы, дубільныя рэчывы, ферменты, антацыяны, цукры (глюкоза, фруктоза), вітаміны А, С, В2, РР, Р, фоліевая кіслата, кумарын^[4].

Выкарыстанне

Вішня звычайная — вельмі пашыраная пладовая культура, якая вызначаецца скараспеласцю і штогадовым пладанашэннем. З амаль 150 відаў роду вішні для стварэння культурных сартоў выкарыстоўваліся галоўным чынам вішня звычайная і стэпавая (Prunus chamaecerasus).

Сустракаецца толькі ў культуры; у дзікай прыродзе няма. Некаторыя біёлагі лічаць вішню звычайную вынікам натуральнай гібрыдызацыі вішні стэпавай (Prunus chamaecerasus) з чарэшняй (Prunus avium)^[6], які ўзнік і шмат разоў паўтараўся ў месцах сумеснага росту матчыных відаў. Думаюць, што натуральнае скрыжоўванне чарэшні і вішні стэпавай адбылося ў Македоніі, але, магчыма, на Паўночным Каўказе і ў Прыдняпроўі^[7].

Плады вішні спажываюць свежымі. Таксама яны прыдатны для розных відаў перапрацоўкі: з іх гатуюць сокі, кампоты, пладовыя віны, варэнне, джэм, кісялі, жэле; начынку для варэнікаў, пірагоў.

Медыцынскае выкарыстанне

Лекавай сыравінай з’яўляюцца спелыя свежыя плады вішні і высушаны сок дрэва (клей)^[4]. Вішнёвы сіроп прымяняюць у медыцыне для выпраўлення смаку вадкіх лекавых формаў (настоек, адвараў, мікстур), звычайна складае 1/5—1/10 іх аб’ёму^[4].

У народнай медыцыне вішнёвы сок ужываюць як адхарквальны сродак пры бранхітах. Ёсць указанні пра заспакойваючае і супрацьсутаргавае дзеянне водных настояў пладоў вішні^[4]. У эмульсіі з насення вішань і адвару з пладаножак выразнае мачагоннае дзеянне, іх рэкамендуюць для лячэння мачакіслых дыятэзаў і захворванняў суставаў. Адвары з галін вішні аказваюць добрае супрацьдыярэйнае дзеянне, іх назначаюць пры хранічных калітах^[4].

Костачкі вішні і яе насенне пры ўжыванні ў вялікай колькасці могуць аказаць атрутнае дзеянне^[4].

Галерэя

Агульны выгляд	Лісце	Кветкі	Плады

Вішня ў культуры

У літаратуры

Ціха трапечуцца лісці зялёныя,
З ветрыкам мову вядуць;
Вішні, узняўшыся белай каронаю,
Быццам дзяўчаты, цвітуць.

Якуб Колас. «Майская раніца».^[8]

Вобразам вішні ў сваіх вершах карысталіся Яўгенія Янішчыц^[9], Таццяна Дзям'янава^[10], Максім Багдановіч^[11].

Зноскі

↑ Назва згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 35. — 160 с. — 2 350 экз.
↑ Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. — Смоленск, 1914. (руск.)
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г. Вишня обыкновенная // Дикорастущие плоды, ягоды и их применение. — Мн: Ураджай, 1975. — С. 37—39. — 200 с. — 130 000 экз.
↑ Вишня обыкновенная: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
↑ ^а ^б Фатьянов В. И., Менафов Б. М. Вишня и слива. — М.: Россельхозиздат, 1981. — 54 с.
↑ Вишня обыкновенная Архівавана 12 чэрвеня 2013. (руск.)
↑ Якуб Колас. «Майская раніца» Архівавана 4 сакавіка 2016.
↑ Я. Янішчыц. «Вішня»
↑ Т. Дзям’янава. «Санет»
↑ М. Адамовіч. «Па-над белым пухам вішняў»