«Граф Монтэ-Крыста» (фр.: Le Comte de Monte-Cristo) — прыгодніцкі раман французскага пісьменніка Аляксандра Дзюма, які ўпершыню друкаваўся ў перыяд з 1844 па 1846 год. Гэта адзін з самых папулярных твораў пісьменніка.
Фабула
Гэта эпічная гісторыя пра каханне, здраду, помсту і адкупленне, якая разгортваецца ў Францыі ў першай трэці XIX стагоддзя на фоне сацыяльных і палітычных зменаў у тагачаснай Еўропе. Сюжэт пачынаецца з прыбыцця маладога і паспяховага марака Эдмона Дантэса ў Марсель. Дантэс, поўны надзей, рыхтуецца ажаніцца на сваёй каханай Мерсэдэс і стаць капітанам карабля. Аднак яго шчасце выклікае зайздрасць у іншых. Тры чалавекі арганізоўваюць змову: клерк Данглар, які хоча заняць месца капітана; сусед Фернан Мандэго, таксама закаханы ў Мерсэдэс; і пракурор Вільфор, які бачыць у Дантэсе пагрозу для сваёй кар'еры.
Гэтыя трое арганізоўваюць арышт Дантэса, абвінаваціўшы яго ў сувязях з тады ўжо зрынутым імператарам Напалеонам Банапартам. Вільфор, імкнучыся схаваць удзел свайго бацькі ў палітычных інтрыгах, адпраўляе Дантэса ў змрочную турму — замак Іф. Там Эдмон праводзіць чатырнаццаць гадоў, пакутуючы ад адзіноты і несправядлівасці. У турме ён знаёміцца з іншым вязнем, абатам Фарыя, які становіцца яго настаўнікам. Абат перадае Дантэсу веды пра філасофію, мовы, навуку і, галоўнае, адкрывае яму таямніцу вялізарнага скарба, схаванага на маленькім і бязлюдным востраве Монтэ-Крыста.
Пасля смерці Фарыя Дантэсу ўдаецца збегчы з турмы, падмяніўшы сабою цела памерлага сябра. Ён знаходзіць скарб і становіцца неверагодна багатым чалавекам, узяўшы новае імя графа Монтэ-Крыста. Цяпер ён імкнецца адпомсціць тым, хто разбурыў яго жыццё.
Дантэс вяртаецца ў вышэйшы свет у новым вобразе, хаваючы сваю сапраўдную асобу. Яго помста плануецца з неверагоднай дбайнасцю. Ён маніпулюе судовымі, фінансавымі і сямейнымі абставінамі сваіх ворагаў, прыводзячы іх да абсалютнага жыццёвага краху. Данглар разараецца, Фернан Мандэго губляе гонар, сацыяльны статус і ўрэшце канчае жыццё самагубствам, а Вільфор сутыкаецца з трагічнай гібеллю амаль усіх членаў сваёй сям'і з-за сваіх уласных дзеянняў.
Аднак, рэалізуючы сваю помсту, Дантэс пачынае ўсведамляць яе разбуральную сілу. Ён бачыць, што помста не прыносіць сапраўднага задавальнення і прычыняе боль не толькі вінаватым, але і нявінным людзям. Асаблівым выпрабаваннем для яго становіцца лёс Мерсэдэс, якая захавала яму вернасць у сэрцы, нягледзячы на гады расстання і шлюб з Фернанам. У канцы рамана Дантэс адмаўляецца ад сваёй помсты і вырашае пачаць жыццё нанова. Ён раздае ўсе свае багацці. Здабыўшы ўнутраны супакой, ён сыходзіць, каб знайсці свой уласны шлях і месца ў свеце.
«Граф Монтэ-Крыста» — гэта не толькі гісторыя, поўная захапляльных прыгодаў, але і глыбокае амаль філасофскае разважанне аб справядлівасці, маралі, прабачэнні і сіле чалавечага духу.
Персанажы
Асноўныя
Эдмо́н Дантэ́с / Граф Монтэ-Крыста — галоўны герой, несправядліва асуджаны малады марак, які пасля ўцёкаў з турмы і здабыцця вялізарнага скарба становіцца графам Монтэ-Крыста, каб адпомсціць сваім ворагам.
Мерсэ́дэс Эрэ́ра / Графіня дэ Марсэ́р — каханая Дантэса, яго нявеста. Пасля арышту Эдмона выходзіць замуж за Фернана, але захоўвае вернасць сваёй любові да Дантэса.
Ферна́н Мандэго́ / Граф дэ Марсэ́р — сусед і таемны супернік Дантэса, які здраджвае яго з зайздрасці і закаханасці ў Мерсэдэс.
Жэра́р дэ Вільфо́р — амбіцыйны пракурор, які адправіў Дантэса ў турму, каб схаваць сувязі сваёй сям'і з банапартыстамі.
Дангла́р — зайздросны калега Дантэса, які сыграў ключавую ролю ў змове супраць яго.
Абат Фарыя́ — мудры вязень замка Іф, які становіцца настаўнікам і сябрам Дантэса, раскрывае яму таямніцу скарба.
Альбе́р дэ Марсэ́р — сын Фернана і Мерсэдэс, які гуляе важную ролю ў раскрыцці ганьбы свайго бацькі.
Гайдэ́ — рабыня, выратаваная графам Монтэ-Крыста, дачка грэцкага пашы, якая становіцца саюзніцай графа.
Максімілія́н Марэ́ль — сын працадаўцы Дантэса, які сімвалізуе надзею і высакароднасць.
Валянці́на дэ Вільфо́р — дачка Вільфора, каханая Максіміліяна, добрая і нявінная дзяўчына, якая пакутуе з-за інтрыг сваёй сям'і.
Другарадныя
Джава́ні Берту́чыа — верны і кемлівы слуга графа Монтэ-Крыста.
Луі́джы Ва́мпа — знакаміты італьянскі бандыт, які становіцца саюзнікам графа Монтэ-Крыста.
Гаспа́р Кадру́с — сусед Дантэса, які ведаў пра змову, але прамаўчаў.
Эрмі́на Дангла́р — жонка Данглара, уцягнутая ў шматлікія інтрыгі.
Эжэні́ Дангла́р — дачка Данглара, незалежная і наравістая дзяўчына, якая пярэчыць шлюбу па разліку.
Элаі́за дэ Вільфо́р — другая жонка Вільфора, жорсткая і падступная жанчына, якая выкарыстоўвае яд для дасягнення сваіх мэтаў.
Эдуа́р дэ Вільфо́р — маленькі сын Вільфора і Элаізы, нявінная ахвяра трагедыі.
Месье Нуарцье́ — бацька Вільфора, пажылы чалавек, былы банапартыст, цалкам паралізаваны, але які валодае вострым розумам.
Бенедэ́та — незаконнанароджаны сын Вільфора і Эрміны Данглар, які стаў злачынцам і інструментам помсты графа Монтэ-Крыста.
