Мірная канферэнцыя па Украіне (чэрвень 2024)

Мірная канферэнцыя па Украіне ў чэрвені 2024 года — міжнародная мірная канферэнцыя ў сувязі з поўнамаштабным уварваннем Расіі ва Украіну ў лютым 2022 года, якая прайшла ў гатэлі «Бюргеншток» у кантоне Нідвальдэн (Швейцарыя)^[1] 15—16 чэрвеня 2024 года^[2]. Канферэнцыя стала працягам серыі з чатырох папярэдніх міжнародных сустрэч^[3]. Мерапрыемства арганізавана прэзідэнтам краіны Віёлай Амерд^[1].

У лістападзе 2022 года Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі абвясціў аб мірным плане з 10 пунктаў, які датычыцца пытанняў ядзернай бяспекі; харчовай бяспекі краін Азіі і Афрыкі; энергетычнай інфраструктуры Украіны; вызвалення палонных і вяртання ўкраінскіх дзяцей, дэпартаваных у Расію; аднаўлення расійска-ўкраінскай граніцы 1991 года; вывад расійскіх войск з Украіны; судовы пераслед за ваенныя злачынствы падчас расійскага ўварвання ва Украіну; ліквідацыю экалагічнага ўрону; гарантыі ад будучай расійскай агрэсіі; а таксама мірная канферэнцыя і міжнародны дагавор^[4][5]. У снежні 2022 года Зяленскі заклікаў краіны G7 падтрымаць гэты план^[4].

Запланаванай на чэрвень 2024 года канферэнцыі ў Швейцарыі папярэднічала серыя з чатырох міжнародных канферэнцый, накіраваных на мірнае ўрэгуляванне расійска-ўкраінскага канфлікту^[6][3] з удзелам прадстаўнікоў Украіны, краін G7, Еўрапейскага Саюза, Індыі, Паўднёвай Афрыкі, Бразіліі, КНР, Інданезіі, Мексікі, Замбім, Егіпта, ЗША, Турцыі. Іх мэтай было заручыцца шырокай міжнароднай падтрымкай мірнага працэсу, заснаванага на прапанове Украіны з 10 пунктаў^[7][8][9].

Апошняя сустрэча адбылася ў сярэдзіне студзеня 2024 года ў Давосе, перад Сусветным эканамічным форумам, у якой прынялі ўдзел прадстаўнікі 83 краін і міжнародных арганізацый, у тым ліку 18 з Азіі, без уліку Кітая, і 12 з Афрыкі^[10]. 15 студзеня, пасля сустрэчы, прэзідэнт Швейцарыі Віёла Амерд заявіла, што плануе арганізаваць «магчымую мірную канферэнцыю»^[11].

Мэта канферэнцыі — правесці дыскусію на высокім узроўні аб «усёабдымным, справядлівым і трывалым міры для Украіны» ў кантэксце міжнароднага права і Статута Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, а таксама распрацаваць планы па дасягненню міру^[1].

У канферэнцыі прынялі ўдзел прадстаўнікі 92 краін, з 57 краін прыбылі лідары дзяржаў^[12], а таксама 8 міжнародных арганізацый^[13][14]. Каля паловы ўдзельнікаў саміту прадстаўляла заходні свет, астатнія — краіны «глабальнага Поўдня»^[15].

Быў падпісаны дакумент, у якім удзельнікі прызнавалі Украіну ў яе міжнародна прызнаных межах і выступілі за вырашэнне канфліктаў мірным шляхам. Украінскія АЭС, уключаючы Запарожскую, павінны бяспечна функцыянаваць пад кантролем Украіны^[16][14]. У дакуменце падпісанты выказвалі падтрымку базавых рэзалюцый Генеральнай Асамблеі ААН адносна расійскай агрэсіі супраць Украіны, у якіх асуджалася ўварванне і гучаў заклік да поўнага вываду войскаў Расіі з тэрыторыі Украіны^[13][17]. Дэкларавалася недапушчальнасць пагрозы прымянення ядзернай зброі ў кантэксце ўварвання Расіі на Украіну. Бяспечнае і свабоднае суднаходства ў Чорным і Азоўскім морах маюць вырашальнае значэнне для сусветнай харчовай бяспекі. Сельгаспрадукцыя ўкраінскага вытворчасці павінна пастаўляцца ў краіны, зацікаўленыя ў гэтай прадукцыі^[17]. Павінен быць зроблены поўны абмен ваеннапалоннымі. Усе мірныя жыхары Украіны, уключаючы дзяцей, незаконна перамешчаныя праз мяжу і дэпартаваныя, павінны вярнуцца на радзіму^[18].

Першапачаткова дакумент падпісалі 80 краін з прысутных^[17]. Выключэнне склалі Арменія, Бахрэйн, Індыя, Інданезія, Лівія, Мексіка, ААЭ, Саудаўская Аравія, Тайланд, ПАР^[14][19].

У аглядзе BBC адзначаецца, што калі б у канферэнцыі прыняла ўдзел невялікая колькасць краін, то гэта быў бы відавочны правал. Але парадак дня быў паменшаны з дзесяці пунктаў мірнага плана Зяленскага да трох найбольш кансэнсусных, таму, нягледзячы на намаганні Расіі, у саміту ўзялі ўдзел дэлегацыі 93 краін і 8 арганізацый, што большасць назіральнікаў ацаніла як вельмі добры вынік^[20].

Выступленні дэлегатаў паказалі, што не для ўсіх расійскае ўварванне ва Украіну з’яўляецца праблемай нумар адзін і не ўсе ўдзельнікі цалкам падзяляюць пазіцыю афіцыйнага Кіева^[20].

Тэкст выніковай заявы быў выкладзены ў максімальна мяккіх фармулёўках, аднак украінская дэлегацыя была ім цалкам задаволеная^[20].

Аналізуючы вынікі канферэнцыі, Bloomberg адзначае, што Бразілія, Індыя і ПАР не падпісалі выніковы дакумент, а Кітай наогул адмовіўся браць у ёй удзел. Акрамя таго, паказваецца, што прадстаўнікі шэрагу краін далі зразумець, што план дасягнення міру без удзелу Расіі працаваць не будзе. Зыходзячы з гэтага робіцца выснова, што Зяленскаму не ўдалося прыцягнуць на свой бок краіны «глабальнага Поўдня» і ў справе адлюстравання расійскай агрэсіі Украіна больш за ўсё належыць на Захад^[21].