Партызанскае садоўніцтва

Партызанскае садоўніцтва (таксама вядома як Партызанскае азеляненне) — азеляненне закінутых або грамадскіх аб’ектаў і тэрыторый людзьмі, у якіх няма права ўласнасці  (руск.) (бел. на дадзеныя ўчасткі^[1]. Звычайна прадугледжвае неардынарны падыход да азелянення з мэтай прыцягнуць з дапамогай раслін ўвагу да праблем інфраструктуры і экалогіі горада^[2]. Некаторыя партызанскія садоўнікі працуюць ноччу, саджаючы насенне і саджанцы ананімна^[3]. Іншыя могуць рабіць гэта адкрыта, не хаваючыся ад грамадскасці, а часам і з мэтай быць заўважаным, каб паказаць людзям, што яны маюць права мяняць аблічча горада.

Адзін з метадаў партызанскага азелянення — сідбомбінг, які прадугледжвае закідванне на цяжкадаступныя ўчасткі «насенных бомбаў» (шароў з насення раслін, перагною і гліны)^[4][5].

Партызанскія садоўнікі таксама без дазволу ўсталёўваюць у парках лаўкі, адпілоўваюць небяспечна выступаючую арматуру і ўсталёўваюць скрыні для збору прапаноў мясцовых жыхароў^[6].

Адзін з кірункаў партызанскага садаводства — агародніцтва^[7]. Партызанскія агароднікі абгрунтоўваюцца на невыкарыстоўваемых тэрыторыях з мэтай устаноўкі мабільных агародаў^[8]. У выпадку вяртання зямлі ўласніку-агароднікі лёгка пераязджаюць.

Гэты від грамадзянскай ініцыятывы зарадзіўся ў ЗША у 1970-х гадах^[9]. За гэты час актыўнасць зялёных партызан была дакументальна зафіксавана як мінімум у 30 краінах^[10].

У Даніі партызанскі садоўніцкі рух праявіўся кампаніяй «Have på en nat»(«Начны сад»), якая была арганізавана дацкай кампаніяй Igangsættere («Арганічныя закускі»). Пусты ўчастак у цэнтры горада Гульдбергсгадзе (Данія) за ноч ператварыўся ў сад, дзякуючы амаль 1000 чалавек, якія прынялі ўдзел у акцыі.

Нефармальная група «Miejska Partyzantka Ogrodnicza» («Партызанка гарадскога садоўніцтва»), заснаваная Вітольдам Швядкоўскім, дзейнічае ў Польшчы з 2005 года. У 2010 годзе яны запусцілі «Прытулак для непажаданых раслін». У 2017 годзе яны заснавалі «Сусветны дзень пасадкі гарбуза ў грамадскіх месцах» (16 мая), а з 2020 года — кампанію «Нацыянальнае прыпыненне газонакасілак» — кампанія па скарачэнні частаты стрыжкі ў горадзе^[11].

Першымі ў Расіі асвоілі партызанскае азеляненне жыхары Санкт-Пецярбурга, якія ў 2007 годзе ў рамках барацьбы з ушчыльняльнай забудовай стварылі Сад Уладзіміра Пуціна № 1^[12]. Забудоўшчык паставіў сіні плот вакол двух дзіцячых пляцовак для будаўніцтва вышынных дамоў у двары жылога дома. Жыхары выступілі супраць і арганізавалі серыю суботнікаў^[13][14]. Мясцовы жыхар, садоўнік Уладзімір Верхавых арганізаваў дастаўку саджанцаў, спланаваў ландшафт будучага саду і арганізаваў кампанію ў СМІ. У будаўнікоў і чыноўнікаў не хапіла рашучасці знішчыць зялёную зону, звязаную з імем прэзідэнта. Зялёнай зоне надалі афіцыйны статус: сад Уладзіміра Пуціна № 1 уключаны ў пералік зялёных зон, абароненых законам Санкт-Пецярбурга аб абароне зялёных насаджэнняў.

У красавіку 2015 года жыхары Санкт-Пецярбурга заклалі другую партызанскую зялёную зону супраць ушчыльняльнай забудовы: Севастопальскі сквер — прысвечаны далучэнню Севастопаля да Расіі^[15].

У Расіі рух партызанскага садоўніцтва вылучыўся вясной 2012 года^[16]. Актывісты займаюцца азеляненнем пустак, закінутых аб’ектаў і зялёным стрыт-артам^[17], вучаць людзей азеляняць свае двары, робячы з іх сад, аб’ядноўваюць людзей, якія ўжо займаюцца азеляненнем, раскідваюць і раздаюць насенныя бомбы.

У 2013 годзе ў Тампэрэ была створана і зарэгістравана прыродаахоўная асацыяцыя Villi Vyöhyke^[18]. Заснавальнікі асацыяцыі пачалі высаджваць лугавыя расліны на дарожных насыпах і гарадскіх пустках. Урбанізацыя і структурныя змены ў сельскай гаспадарцы паставілі многія лугавыя расліны ў Фінляндыі пад пагрозу знікнення на працягу XX і XXI стагоддзяў. Па словах удзельнікаў, пасадка дзікарослых раслін на тэрыторыі горада знаходзіцца ў «шэрай зоне» фінскага заканадаўства. Горад Тампэрэ станоўча адрэагаваў на працу асацыяцыі. Villi Vyöhyke стварыў больш за 50 партызанскіх лугоў у горадзе Тампэрэ. Асацыяцыя працуе пераважна ў рэгіёне Пірканмаа.

	Партызанскае садоўніцтва на Вікісховішчы