Стракозы

Стракозы
Беланоска таўстахвостая (Leucorrhinia caudalis)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Першаснаротыя Без рангу:  Ecdysozoa Без рангу:  Panarthropoda Тып:  Членістаногія Падтып:  Трахейнадыхальныя Надклас:  Шасціногія Клас:  Насякомыя Падклас:  Крылатыя насякомыя Інфраклас:  Paleoptera Атрад:  Стракозы
Міжнародная навуковая назва
Odonata Fabricius, 1793
Падатрады
Раўнакрылыя стракозы (Zygoptera) Разнакрылыя стракозы (Anisoptera) Анізазігаптэра (Anisozygoptera)
Геахраналогія млн. гадоў Перыяд Эра Эон 2,588 Чац-ны Ка Ф а н е р а з о й 23,03 Неаген 65,5 Палеаген 145,5 Мел М е з а з о й 199,6 Юра 251 Трыяс 299 Перм П а л е а з о й 359,2 Карбон 416 Дэвон 443,7 Сілур 488,3 Ардовік 542 Кембрый 4570 Дакембрый ◄ Наш час ◄ Мел-палеагенавае выміранне ◄ Трыясавае выміранне ◄ Масавае пермскае выміранне ◄ Дэвонскае выміранне ◄ Ардовік-сілурскае выміранне ◄ Кембрыйскі выбух
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   101593 NCBI   6961 EOL   952 FW   71353

Страко́зы^[1] (Odonata) — атрад драпежных, добра лятаючых насякомых. Раздзел энтамалогіі, прысвечаны вывучэнню стракоз, завецца аданаталогіяй.

Буйныя насякомыя з рухомай галавой, вялікімі вачамі, кароткімі шчацінкападобнымі вусікамі, чатырма празрыстымі крыламі з густой сеткай жылак і падоўжаным стройным брушкам. Даўжыня брушка да 120 мм, задняга крыла да 94 мм.

У стракоз вялікая галава з велізарнымі фасетачнымі вачамі, якія часта сыходзяцца на цемені; простых вочак тры. Дзякуючы гэтаму яны маюць амаль кругавы агляд і добра вызначаюць адлегласць да здабычы, якую праследуюць і хапаюць сваімі моцнымі сківіцамі. Ротавыя органы грызучыя.

Крылаў 2 пары; доўгія, празрыстыя, перапончатыя, густа жылкаваныя. Крылы ў стракоз не складваюцца на спіне і застаюцца распрастанымі ў час адпачынку.

У адрозненне ад іншых насякомых маюць аорсавентралыныя мышцы крылаў і другасны капуляцыйны апарат у самцоў.

У самцоў маюцца 3—4 анальныя прыдаткі на канцы брушка, другасны капуляцыйны апарат на другім сегменце брушка, у самак 2 верхнія анальныя прыдаткі і генітальная пласцінка на 8-м сегменце брушка.

Атрад падзяляюць на 3 падатрады: раўнакрылыя стракозы (Zygoptera), разнакрылыя стракозы (Anisoptera), анізазігаптэра (Anisozygoptera) — 2 сучасных віды ў Японіі і Індыі. Вядома звыш 5600 відаў (5680 відаў па стане на люты 2008 года^[2]).

Вядомы з карбону (каля 350 млн г. назад). Пашыраны паўсюдна, пераважна ў тропіках і вільготных субтропіках. Жывуць паблізу вадаёмаў. З вадой цесна звязана іх жыццё ў лічынкавым стане. Аднак стракозы могуць залятаць і даволі далёка ад вадаёмаў, а некаторыя віды ажыццяўляюць працяглыя міграцыі, перасяляючыся ў новыя месцы. На Беларусі каля 50 відаў з падатрадаў раўнакрылых і разнакрылых стракоз; найбольш трапляюцца стракозы з сямействаў прыгажунь (Calopterygidae), бабак, або патрульшчыкаў (Corduliidae), дзедак (Gomphidae), каромыслаў (Aeshnidae), лютак (Lestidae), пласканожак (Platycnemididae), сапраўдных стракоз (Libellulidae), стрэлак (Coenagrionidae).

Стракозы — драпежныя насякомыя. Яны нястомна імкліва лятаюць у паветры ў розных напрамках, на ляту хапаючы камароў, мух або іншых насякомых, якія сядзяць на раслінах.

Развіццё з няпоўным ператварэннем у вадаёмах розных тыпаў. Стракозы адкладваюць яйцы прама ў ваду, пагружаючы ў яе брушка, або ўтыкаюць іх у сцёблы водных раслін. Некаторыя стракозы пры адкладцы яец часам пагружаюцца ў ваду на вялікую глыбіню. Там развіваюцца іх лічынкі (наяды), якія дыхаюць вонкавымі (хваставымі) або рэктальнымі (вырасты задняй кішкі) жабрамі. Перад апошняй лінькай (іх бывае больш за 10) лічынкі выпаўзаюць з вады на расліны і іншыя апоры.

Гэтак жа, як і дарослыя стракозы, большасць лічынак з’яўляюцца драпежнікамі. Яны хапаюць здабычу ў вадзе. Для гэтага ў іх развіты спецыяльны лоўчы апарат (відазмененая ніжняя губа), які маланкава высоўваецца далёка наперад, — «маска». З дапамогай рухомых зубцоў «маскі» лічынкі хапаюць здабычу, утрымліваюць яе і паядаюць.

Дарослыя стракозы знішчаюць значную колькасць насякомых. Лічынкі стракоз могуць паядаць лічынак і малькоў рыб, наносяць адчувальную шкоду рыбаводным гаспадаркам.

• Біялогія: вучэб. дапам. для 8-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / Л. В. Камлюк, А. С. Шалапёнак; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — 3-е выд., дап. — Мінск : Нар. асвета, 2010. — 222 с. : іл. ISBN 978-985-03-1367-6 — С. 83—84.
• Максімава С. Л. Стракачы́ // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 194—195. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Шалапёнак А. Стракозы // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 12. — 583 с., іл. — 10 000 экз.

Памылка Lua у Модуль:External_links на радку 45: assign to undeclared variable 'link'.