អ៊ុយក្រែន

អ៊ុយក្រែន

Україна (ភាសាអ៊ុយក្រែន)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
ភ្លេងជាតិ Державний Гімн України "ភ្លេងជាតិអ៊ុយក្រែន"
ទីតាំងប្រទេសអ៊ុយក្រែន (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	កៀវ 49°N 32°E / 49°N 32°E / 49; 32Coordinates: 49°N 32°E / 49°N 32°E / 49; 32
ភាសាផ្លូវការ និងភាសាជាតិ	ភាសាអ៊ុយក្រែន[១]
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០០១)[២]	៧៧.៨% អ៊ុយក្រែន ១៧.៣% រុស្ស៊ី ៤.៩% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០១៨)[៣]	៨៧.៣% គ្រិស្តសាសនា ១១.០% គ្មានជំនឿសាសនា ០.៨% សាសនាផ្សេងៗទៀត ០.៩% គ្មានចម្លើយ
រដ្ឋាភិបាល	សាធារណរដ្ឋពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយមអាស្រ័យសភាឯកភូត
- ប្រធានាធិបតី	វ៉ូឡូឌីមៀរ ហ្សេឡេនស្គី
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	ដេនីស ស្មីហាល
- ប្រធានសភា	រូស្លង់ ស្តេហ្វានឈូគ
នីតិបញ្ញត្តិ	វែរឃូវណារ៉ាដា
និម្មិតកម្ម
- រូសកៀវ	៨៧៩
- ហ្កាលីស៊ី–វ៉ុលហ៊ីនី	១១៩៩
- ហេតម៉ាណាកខូសាក់	១៨ សីហា ១៦៤៩
- សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត	១០ មិថុនា ១៩១៧
- សូវៀតចូលត្រួតត្រា	១៩៣៩–១៩៤០
- បន្ទេរតំបន់គ្រីមៀ	២៦ មេសា ១៩៥៤
- ប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពសូវៀត	២៤ សីហា ១៩៩១
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	២៨ មិថុនា ១៩៩៦
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	៦០៣,៦២៨ គ.ម២ [៤]  (ទី៤៥)
- ផ្ទៃទឹក (%)	៣.៨ [៥]
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៣)	៣៦,៧៤៤,៦៣៦[៦] (ទី៤១)
- ដង់ស៊ីតេ	៧៣.៨ នាក់/គ.ម២   (ទី១១៥)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	៤៤១.០៧៥ ពាន់លានដុល្លារ[៧]
- ក្នុងម្នាក់	១២,៦៦០ ដុល្លារ[៧] (ទី១០៨)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	១៥១.១ ពាន់លានដុល្លារ[៧]
- ក្នុងម្នាក់	៤,៣៤៩ ដុល្លារ[៧]
ជីនី (២០២០)	២៥.៦[៨] ទាប
HDI (២០២១)	០.៧៧៣[៩] ខ្ពស់ · ទី៧៧
រូបិយវត្ថុ	ហរីវីញ្ញា (₴) (UAH)
ល្វែងម៉ោង	UTC+២[១០] (EET)
- រដូវក្តៅ (DST)	UTC+៣ (EEST)
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៣៨០
កូដ ISO 3166	UA
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.ua .укр

ប្រទេសអ៊ុយក្រែន (ភាសាអ៊ុយក្រែន ៖ Україна, អ៊ុ-ក្រៃ-យី-ណា) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត។ អ៊ុយក្រែនគឺជាប្រទេសធំបំផុតទីពីរនៅទ្វីបអឺរ៉ុប ដោយនៅពីក្រោយតែរុស្ស៊ីប៉ុណ្ណោះ។^[១១] ប្រទេសនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយរុស្ស៊ីនៅភាគខាងកើតនិងឦសាន្ត បេឡារុសនៅភាគខាងជើង ប៉ូឡូញ ស្លូវ៉ាគី និងហុងគ្រីនៅភាគខាងលិច រូម៉ានី និងម៉ុលដាវីនៅភាគខាងត្បូង^{[ស ១]} និងមានបណ្ដោយឆ្នេរជាប់សមុទ្រអាសូវ និងសមុទ្រខ្មៅ។^{[ស ២]} កៀវគឺជារដ្ឋធានី និងជាទីក្រុងធំបំផុតនៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ ភាសាអ៊ុយក្រែនគឺជាភាសាផ្លូវការ និងភាសាជាតិ ខណៈដែលភាសារុស្ស៊ីត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយ ពិសេសនៅផ្នែកខាងកើត និងត្បូងនៃប្រទេស។

ក្នុងអំឡុងមជ្ឈិមសម័យ អ៊ុយក្រែនគឺជាទីកន្លែងនៃការពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ជនជាតិស្លាវដើម ហើយក្រោយមកបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌ដ៏សំខាន់នៃជនជាតិស្លាវខាងកើតក្រោមមហារដ្ឋរូសកៀវ ដែលបានលេចឡើងនៅសតវត្សទី៩។ មហារដ្ឋនោះបានបន្ដដួលរលំ និងបែងចែកទៅជារដ្ឋអំណាចតូចៗក្នុងតំបន់ ហើយទីបំផុតត្រូវបានវាយឈ្លានពានដោយចក្រភពម៉ុងហ្គោលនៅសតវត្សទី១៣។ ក្រោយបានរំដោះពីឥទ្ធិពលម៉ុងហ្គោល ទឹកដីអ៊ុយក្រែនត្រូវបានបន្ដបែងចែក និងគ្រប់គ្រងដោយមហាអំណាចខាងក្រៅអស់រយៈពេលជាង ៦០០ ឆ្នាំ ដូចជា៖ សហធនរដ្ឋប៉ូឡូញ-លីទុយអានី ចក្រភពអូទ្រីស ចក្រភពអូតូម៉ង់ និងអាណាចក្រត្សាររុស្ស៊ី។ ហេតម៉ាណាកខូសាក់បានលេចរូបរាងឡើងនៅលើទឹកដីភាគកណ្តាលអ៊ុយក្រែនក្នុងសតវត្សទី១៧ ប៉ុន្តែត្រូវបានបែងចែករវាងរុស្ស៊ី និងប៉ូឡូញ ហើយចុងក្រោយត្រូវបានកាន់កាប់ដោយចក្រភពរុស្ស៊ីទាំងស្រុង។ ជាតិនិយមអ៊ុយក្រែនបានចាប់ផ្ដើមវិវត្ដ ហើយនៅក្រោយបដិវត្តន៍រុស្ស៊ីនៃឆ្នាំ១៩១៧ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែនក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើង។ ចលនាបុលសេវិកបានបង្រួបបង្រួមអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនលើអតីតចក្រភពរុស្ស៊ី ហើយបានបង្កើតសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀតអ៊ុយក្រែនឡើងដែលត្រូវជាសាធារណរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសហភាពសូវៀតក្នុងឆ្នាំ១៩២២។ នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៣០ ប្រជាជនអ៊ុយក្រែនរាប់លាននាក់បានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងគ្រោះហូឡូដូម័រ ដែលជាគ្រោះទុរ្ភិក្សបង្កឡើងដោយមនុស្ស។ នៅក្រោមការកាន់កាប់របស់អាល្លឺម៉ង់ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ អ៊ុយក្រែនត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយជនស៊ីវិលប្រមាណ ៧ លាននាក់ត្រូវបានសម្លាប់ រួមទាំងជនជាតិជ្វីហ្វអ៊ុយក្រែនមួយភាគធំផងដែរ។

អ៊ុយក្រែនបានទទួលឯករាជ្យពេញលេញនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ ក្រោយរំលាយសហភាពសូវៀត ហើយបានប្រកាសខ្លួនជារដ្ឋអព្យាក្រឹត។^[១២] រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីត្រូវបានអនុម័តនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦។ មហាបាតុកម្មដែលគេស្គាល់ថា អឺរ៉ូម៉ីដាន បាននាំឱ្យមានការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤។ រុស្ស៊ីបានកាត់ផ្ដាច់ឧបទ្វីបគ្រីមៀរបស់អ៊ុយក្រែនដើម្បីបញ្ចូលជាទឹកដីរបស់ខ្លួន ខណៈកុបកម្ម​​គាំទ្រ​រុស្ស៊ី​បាន​នាំឱ្យកើត​សង្រ្គាម​នៅតំបន់ដុនបាស រវាង​ក្រុម​ផ្តាច់ខ្លួន​និយម​គាំទ្រ​ដោយ​រុស្ស៊ី និង​កងកម្លាំង​រដ្ឋាភិបាល​នៅ​ភាគ​ខាងកើតប្រទេស​អ៊ុយក្រែន។ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ រុស្ស៊ីបានប្រកាសបើកការឈ្លានពានទ្រង់ទ្រាយធំមកលើប្រជាជាតិអ៊ុយក្រែន។ ចាប់តាំងពីការផ្ទុះសង្រ្គាមជាមួយរុស្ស៊ីមក អ៊ុយក្រែនបានបន្តពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប និងអង្គការណាតូ។^{[១៣][១៤][១៥]}

អ៊ុយក្រែន​ជាឯកត្ត​រដ្ឋ​​​ដែល​ប្រកាន់​ប្រព័ន្ធ​ពាក់កណ្តាល​ប្រធានាធិបតី។ ទោះជាមានឈ្មោះជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍក្ដី ប៉ុន្តែវាមានចំណាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសក្រីក្របំផុតនៅទ្វីបអឺរ៉ុបដោយគិតតាមផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ^[១៦] ចំណែកអំពើពុករលួយនៅតែជាបញ្ហាដ៏សំខាន់។^{[១៧][១៨]} ប្រទេសអ៊ុយក្រែនគឺជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏ដូចជាសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និងអង្គការដើម្បីសន្តិសុខនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអឺរ៉ុបជាដើម។ សព្វថ្ងៃ អ៊ុយក្រែន​កំពុង​ស្ថិត​ក្នុង​ដំណើរ​ការ​នៃ​ការ​បញ្ចូល​ជា​សមាជិកនៃ​សហភាពអឺរ៉ុប ហើយថែមទាំង​បាន​ដាក់​ពាក្យ​សុំ​ចូល​ជា​សមាជិកអង្គការ​ណាតូទៀតផង។^[១៩]

អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។ ម ព ក