Старогрчка книжевност

Старогрчката книжевност се однесува на книжевноста напишана на старогрчки грчки јазик, од најстарите текстови до подемот на Византиското Царство. Најстарите сочувани дела на старогрчката литература се две епски песни Илијада и Одисеја. Овие два епа, заедно со Хомеровите химни и две поеми на Хесиод, Теогонија и Дела и дни, ја сочинуваат основата на старогрчката книжевна традиција.

Лирските поети Сафо, Алкеј и Пиндар биле мошне влијателни во текот на раниот развој на грчката поетска традиција. Есхил е најстариот грчки трагичар чии драми се сочувани до денес. Софокле е познат по неговите трагедии за Едип, особено Кралот Едип и Антигона. Еврипид е познат по своите драми со кои често ги турка границите на трагичниот жанр. Комедиографот Аристофан пишувал во жанрот на Старата комедија, додека подоцна драматургот Менандар бил зачетникот на Новата комедија.

Историчарите Херодот од Халикарнас и Тукидид, кои и двајцата живееле за време на 5 век п.н.е, ги запишале настаните кои се случиле непосредно пред и за време на нивниот живот. Филозофот Платон напишал дијалози, обично фокусирани околу неговиот учител Сократ, кои се занимаваат со различни филозофски теми, додека пак, неговиот ученик Аристотел напишал бројни трактати, кои подоцна станале многу влијателни.

Подоцнежни важни писатели се Аполониј од Родос, кој го напишал Аргонаутика, епска песна за патувањето на Аргонаутите, Архимед, кој  напишал математички трактати, и Плутарх, кој главно пишувал биографии и есеи. Писателот од вториот век Лукијан бил хеленизиран Сириец, кој главно пишувал сатири.

Старогрчката литература имала големо влијание врз подоцнежната грчката литература а воедно и на цела западната книжевност. Многу римски автори црпеле инспирација од нивните грчки претходници. Уште од ренесансата, европските автори, вклучително Данте Алигиери, Вилијам Шекспир, Џон Милтон, и Џејмс Џојс, своите теми и мотиви ги црпеле од старогрчката книжевност.

Овој период од грчката книжевност се протега од Хомер до 4 век п.н.е и подемот на Александар Велики. Најстарите познати грчки ракописи се микенски, напишани на линеарно Б писмо, на глинени таблици. Овие документи главно се трговски записи (списоци, залихи, прием на роба итн.). Тука не е откриена вистинска литература.^[1] Неколку теории постојат за да се објасни ова чудно отсуство. Една од нив е дека микенската книжевност, како и делата на Хомер и други епски песни, се пренесувале усно, бидејќи линеарното слоговно писмо не било прилагодено за запишување на грчките гласови (види: Фонемски принцип).

Грчката книжевност се одвивала во добро дефинирани книжевни жанрови, а секој од нив има формална структура, како по дијалект така и по метрика.^[2] Првата поделба е на проза и поезија. Во рамките на поезијата имало три големи жанрови: еп, лирика и драма. Заедничката европска терминологија за литературните жанрови директно произлегува од старогрчката терминологија.^[3] Лириката и драмата понатаму биле поделени на повеќе жанрови: лириката на четири (елегии, јамби, монодична лирика и хорска лирика); драмата во три (трагедија, комедија и пастирална драма).^[4] Во прозната литература имало повеќе слобода. Главните области биле историографијата, филозофијата и политичката реторика.

На почетокот на грчката книжевност стојат две монументални делата на Хомер, Илијада и Одисеја.^[5]:1-3 Хомер е обвиткан во мистерија. Иако денес делата му се припишуваат нему, сигурно е дека нивните корени датираат далеку пред неговото време (види: Прашањето околу Хомер).^:15 Илијада е приказна во една епизода за десетдневниот период на крајот на десетгодишната Тројанска војна. Централен лик е Ахил,^[6], кој отелотворува грчки јуначки идеал.^[7]:3

Одисеја е приказна за авантурите на Одисеј, еден од борците во Троја.^:3 По десет години борба во војната, истрошил уште десет години пловејќи накај дома за да ѝ се врати на неговата сопруга и семејството. Пенелопа се смета за женски идеал. Хомер неа ја прикажал како идеална жена која се одликува со посветеност, скромност, невиност и почит за време на нејзиниот брак со Одисеј. За време на неговите десет години патување, тој ги загубил сите негови другари и бродови и дома на Итака се вратил преправен во питач. И двете дела се врз основа на древни легенди.^:15 Приказните се раскажани на едноставен и директен јазик. Хомеровиот дијалект бил архаичен јонски дијалект со елементи на еолиски дијалект и атички дијалект.^[8] Последново се должи на атинското издание од 6-от век п.н.е. Епскиот стих бил хексаметар^[9]

Друг голем поет на предкласичниот период бил Хесиод.^:23-24 За разлика од Хомер, Хесиод зборувал за себе во неговата поезија.^[10] Сепак, ништо не е познато за него од некој надворешен извор. Тој е роден во Беотија во централна Грција, и се смета дека живеел и творел околу 700 година п.н.е.^[11] Двете поеми на Хесиод се  Дела и дни и Теогонија. Дела и дни е верен опис на селскиот живот во сиромашна земја, живот кој нему му бил добро познат, и за кој утврдува принципи и правила за земјоделците. Теогонија е дело за создавањето на боговите. Тоа сликовито го опишува човештвото, почнувајќи уште од Златното доба.^[12]

Делата на Хомер и Хесиод биле исклучително почитувани низ антиката^[13] и од голем број антички автори се сметале за фундаментални текстови на древната грчка религија^[14] Хомер раскажал приказна за херојско минато, а Хесиод раскажувал за практичната реалност на современиот секојдневен живот.^:23-24

Лирската поезија го добила своето име од фактот дека првично се пеела од поединци или од хор во придружба на инструментот наречен лира. И покрај името, лирската поезија во оваа општа смисла била поделена во четири жанрови, од кои две не беа придружени со китара, туку со флејта. Овие два жанра биле елегиска поезија и јамбиска поезија. И двата се напишани на јонски дијалект. Елегиските песни биле напишани во елегичен дистих а јамбиските песни биле напишани во јамбиски триметар. Првиот од лирските поети веројатно бил Архилох од Парос, околу 700 година п.н.е, најзначаен јамбиски поет.^[15] Од неговото дело останале само фрагменти како што е случај со повеќето од поетите. Неколку зачувани поеми укажуваат на тоа дека тој бил огорчен авантурист, кој водел многу бурен живот.^[16]

Многу лирски песни биле напишани на еолски дијалект. Лирските песни често имале многу различна поетска метрика. Најпознати лирски поети биле т.н."Деветте лирски поети."^[17] Од сите лирски поети, Сафо на Лезбос (в. 630-в. 570 п.н.е) била далеку најпочитувана. Во антиката, нејзините песни ја имале истата почит како песните на Хомер.^[18] Само една од нејзините поеми, "Ода за Афродита," преживеала до денес во својата изворна форма.^[19] По Сафо, нејзиниот современик Алкеј од Лезбос бил исто така значаен за монодиската лирска поезија. Поезијата на Алкман се сметала за убава, иако тој пишувал исклучиво на дорски дијалект, што нормално се сметал за непријатен за слушање.^[20] Подоцна, поетот Пиндар од Теба бил познат по неговата хорски лирски поезија.^[21]

Сите дела на грчката драма се од драматурзи од Атина и се напишани исклучиво на атички дијалект.^[22] Хорските настапи биле заедничка традиција во сите грчки градови-држави.^[23] Атињаните за основоположник на драмата го сметаат Теспис кој ја измислил драмата^[22] со воведување на првиот актер, чија основна цел била да комуницира со предводникот на хорот.^[24] Подоцна драмите го прошириле бројот на глумци на три, овозможувајќи поголема слобода во раскажување.^[25]

Во ерата после Грчко-персиските војни, будењето на националниот дух на Атина бил изразен во стотици трагедии врз основа на херојски и легендарниот теми од минатото. Трагичните драми произлегле од едноставни хорски песни и дијалози прикажувани на фестивалите посветени на богот Дионис. Во класичниот период, изведбите вклучувале три трагедии и една пасторална драма, кои отсликуваат четири различни епизоди на ист мит. Богатите граѓани биле избрани да ги сносат трошоците за костимите и вежбањето на хорот како нивна јавна и верска должност. Присуството на фестивалот се сметала како чин на обожување. Настапите се изведувале во голем амфитеатар посветен на Дионис во Атина. Поетите се натпреварувале за награди коисе давале на најдобрите претстави.^[26]

Сите целосно преживеани грчки трагедии им се припишуваат на Есхил, Софокле или Еврипид. Авторството на Окованиот Прометеј, кој  традиционално му се припишува на Есхил,^[27] и Рес, кој е традиционално припишана на Еврипид, се спорни.^[28] Постојат седум преживеани трагедии кои му се припишуваат на Есхил. Три од овие драми, Агамемнон, Покајници, и Еумениди, прават трилогија позната како Орестија.^[29] Сепак, една од овие драми, Окованиот Прометеј, може да е дело на синот на Есхил, Еуфорион.^[30]

Седум дела на Софокле преживеале, повеќето признати меѓу кои се трите тебански драми, кои зборуваат за приказната на Едип и неговите потомци.^[31] Тебанската трилогија се состои од Кралот Едип, Едип во Колон, и Антигона. Иако драмите, често се нарекуваат "трилогија", тие всушност биле напишани со многу години разлика. Антигона, последната од трите драми, всушност била напишана прва, во 441 година п.н.е, на почетокот на кариерата на Софокле.^[32] Кралот Едип, најпознатата од трите, била напишана околу 429 година п.н.е во екот на неговата кариера.^{[Навод 1]} Едип во Колон, втората од трите драми хронолошки, всушност била последната драма изведена во 401 година п.н.е., по смртта на Софокле.^[33]

Постојат деветнаесет преживеани драми кои му се припишуваат на Еврипид. Повеќето познати се Медеја, Хиполит, и Бакханки.^[34] Рес понекогаш се мисли дека е напишана од страна на синот на Еврипид, или дека е посмртна репродукција на Еврипидова драма.^[35] Еврипид ги турка границите на трагичниот жанр и голем број елементи во неговата драма биле потипични за комедијата отколку за трагедијата.^[36] Неговата драма Алцест, на пример, често се категоризираат како "проблематична драма" или можеби дури и како дело на трагикомедија наместо вистинска трагедија, поради нејзините комични елементи и фактот дека има среќен крај.^[37][38]

Како трагедијата, така и комедијата потекнала од ритуалот во чест на Дионис, но во овој случај претстави биле полни со искрена бесрамност, злоупотреба и навреда. Во Атина, комедиите станале службен дел на фестивалот во 486 година п.н.е., и награди биле давани за најдобрите претстави. Како и кај трагичарите, неколку дела се останати на поголемите комедиографи. Единствените комплетни дела од класичната комедија се единаесет драми напишани од драматургот Аристофан.^[39] Тие се богата ризница на комични претстави. Тој го исмевал секого и секоја институција. Во Птиците, ја исмева демократијата на Атина. Во Облаци, го напаѓа филозоф Сократ. Во Лисистрата, објавува војна.^[40] Аристофан бил пофален за својот драмски вештина и мајсторство. Во книгата на Џон Лампиер Класична библиотека Аристофан е опишан како "најголемиот комедиограф во светската литература: до него Молиер изгледа досаден а Шекспир како кловн."^[41] Од сите Аристофанови најмногу признание добила драмата Жаби, која на сатиричен начин ги овековечила и прикажува двата гиганта на атинската трагедија: Есхил и Еврипид. Кога била изведена за првпат на фестивалот во 405 п.н.е, само една година по смртта на Еврипид, Атињаните ѝ доделиле прва награда.^[42] Таа била единствената грчки драма што некогаш добила бис изведба, два месеци подоцна, во градот Дионисија.^[43] Дури и денес, Жаби допира до современата публика. Како музичка адаптација била изведена на Бродвеј во 2004 година.^[44]

Третиот драмски жанр била сатиричната драма. Иако жанрот бил многу популарен, само еден комплетен примерок на сатирична драма опстојал: Киклопи од Еврипид.^[45] Голем дел од вторта сатирична драма, Трагачи (Ichneutae) од Софокле, биле откриени во наоѓалиштето Оксиринхус во Египет меѓу Оксиринхуските свитоци.^[46]

Двајцата најзначајни историчари, кои живееле во текот на класичната ера биле Херодот од Халикарнас и Тукидид. Херодот обично се нарекува "Таткото на историјата."^[47] Неговата книга Истории е меѓу најстарите прозни дела откако постои книжевноста. Книгата на Тукидид Историја на Пелопонеската војна во голема мера влијаела подоцна на писателите и историчарите, вклучувајќи го и авторот на книгата на Делата на Апостолите и на историчарот од Византиската ера Прокопиј од Цезареа.^[48]

Третиот историчар на Стара Грција, Ксенофонт од Атина, ја започнал својата Хеленика онаму каде што Тукидид го завршил неговото дело за 411 п.н.е. и пишувал историја до 362 п.н.е.^[49] Најпознато дело на Ксенофонт е Анабаза, детален приказ на неговото учество во платената војска која се обидела да му помогне на Персијанецот Кир да го избрка неговиот брат од престолот. Ксенофонт, исто така, напишал три дела во слава на филозофот Сократ: Извинувањето на Сократ пред поротата, Симпозиумот, и Спомени. Иако и двајцата Ксенофонт и Платон го познавале Сократ, нивните кажувања се многу различни. Многу споредби се направени помеѓу пишувањата на воениот историчар и оние на поетот-филозоф.^[50]

Многу важни и влијателни филозофи живееле за време на 5 и 4 век п.н.е. Меѓу најраните грчки филозофи биле тројцата од т.н."Милетска школа": Талес од Милет, Анаксимандер и Анаксименес.^[51] Од пишувањата на овие филозофи преживеал само еден фрагмент од Анаксимандер зачуван од Симпликиј од Киликија.^{[Навод 2][52]}

Многу малку е познато за животот на филозофот Питагора од Самос од него денес нема останато преживеани текстови,^[53] но импресивен корпус на поетски дела се напишани од страна на неговиот ученик Емпедокле од Акрагас со што Емпедокле станал еден од најпознатите широко признати Претсократовци.^[54] Голем број на фрагменти напишани од страна на филозофите Хераклит од Ефес^[55] и Демокрит од Абдера^[56] исто така преживеале.

Од сите класични филозофи, сепак, Сократ, Платон и Аристотел главно се сметаат за најважни и највлијателни. Сократ не напишал ниедна книга а современите научници дебатираат дали портретите што за него ги направил Платон се доследни. Некои научници сметаат дека многу од неговите идеи се изразени во Платоновите рани сократски дијалози.^[57] Од друга страна, други научници тврдат дека Платоновиот портрет на Сократ е фиктивен и наменет на тоа Платон да си ги изрази сопствените мислења кои има многу малку со историската слика со истото име.^[58] Дебатата за степенот до кој Платон го портретира Сократ и дали ги претставува вистинските сократови идеи е позната  Сократовиот проблем.^[59][60]

Платон своите идеи ги искажувал преку дијалози, што е, писмена претстава на разговори помеѓу различни поединци. Некои од најпознатите од овие вклучуваат: Извинувањето на Сократ, наводниот запишан говор кој Сократ го дал на судењето;^[61] Фаедо опис на последниот разговор помеѓу Сократ и неговите ученици пред неговото погубување^[62] Симпозиум, дијалог за природата на љубовта;^[63] и Република, дело кое нашироко се смета како најважно дело на Платон^[64][65] долг дијалог кој ја опишува идеалната власт.^[66]

Аристотел од Сагира нашироко се смета за еден од најважните и највлијателни филозофски мислители на сите времиња.^[67] Првата реченица на неговата Метафизика гласи: "Сите луѓе по природа имаат желба да знаат." Тој, според тоа е наречен "Татко на оние кои знаат." Неговиот средновековен ученик Тома Аквински  едноставно на него се повикува како на "Филозофот". Аристотел му бил ученик на Платон во Академијата, и исто како неговиот учител, и тој пишувал дијалози, или разговори. Сепак, ниту еден од овие не постојат денес. Корпусот дела што ги имаме денес претставуваат негови предавања од неговата школа во Атина, Лицеј.^[68] Макар и од овие книги, огромниот спектар на неговите интереси е очигледен: Тој истражувал прашања и надвор од тоа што денес го нарекуваме филозофија: обемни трактати од областа на логиката, физичките и биолошки науки, етиката, политиката, и уставната власт. Меѓу најзначајните дела на Аристотел се: Политика, Никомахова етика, Поетика, За Душата, и Реторика.^[69]

До 338 п.н.е сите грчки градови-држави , освен Спарта, биле обединета под Филип II Македонски.^[70] Синот на Филип, Александар Велики, го продолжил освојувањето на неговиот татко во уште поголема мера. Атина го загубила статусот на предводник на грчката култура, и привремено била заменета со Александрија, Египет.^[71]

Александрија во северниот дел на Египет, од 3 век п.н.е., станала центар на грчката култура. Наскоро привлекла и голема еврејска популација, а подоцна станала една од главните фокусни точки за развој на христијанската мисла. Музејот, во кој била вклучена библиотеката и училиштето, беше основана од страна на Птоломеј I. Институцијата била од почетокот голем меѓународното училиште и библиотека.^[72] Библиотеката, со време содржела повеќе од половина милиони тома, претежно напишани на старогрчки. Била наменета да послужи како складиште за секое дело на класичната грчка литература што можело да се најде.^[73]

Поезија својот процут во Александрија го имала во 3 век п.н.е. Главни александриски поети биле Теокрит, Калимах и Аполониј од Родос. Теокрит, кој живеел од околу 310-250 п.н.е, измислил нов жанр на поезијата—буколики,^[74] жанрот кој римскиот поет Вергилиј подоцна ќе се имитира во неговата Еклоги.^[75]

Калимах, кој живеел во исто време како Теокрит, работел цел живот во Александрија и го составил прозиот трактат Пинакес кој ги каталогизира големите дела во библиотеката.^[76] Освен збирката на химни, преживеале само фрагменти на неговата поезија. Најпознато дело е Aetia (Причини). Во четири книги на елегиски дистих се објаснува легендарното потекло на непознатите адети, фестивали, имиња. Неговата структура станала модел за делото на римскиот поет Овидиј. Од неговите елегии за посебни пригоди, најдобро позната е Заклучување на Берениса, подоцна адаптиран од страна на римскиот поет Катул. Калимах, исто така, напишал кратки песни за посебни пригоди и најмалку еден краток еп, Ибис, насочен против неговиот поранешен ученик Аполониј.^[77]

Аполониј од Родос се родил околу 295 п.н.е.  Најдобро е запаметен по неговата епска песна Аргонаутика, за Јасон и неговите бродски другари, Аргонаути, во потрага по Златното руно.^[78] Учител на Аполониј бил Калимах, со кого подоцна да скарал. Тој, исто така, работел како библиотекар во Александрија околу 13 години. Освен Аргонаутика, пишувал поезија за основањето на градовите, како и голем број на епиграми. Римскиот поет Вергилиј бил под силно влијание на Аргонаутика додека ја пишувал Енеида.

Помалку значајни поети од 3 век биле Арат од Соли и Херодас. Арат ја напишал Феномена, поетски верзија на трактатот за ѕвездите од Евдокс Книтски, кој живеел во 4 век.^[79] Делото на Херодас било популарна забава. Тој пишувал мимики. Мимиката и пантомимата биле главна форма на забава за време на почетокот на Римското Царство.^[80][81]

Во тек на хеленистичкиот период, Старата комедија на класичната ера била заменета со Новата комедија. Најзначаен писател бил атинскиот драматург  Менандар. Ниедна драма на Менандар не преживеала до денес во нејзината комплетна форма, освен, Човекот со лош табиет, која тукуречи е целосна. Од него останала и една друга драма Девојката од Самос која исто така во поголем дел преживеала.^[82]

Историчарот Тимеј се родил во Сицилија но поголемиот дел од животот го поминал во Атина.^[83] Неговата Историја, е значајна поради влијанието врз Полибиј. Во 38 книги ја покривала историјата на Сицилија и на Италија до 264 п.н.е, од каде Полибиј го започнува неговото дело. Тимеј исто така го напишал делото Олимпионике вредно хронолошко проучување на Олимписките игри.^[84]

Ератостен од Александрија, кој умрел околу 194 п.н.е, пишувал за астрономија и биологија. Неговата заслуга е дека бил првиот кој ја измерил Земјината кружница. Многу од тоа што било напишано од математичарите Евклид и Архимед било сочувано. Евклид е познат по неговите Елементи, трактат по геометрија кој извршил големо влијание на математиката. Од Архимед останале повеќе дела. Меѓу нив Мерење на кругот, каде ја разработил вредноста на пи, Методот на механичките теореми, труд за механика, Псамит; и за Лебдење на телата. Ракопис од неговото дело сега се проучува.^[85]

Многу малку опстанало од прозата од хеленистичката ера. Делото Милесиака (односно, Милетски приказни) од Аристид од Милет најверојатно било напишано во 2 век. Милетските приказни не преживеале до денес во комплетна форма но разни повикувања на него опстанале. Книгата воспоставила цел еден нов жанр наречен  "Милетски сказни," од кои Златното магаре на подоцнежниот римски писател Апулеј е најдобар пример.^[86][87]

Старогрчките романи Хереја и Калироја^[88] од Харитон Афродисиски и Метиох и Партенопа^[89][90] најверојатно биле напишани кон крајот на 1 век пред нашата ера или во почетокот на 1 век од нашата ера, за време на вториот дел на хеленистичкиот период. Откривањето на неколку фрагменти од Феникиска Приказна на Лолианос го открива постоењето на жанрот на старогрчкиот љубовен роман.^[91]

Додека преминот од град-држава до царство значително влијаел врз филозофијата , пренесувајќи го акцентот од политичката теорија на лична етика, грчката книжевност продолжила да се развива и под дијадосите и под римска власт. Римјаните со книжевни или реторички склоности се угледувале на грчките модели и грчката литература продолжила да се чита и да се пишува на старогрчки јазик. Забележлива одлика на овој период е ширењето на книжевната критика како жанр. Новиот завет, напишан од различни автори во различни квалитети на коински дијалект исто така датира од овој период,^[92]:208-209 каде најважните дела се Евангелијата и Посланијата на Свети Павле.^[93]:208-213

Поетот Квинт од Смирна, кој веројатно живеел за време на крајот на 4 век ,^[94][95] ја напишал Постхомерика, епска песна која ја раскажува приказната за падот на Троја, почнувајќи онаму каде што застанала Илијада.^[96]

Поетот Нон од Панополис ја напишал Дионисијака, најдолгата епска поема која останала од антиката. Тој, исто така напишал поетска парафраза на Евангелието на Јован.^[97][98] Нон веројатно живеел некаде при крајот на 4 век или на почетокот на 5 век од нашата ера.^[99][100]

Историчарот Полибиј се родил околу 200 п.н.е. Тој бил донесен во Рим како заложник во 168. Во Рим тој станал пријател на генералот Скипио Емилијан. Веројатно го придружувал генералот во Шпанија и Северна Африка во војните против Картагина. Тој бил со Скипио при уништувањето на Картагина во 146.^[101] Историјата по која е познат е составена од 40 книги, од кои пет биле зачувани, заедно со различни извадоци. Тие се сликовит опис на воздигнувањето на Рим како светска сила. Изгубената книга, Тактики, била за воени прашања.

Диодор Сицилиски бил грчки историчар, кој живеел во 1 век п.н.е., околу времето на Јулиј Цезар и Август. Тој напишал универзална историја, Историска библиотека, во 40 книги. Од овие, првите пет и 11-тата останале. Првите два дела ја покриваат историјата на раниот хеленистички период. Третиот дел ја зема приказната за почетокот на војните на Цезар во Галија, сега Франција.^[102] Дионисиј од Халикарнас живеел подоцна во првиот век пред нашата ера. Неговата историја за Рим од почетокот, до Првата пунска војна (264 до 241 п.н.е.) е напишана од римски аспект. Тој напишал голем број на други трактати, вклучително и За имитацијата, Коментари на античките говорници, и За поставеноста на зборовите.^[103]

Историчарите Апијан од Александрија и Аријан од Никомедија живееле во вториот век.^[104][105] Апијан пишувал за Рим и неговите освојувања, додека Аријан е запаметен по неговиот труд за Александар Велики. Аријан служел во Римската војска. Неговата книга затоа се концентрира во голема мера на воените аспекти на животот на Александар. Аријан, исто така, напишал филозофска расправа, Диатрибал врз основа на учењата на неговиот ментор Епиктет.

Најпознатиот од доцните грчки историчари е Плутарх од Херонеја, кој умрел околу 119 година. Неговите Паралелни животи на големите грчки и римски водачи е прочитана од секоја генерација уште откако за првпат била објавена. Неговото друго преживеано дело е Моралија, колекција на есеи на етички, верски, политички, физички, и книжевни теми.^[106][107]

Во текот на подоцнежните времиња,  опишувањето на историските анегдоти, станало доста популарно. Конкретни примери на овој популарен жанр ги вклучува делата Атички ноќи, на Аул Гел,^[108] Гоштевање на софистите на Атенеј од Навкратис,^[109] и делата на Клавдиј Елијан За животинската природа и Разни истории.^[110]

Лекарот Гален живеел во текот на 2 век. Тој внимателно ја проучувал анатомија, и неговите дела имале моќно влијание врз медицината во следните 1,400 години. Страбон, кој умрел околу 23, бил географ и историчар. Неговите Историски скици во 47 тома скоро сите се изгубени. Неговите Географски скици останале како единствена постоечка древна книга за покривање на целиот спектар на луѓе и земјите кои им биле познати на Грците и Римјаните во времето на Август.^[111] Паузаниј, кој живеел во 2 век., исто така, бил географ.^[112] Неговиот Опис на Грција е патописен водич кој ја опишува географијата и митската историја на Грција за време на 2 век. Книгата како водич низ Стара Грција почнува во Атина , а завршува во Нафпактос.^[113]

Научникот од римскиот период кој имал најголемо влијание на подоцнежните генерации бил несомнено астрономот Птоломеј. Тој живеел за време на 2 век ,^[114] макар што малку се знае за неговиот живот. Неговото ремек-дело, најпрво наречено На Математичка збирка, денес е познато под насловот Алмагест, бидејќи било преведено од страна на арапските астрономи под тој наслов.^[115] Птоломеј го смислил деталниот опис на Земјата како центар на универзумот,^[116] поим кој доминирал во астрономската мисла повеќе од 1300 години.^[117] Птоломејскиот поглед на универзумот го побиле Коперник, Галилео, Кеплер, и други современи астрономи заменувајќи го со хелиоцентризам.^[118]

Епиктет, кој умрел во 135 бил поврзан со моралната филозофија на стоиците. Неговите учења биле собрани од страна на неговиот ученик Аријан во Дискурси и Енхиридион (Прирачник за студии).^[119]

Диоген Лаертски, кој живеел во третиот век, го напишал делото Животите и мислењата на значајните филозофи, обемна збирка на биографиите на речиси сите грчки филозоф кои некогаш живееле. За жал, Диоген Лаертски често не успева да ги цитира своите извори и многу современи историчари сметаат дека неговото сведочење е неверодостојно.^[120] Сепак, и покрај ова, тој останува единствениот извор за животот на многу рани грчки филозофи.^[121] Неговата книга не е целосно без заслуга, и зачувала огромно богатство од информации кои инаку не би биле сочувани. Неговата биографија за Епикур на пример, е особено добра и содржи три писма кои му се пприпишуваат на самиот Епикур и од кои најмалку две генерално се смета дека се автентични.

Друг голем филозоф на овој период бил Плотиниј. Тој Платоновата философија ја претворил во школа која се нарекува Неоплатонизам.^[122] Неговото дело Енеади имало широко влијание врз европската мисла најмалку до 17 век.^[123][124]

По подемот на христијанството, многу од најважните мислители биле христијани. Јустин Философ (2 век), кој пишувал исклучиво на грчки, користел идеи од грчката филозофија, особено Платонизмот.^[125] Оригенод Александрија, основачот на Христијанската теологија,^[126] исто така користел идеи од грчката филозофија^[127][128]

Римскиот период бил време кога поголемиот дел од  прозната фикција на грчки била напишана.  Старогрчките романи Леукип и Клитофон од Ахил Татиј^[129][130] и Дафнис и Клое од Лонго^[131] веројатно биле напишани на почетокот на вториот век. Дафнис и Клое, најпознатиот од петте преживеани старогрчки љубовни романи, е носталгична приказна на двајца млади љубовници кои растат во идеализирана пасторална средина на грчкиот остров Лезбос.^[132] Чудата зад Туле (на грчки: Τὰ ὑπὲρ Θoύλην ἄπιστα Apista huper Thoulen) на Антониј Диоген можеби исто така биле напишани за време на почетокот на вториот век, иако научниците не се сигурни за точниот датум. Чудата зад Туле не преживеале во нивна комплетна форма, но многу долг преглед напишан од Фотиј I Цариградски преживеал.^[133] Ефесиска приказна од Ксенофонт од Ефес била веројатно напишана за време на крајот на вториот век.

Сатиричарот Лукијан од Самосата живеел за време на крајот на вториот век  а неговите дела биле неверојатно популарни за време на антиката. Над осумдесет различни дела му се припишуваат на Лукијан и истите преживеале до денес.^[134] Речиси сите Лукијанови дела се напишани на атички дијалект на старогрчки, кој преовладува меѓу добро-образовани на тоа време. Неговата книга Сириска божица, сепак, била напишана на јонски дијалект, намерно имитирајќи го дијалектот и стилот на Херодот.^[135][136] најпознатото дело на Лукијан е романот Вистинска Приказна, која некои автори ја опишуваат како најстарото преживеано дело на научна фантастика.^[137][138]. Неговиот дијалог Љубовник на лаги содржи неколку од најстарите познати приказни со духови^[139] , како и најстарата позната верзија на "Чиракот на маѓесникот."^[140] Неговото писмо Преминот на Перегрин, безмилосна сатира против христијаните, ги содржи најстарите  неоспорени повикувања на Исус Христос од страна на грчки автор.^[141]

Делото Етиопика од Хелиодор од Емеса веројатно било напишано во текот на третиот век^[142] Тоа ја раскажува приказната за млада етиопска принцеза по име Хариклеа, која бега од семејството и поминува низ згоди и незгоди низ познатиот свет.^[143] Од сите старогрчки романи, оној кој постигнал најголема популарност бил Александрида, приказна за подвизите на Александар Велики напишано во 3 век. Осумдесет верзии на тоа преживеале во дваесет и четири различни јазици, се потврдува дека, за време на средниот век, романот бил популарен речиси исто како Библијата.^{[144]:650-654}

Старогрчката литература имала огромно влијание врз западната литература како целина.^[145] Античките римски автори усвоиле различни стилови и мотиви од старогрчката литература. Овие идеи подоцна повторно биле усвоени од страна на други западноевропски писатели и книжевни критичари.

Старогрчката литература особено влијаела подоцна на грчката литература. На пример, грчките романи извршиле влијание на Херо и Леандер, напишана од Музеј Граматик.^[146] Старите римски писатели биле свесни за старогрчкото книжевно наследство и многу намерно го применувале стилот и формула на грчките класици во своите дела. Римскиот поет Вергилиј, на пример, епската песна Енеида ја напишал по моделот на Илијада и Одисеја.^[147] Во текот на Средниот Век, старогрчката литература  во голема мера била заборавена во Западна Европа. Средновековниот писател Роџер Бекон пишува дека "не постојат четири мажи во латинското христијанство кои ги знаат грчките, хебрејските и арапските граматики."^[148]

Дури во ренесансата грчките дела повторно биле откриени од страна на западните европски научници.^[149] За време на ренесансата, за првпат на универзитетите почнало да се предава грчки  во Западна Европа што резултирало во западноевропските научници повторнода ја откријат литературата на Стара Грција.^[150] Textus Receptus, првиот Нов завет, печатен на оригинален грчки, бил објавен во 1512 од страна на италијанскиот хуманист научник Еразмо Ротердамски.^[151] Еразмо, исто така, објавил латински преводи на класичните грчки текстови, вклучувајќи латински превод на Хесиодовото дело Дела и дни.^[152]

Влијанието на класичната грчка литература врз модерната литература е видливо. Бројни личности од класичната литература и митологија се појавуваат во Божествената Комедија на Данте Алигиери^[153] Плутарховите Животи биле големо влијание на Вилијам Шекспир и служеле како главен извор на неговите трагедии Јулиј Цезар, Антониј и Клеопатра, и Coriolanus.^:883-884 Исто така, Шекспировата трагедија Тимон од Атина била инспирирана од приказната напишана од Лукијан^[154][155]

Епската поема на Џон Милтон Изгубениот рај има чести алузии на личности од класичната литература и митологија, користејќи ги како симболи за да се пренесе христијанската порака.^[156] Вистинска Приказна на Лукијан била дел од инспирацијата за романот  Гуливеровите патувања на .^{[157]:545[158]}

Драмата на Џорџ Бернард Шо Пигмалион е модерна, рационализирано прераскажување на античката грчка легенда за Пигмалион.^:794 Романот на Џејмс Џојс, Улис, прогласен од страна на критичарите за еден од најголемите дела на модерната литература,^[159][160] е прераскажување на Хомеровата Одисеја поставен во денешен Даблин.^[161][162].^[163]

• • Beye, Charles Rowan (1987). Ancient Greek Literature and Society. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 0-8014-1874-7.
  • Easterling, P.E.; Knox, B.M.W., уред. (1985). The Cambridge History of Classical Literature: Volume 1: Greek literature. Cambridge [Cambridgeshire]; New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-21042-9.
  • Flacelière, Robert (1964). A Literary History of Greece. (Translated by Douglas Garman). Chicago: Aldine Pub. Co.
  • Gutzwiller, Kathryn (2007). A Guide to Hellenistic Literature. Blackwell. ISBN 0-631-23322-9.
  • Hadas, Moses (1950). A History of Greek Literature. New York, NY: Columbia University Press.
  • Lesky, Albin (1966). A History of Greek Literature. Translated by James Willis and Cornelis de Heer. Indianapolis / Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. ISBN 0-87220-350-6.
  • Schmidt, Michael (2004). The First Poets: Lives of the Ancient Greek Poets. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-64394-0.
  • C. A. Trypanis (1981). Greek Poetry from Homer to Seferis. University of Chicago Press.
  • Whitmarsh, Tim (2004). Ancient Greek Literature. Cambridge: Polity Press. ISBN 0-7456-2792-7.

• Библиотека на Старогрчка книжевност Архивирано на 13 ноември 2017 г. - на Demonax.info

• Библиотека на с тарогрчка книжевност Архивирано на 13 ноември 2017 г. - на Demonax.info