သထုံပြည်

မြန်မာ့သမိုင်း
ဗမာအကြိုသမိုင်း ဘီစီ ၁၁,၀၀၀–၂၀၀ ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ ဘီစီ ၂၀၀ – အေဒီ ၁၀၅၀ (သရေခေတ္တရာ၊ တကောင်းခေတ်) မွန်မင်းဆက် ၈၂၅?–၁၀၅၇ (သထုံခေတ်) ရခိုင်မင်းဆက် ၇၈၈?–၁၄၀၆
ပုဂံခေတ် ၈၄၉–၁၂၉၇ ခေတ်ဦးပုဂံပြည် ၁၀၇–၈၄၉ ပဒေသရာဇ်ခေတ်ပြိုင်ကာလ အထက်မြန်မာပြည် ၁၂၉၇–၁၅၅၅ မြင်စိုင်းခေတ် နှင့် ပင်းယခေတ် ၁၂၉၇–၁၃၆၄ စစ်ကိုင်းခေတ် ၁၃၁၅–၁၃၆၄ အင်းဝခေတ် ၁၃၆၄–၁၅၅၅ ဒုတိယသရေခေတ္တရာခေတ် ၁၄၈၂–၁၅၄၂ ဟံသာဝတီခေတ် ၁၂၈၇–၁၅၃၉၊ ၁၅၅၀–၁၅၅၂ ရှမ်းပဒေသရာဇ်ပြည်နယ်များ ၁၂၁၅–၁၅၆၃ မြောက်ဦးနေပြည်တော် ၁၄၂၉–၁၇၈၅ တောင်ငူခေတ် ၁၅၁၀–၁၇၅၂ ပထမတောင်ငူအင်ပါယာ ၁၅၁၀–၁၅၉၉ ညောင်ရမ်းခေတ် ၁၅၉၉–၁၇၅၂ ဟံသာဝတီနေပြည်တော်သစ် ၁၇၄၀–၁၇၅၇ ကုန်းဘောင်ခေတ် ၁၇၅၂–၁၈၈၅
ကိုလိုနီခေတ် ၁၈၂၄–၁၉၄၈ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲများ ၁၈၂၄–၁၈၈၅ လက်နက်စွဲကိုင်တော်လှန်မှုများ ၁၈၈၅–၁၈၉၅ အမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှုများ ၁၉၀၀–၁၉၄၈ ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ် ၁၉၄၂–၁၉၄၅ ဗမာနိုင်ငံတော် ၁၉၄၃–၁၉၄၅
ယနေ့ခေတ်မြန်မာနိုင်ငံ ၁၉၄၈–ယနေ့ထိ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် ၁၉၄၈–၁၉၆၂ မဆလခေတ် ၁၉၆၂–၁၉၈၈ နဝတ/ နယက ခေတ် ၁၉၈၈–၂၀၁၀ နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ၂၀၁၁–၂၀၂၀ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ ၂၀၂၁–ယနေ့ထိ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ ၂၀၂၁–ယနေ့ထိ
သမိုင်းအချိန်ဇယား မြို့တော်များ အုပ်ချုပ်သူများ ရာဇဝင်ကျမ်းများ တပ်မတော်သမိုင်း
မြန်မာနိုင်ငံ မုခ်ဝ
ရှု ပြော ပြင်

သထုံပြည် ခေါ် သုဝဏ္ဏဘူမိ သည် အောက်မြန်မာပြည်တွင် ဘီစီ လေးရာစုခန့်မှ အေဒီ ၁၁ ရာစုလယ်အထိ တည်ရှိခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ကြသော မွန်ပြည်ထောင်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ လက်ရှိ အောက်မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့တွင် တည်ရှိခဲ့သော မွန်ပြည်ထောင်များအနက် တစ်ခုဖြစ်သော သထုံပြည်သည် သထုံမြို့ကို ဗဟိုပြုခဲ့သော မြို့ပြနိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။^[၁]:63,77 တောင်အိန္ဒိယနှင့် သီရိလင်္ကာတို့နှင့် တိုက်ရိုက်စီးပွားကူးသန်းမှုရှိခဲ့သော သထုံပြည်သည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အဓိကဗဟိုချက် ဖြစ်ခဲ့သည်။ အခြားသော မွန်ပြည်ထောင်များနည်းတူ သထုံပြည်သည်လည်း ခမာအင်ပါယာ၏ ကျူးကျော်မှုများကို ခံခဲ့ရသည်။ သို့သော်လည်း ဒဏ္ဍာရီလာနေပြည်တော်ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်မှာ ၁၀၅၇ ခုနှစ်တွင် မြောက်အရပ်မှ ပုဂံမင်းနေပြည်တော် ဖြစ်သည်။

မွန်ရာဇဝင်များအရ သထုံပြည်ကို ဗုဒ္ဓခေတ်ကပင် တည်ထောင်ခဲ့ကာ ဘုရင် ၅၉ ဆက် အုပ်စိုးခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ နိုင်ငံရေးအရခိုလှုံသူများက ပဲခူးမြို့ကို ၅၇၃ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။^[၂] သို့သော်လည်း လက်ရှိဖြစ်သော ထိုင်းနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းဒေသနေရာမှ မွန်လူမျိုးများ အောက်မြန်မာပြည်သို့ ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့သည့် ကိုးရာစုအချိန်တွင်မှ ပေါ်ပေါက်လာသည်ဟု သမိုင်းမှတ်တမ်းအရ ဖြစ်နိုင်သည်။ ဂျီအီး ဟာဗေး ၏ မြန်မာ့သမိုင်း စာအုပ်တွင် ရွှေမော်ဓော ဘုရားသမိုင်း အား ကိုးကား၍ ဖော်ပြရာတွင် ပဲခူးကို တည်ထောင်သည်မှာ အထောက်အထားမရှိသော်လည်း ၈၂၅ ခုနှစ်ဖြစ်သည်^[၃] အမှန်တကယ်တွင် ရှေးဟောင်းမြန်မာ့သမိုင်းတွင် ပဲခူးအား အစောဆုံး ဖော်ပြထားသည်မှာ ၁၂၆၆ ခုနှစ် ဖြစ်သည်။^[၄]

မြန်မာနှင့် မွန်သမိုင်းများတွင် တူညီစွာ ဖော်ပြထားသည်မှာ သထုံပြည်အား ၁၀၅၇ ခုနှစ်တွင် ပုဂံပြည်မှ သိမ်းပိုက်ခဲ့သည့် အချက် ဖြစ်သည်။^[၁]:149 အနော်ရထာမင်းသည် မွန်ရဟန်းဖြစ်သော ရှင်အရဟံထံမှ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ကူးပြောင်းခဲ့ပြီးနောက် သထုံပြည် မနုဟာမင်းထံမှ ပိဋကတ် သုံးပုံကို တောင်းဆိုခဲ့သည်။ မနုဟာမင်းက ငြင်းပယ်ခဲ့သည်ကို အကြောင်းပြု၍ အနော်ရထာသည် သထုံပြည်ကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။^[၅] ရာဇဝင်ကျမ်းများအရ မြို့အား သုံးလကြာ ဝိုင်းရံခံရပြီးနောက် မနုဟာမင်းသည် ၁၀၅၇ ခုနှစ် မေလ ၁၇ ရက် (မြန်မာသက္ကရာဇ် ၄၁၉၊ နယုန်လဆန်း ၁၁ ရက်) တွင် အညံ့ခံခဲ့သည်။^[၆] သက္ကရာဇ် ၁၀၅၀ မှ ၁၀၈၅ ခန့်အကြားတွင် မွန်လူမျိုးများသည် ပုဂံရှိ အဆောက်အဦးများ ဆောက်လုပ်ရာတွင် ပါဝင်ကူညီခဲ့ရသည်။^[၇]

မွန်ရာဇဝင်ကျမ်းများအရ ဗုဒ္ဓခေတ်မှ စ၍ သထုံပြည်ကို အုပ်စိုးခဲ့သော ဘုရင် ၅၉ ဦး ရှိခဲ့သည်။

• မွန်ပြည်ထောင်များ
• ဟံသာဝတီ
• ဟံသာဝတီ နေပြည်တော်သစ်

• Aung-Thwin၊ Michael (2005)။ The Mists of Rāmañña: the Legend that was Lower Burma။ University of Hawaii Press။ ISBN 978-0-8248-2886-8။
• Hall၊ D.G.E. (1960)။ Burma (3rd ed.)။ Hutchinson University Library။ ISBN 978-1-4067-3503-1။
• Harvey၊ G. E. (1925)။ History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824။ London: Frank Cass & Co. Ltd။
• Htin Aung၊ Maung (1967)။ A History of Burma။ New York and London: Cambridge University Press။
• Kyaw Thet (1962)။ History of Burma (Burmeseဘာသာစကားဖြင့်)။ Yangon: Yangon University Press။CS1 maint: အသိအမှတ်မပြုသော ဘာသာစကား (link)
• Lieberman၊ Victor B. (2003)။ Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland။ Cambridge University Press။ ISBN 978-0-521-80496-7။
• Phayre၊ Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883)။ History of Burma (1967 ed.)။ London: Susil Gupta။
• Shorto၊ H.L. (2002)။ "The 32 Myos in the medieval Mon Kingdom"။ in Vladimir I. Braginsky (ed.)။ Classical civilisations of South East Asia: an anthology of articles။ Routledge။ ISBN 9780700714100။
• South၊ Ashley (2003)။ Mon nationalism and civil war in Burma: the golden sheldrake။ Routledge။ ISBN 978-0-7007-1609-8။