ਤਾਜ ਮਹਿਲ
  ਤਾਜ ਮਹੱਲ (ਹਿੰਦੀ: ताज महल ; ਉਰਦੂ: تاج محل) ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਗਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿਰਾਸਤ ਮਕਬਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਮੁਗ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਨੇ, ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਲ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ।[2] ਤਾਜ ਮਹੱਲ ਮੁਗਲ ਵਾਸਤੁਕਲਾ ਦਾ ਉੱਤਮ ਨਮੂਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਾਸਤੁ ਸ਼ੈਲੀ ਫਾਰਸੀ, ਤੁਰਕ, ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਵਾਸਤੁਕਲਾ ਦੇ ਘਟਕਾਂ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਸੰਨ 1983 ਵਿੱਚ, ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਯੁਨੈਸਕੋ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਟਿਕਾਣਾ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਦੇ ਸਭਨੀ ਥਾਂਈਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ, ਅਤਿ ਉੱਤਮ ਮਾਨਵੀ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਤਾਜਮਹਿਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ ਦਾ ਰਤਨ ਵੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ ਤੇ ਵੇਖੇ ਗਏ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਲੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨਾਲ ਢਕ ਕੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਭਵਨਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਚਿੱਟਾ ਗੁੰਬਦ ਅਤੇ ਟਾਇਲ ਸਰੂਪ ਸੰਗਮਰਮਰ ਨਾਲ[3] ਢਕਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਮਕਬਰਾ ਆਪਣੀ ਵਾਸਤੁ ਸਰੇਸ਼ਟਤਾ ਪੱਖੋਂ ਸੌਂਦਰਿਆ ਦੇ ਸੰਯੋਜਨ ਦਾ ਪਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਜਮਹਿਲ ਭਵਨ ਸਮੂਹ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਦੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਹੈ, ਕਿ ਇਹ ਪੂਰਾ ਸਮਮਿਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਨ 1648 ਦੇ ਲਗਭਗ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਤਾਦ ਅਹਮਦ ਲਾਹੌਰੀ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰੂਪਾਂਕਨਕਰਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[4] ਇਮਾਰਤਸਾਜ਼ੀਮਜ਼ਾਰਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਰਗਾਕਾਰ ਨੀਂਹ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਬਣਿਆ ਚਿੱਟਾ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਦਾ ਮਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਮਮਿਤੀ ਇਮਾਰਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਈਵਾਨ ਯਾਨੀ ਬੇਹੱਦ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਕਰਾਕਾਰ ਦਵਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਵ੍ਰਹਤ ਗੁੰਬਦ ਸੋਭਨੀਕ ਹੈ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਮੁਗ਼ਲ ਮਜ਼ਾਰਾਂ ਵਾਂਗ, ਇਸ ਦੇ ਮੂਲ ਹਿੱਸੇ ਫਾਰਸੀ ਮੂਲ ਦੇ ਹਨ। ਬੁਨਿਆਦੀ-ਅਧਾਰਇਸ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ-ਅਧਾਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬਹੁ-ਕਕਸ਼ੀ ਸੰਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਕਸ਼ ਘਣਾਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਕਿਨਾਰਾ 55 ਮੀਟਰ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਕਿਨਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਭਾਰੀ-ਭਰਕਮ ਪਿਸ਼ਤਾਕ, ਜਾਂ ਮੇਹਰਾਬਾਕਾਰ ਛੱਤ ਵਾਲੇ ਕਕਸ਼ ਦਵਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਮਹਿਰਾਬ ਵਾਲੇ ਛੱਜੇ ਵਲੋਂ ਸਮਿੱਲਤ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਹਿਰਾਬਮੁੱਖ ਹਿਰਾਬ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਵੱਲ, ਇੱਕ ਦੇ ਉੱਤੇ ਦੂਜਾ ਸ਼ੈਲੀਮੇਂ, ਦੋਨਾਂ ਵੱਲ ਦੋ-ਦੋ ਇਲਾਵਾ ਪਿਸ਼ਤਾਕ ਬਣੇ ਹਨ। ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ, ਕਕਸ਼ ਦੇ ਚਾਰਾਂ ਕਿਨਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਦੋ-ਦੋ ਪਿਸ਼ਤਾਕ (ਇੱਕ ਦੇ ਉੱਤੇ ਦੂਜਾ) ਬਣੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਚਨਾ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਵੱਲ ਪੂਰਾ ਸਮਮਿਤੀਏ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਵਰਗ ਦੇ ਬਜਾਏ ਅਸ਼ਟ ਕੋਣ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੋਨੇ ਦੇ ਚਾਰਾਂ ਭੁਜਾਵਾਂ ਬਾਕੀ ਚਾਰ ਕਿਨਾਰੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਛੋਟੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸਨੂੰ ਵਰਗਾਕਾਰ ਕਹਿਣਾ ਹੀ ਉਚਿਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਕਬਰੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਚਾਰ ਮੀਨਾਰਾਂ ਮੂਲ ਆਧਾਰ ਚੌਕੀ ਦੇ ਚਾਰਾਂ ਖੂੰਜੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੌਖਟੇ ਵਿੱਚ ਬਾਂਧਤੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਕਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੁਮਤਾਜ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲੀ ਕਬਰਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਖੂਬ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਹੇਠਲੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੁੰਬਮਕਬਰੇ ਉੱਤੇ ਸਰਵੋੱਚ ਸ਼ੋਭਾਇਮਾਨ ਸੰਗ-ਮਰਮਰ ਦਾ ਗੁੰਬਦ, ਇਸ ਦਾ ਸਬਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਲਗਭਗ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ, 35 ਮੀਟਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ 7 ਮੀਟਰ ਉੱਚੇ ਬੇਲਨਾਕਾਰ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਕਾਰਾਨੁਸਾਰ ਅਕਸਰ ਪਿਆਜ-ਸਰੂਪ ਦਾ ਗੁੰਬਦ ਵੀ ਕਹਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਿਖਰ ਇੱਕ ਉੱਲਟੇ ਰੱਖੇ ਕਮਲ ਵਲੋਂ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਗੁੰਬਦ ਦੇ ਕਿਨਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਫੋਟੋ ਗੈਲਰੀ
ਹਵਾਲੇ
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
