Азербайджанская дзяржаўная філармонія

Азербайджанская дзяржаўная філармонія імя Мусліма Магамаева (азерб.: Azərbaycan Dövlət filarmoniyası) — канцэртная зала ў Баку.

Гісторыя

Баку — гэта горад, дзе ўсходняя і заходняя культуры зліваюцца разам і ў выніку ствараюцца выдатныя помнікі мастацтва, у тым ліку і архітэктурныя.

Адзін з такіх помнікаў архітэктурнага мастацтва горада — будынак Грамадскага сходу, цяперашняй Азербайджанскай дзяржаўнай філармоніі імя М. Магамаева.

Пабудаваны ў 1910—1912 гадах па праекце грамадзянскага інжынера Г. М. Тэр-Мікелова А. Я Дубавым і братамі Касумавымі на адным з лепшых, выгадна размешчаных участкаў горада — на рагу Мікалаеўскай і Садовай вуліц, на павышаных адзнаках другой тэрасы бакінскага амфітэатра, будынак выдатна ўпісаўся не толькі ў кампазіцыю губернатарскага саду, дзе адвялі ўчастак пад пабудову, але і ва ўвесь навакольны архітэктурны пейзаж, які склаўся ў пачатку XX стагоддзя.

Калі старшыны Бакінскага грамадскага сходу ў 1907 годзе звярнуліся ў Гарадскую Думу з просьбай дазволіць ім пабудову летняга памяшкання ў садзе, многія галосныя пярэчылі, бо ў такім выпадку давялося б высякаць больш за 200 шматгадовых дрэў. Аднак у 1908 годзе праект летняга памяшкання Грамадскага сходу на тэрыторыі губернатарскага саду за кошт скарачэння яго плошчы на 1664,92 кв.м. быў зацверджаны.

Для забаўкі «вяршкоў» бакінскага грамадства існаваў у горадзе павільён з дрэва. Яго абтынкавалі, выбелілі і назвалі «Белым клубам». Змяшчаўся ён блізу Шырванскіх крапасных варот. Неяк ноччу, калі дзьмуў моцны «хазры», знакаміты бакінскі норд, здарыўся пажар, і павільён згарэў дашчэнту. Падазравалі, што «Белы клуб» падпалілі знарок.

Пасля таго як «Белы клуб» у 1910 годзе згарэў, з’явілася неабходнасць стварэння іншага будынка, дзе багацеі маглі б праводзіць свой вольны час.

Праект даручылі архітэктару Тэр-Мікелову. Яго нават адкамандзіравалі на Блакітны Бераг — у Монтэ-Карла, каб ён прыгледзеўся да тамтэйшай філармоніі, азнаёміўся з яе праектам і збудаваў нешта падобнае тут, у Баку. Лічылася, што філармонія ў Монтэ-Карла па сваёй прыгажосці займае адно з першых месцаў у Еўропе. Тэр-Мікелоў вярнуўся з Монтэ-Карла, перапоўнены ўражаннямі і задумамі.

Канчаткова праект быў распрацаваны ў 1910 годзе і прадстаўлены на зацвярджэнне будаўнічай камісіі гарадской управы. Да часу пачатку пабудовы клуба ў 1911 годзе на Набярэжнай існаваў бульвар, разбіты ў 1909 годзе па ініцыятыве інжынера Мамед-Гасана Гаджынскага на плошчы 17.323,44 кв.м.

Летні клуб фасадам звернуты на дом бр. Садыхавых, у профіль глядзіць на будынак Марыінскай рускай жаночай гімназіі, пабудаванай Тагіевым,^{[крыніца?]} а таксама на палац Дэбура, кіраўніка справамі бакінскай канторы Ротшыльда. Пасля ён прадаў гэты палац нафтавай кампаніі «Каўказскае таварыства».

Распавядаюць, што кіраўнік гэтага акцыянернага таварыства, мільянер Гукасаў, упрасіў архітэктара зрабіць так, каб з палаца, дзе ён пражываў з сям’ёй, было не толькі чуваць, але і відаць усё, што адбываецца ў летнім клубе. Да таго ж яму не хацелася, седзячы на балконе, «любавацца» глухой сцяной. Просьбу мільянера задаволілі і паступілі даволі арыгінальна. Звычайна сцэна ў глядзельнай зале «глядзіць» на галоўны ўваход. У летнім зале філармоніі ўваход у глядзельную залу знаходзіцца збоку ад сцэны, так што з вокнаў і з балкона былога палаца Дэбура, як на далоні, бачная сцэна летняга клуба.

Ужо ў канцы 1912 забудова горада ўзбагацілася новым будынкам — будынкам летняга памяшкання Грамадскага сходу ў формах паладзіянскай архітэктуры.

У праекце Грамадскага сходу была створана (у адпаведнасці з тэмай) маляўнічая і выразная кампазіцыя. Мноствам тэрас, верандаў, дзе святло і цень служаць сродкам пластычнага выражэння аб’ёмных мас, будынак крыху нагадвае італьянскія вілы эпохі Адраджэння.

Заводчыкі і нафтапрамыслоўцы, багатыя купцы і высокапастаўленыя чыноўнікі, знакамітыя інжынеры, афіцэры царскай арміі бавілі час у казіно ці летнім клубе да поўначы.

Пасля ўсталявання савецкай улады ў Азербайджане ў 20-х гадах у гэтым будынку сталі збірацца аматары музыкі, а таксама разрознена дзеючыя ансамблі і аркестры. Тут да 1936 года розныя музычныя калектывы давалі свае канцэрты, выступалі з рознымі музычнымі праграмамі.

Бюст Мусліма Магамаева, імя якога носіць філармонія.

25 мая 1936 года рашэннем Савета Народных Камісараў Азербайджанскай ССР на базе Упраўлення сімфанічнымі канцэртамі пры Бакінскім савеце рабоча-сялянскіх і матроскіх дэпутатаў у будынку Грамадскага сходу была арганізавана Азербайджанская дзяржаўная філармонія.

У 1936—37 гг. у будынку былі праведзены рэстаўрацыйныя работы.

11 жніўня 1937 рашэннем СНК Азербайджана філармоніі было дадзена імя азербайджанскага кампазітара Мусліма Магамаева. Тут у розны час выступалі найвядомейшыя дзеячы культуры Азербайджана — народныя артысты Азербайджана Хан Шушынскі, Шаўкет Алекперава, Ніязі, Сара Гадзімава і інш., а таксама артысты з іншых рэгіёнаў СССР і краін.

У пачатку 1990-х гадоў філармонія зачынілася на рамонт. З 1996 па 2004 гг. у філармоніі праводзіліся рамонт і рэканструкцыя. 27 студзеня 2004 адбылося ўрачыстае адкрыццё будынка філармоніі пасля капітальнай рэканструкцыі. На адкрыцці прысутнічалі Прэзідэнт Азербайджана Ільхам Аліеў, сусветна вядомы віяланчэліст Мсціслаў Растраповіч.