Бяроза нізкая

Бяроза нізкая
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Букакветныя Сямейства:  Бярозавыя Падсямейства:  Бярозавыя Род:  Бяроза Падрод:  Betula Секцыя:  Apterocaryon Від:  Бяроза нізкая
Міжнародная навуковая назва
Betula humilis Schrank
Сінонімы
Betula fruticans Pall., orth. var.
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   216991 EOL   1149423 GRIN   t:7096 IPNI   295106 TPL   kew-21373

Бяроза нізкая^[1][2], бяроза ніцая^[3], бярэзнік^[4] (Betula humilis) — лістападная расліна сямейства Бярозавыя (Betulaceae).

Куст вышынёй 1—2^[1] метра з прамымі галінамі. Кара гладкая, цёмна-бурая, не адслойваецца. Маладыя галінкі з кароткім рэдкім апушэннем і смалістымі бародаўкамі^[1].

Лісце чарговае, яйкападобнае або круглява-яйкападобнае формы з няправільна-гародчатымі бакамі, даўжыня іх 1—3,5 см, шырыня 0,7—2,5 см. Верхні бок ліставой пласцінкі ў маладога лісця апушаны, пазней становіцца голым; ніжні бок з рассеяным апушэннем па жылках. Хвосцік ліста даўжынёй да 6 мм, апушаны. Бакавых жылак 4—6 пар. Пупышкі авальныя, злёгку апушаныя^[1].

Цвіце адначасова са з’яўленнем лісця ў красавіку—маі. Апыляецца ветрам. Мужчынскія каташкі дробныя, цыліндрычныя, да 2 см даўжынёй, з бураватымі лускавінкамі. Жаночыя — амаль яйкападобнай формы, даўжынёй да 1,5 см, якія стаяць уверх на кароткіх апушаных ножках^[1].

Плод — маленькі шырокаэліптычны арэшак з двума крылападобнымі прыдаткамі, якія звычайна ў 2—3 разы вужэй арэшка. Вага 1000 семачак складае 0,17 грамаў^[5]. Спее насенне ў верасні—кастрычніку.

Плоданасіць у жніўні — верасні^[1].

Расце на балотах і забалочаных лугах у паўночнай частцы Заходняй Еўропы, паўночнай часткі Манголіі, у Расіі — у паўночных раёнах Еўрапейскай часткі і ў Заходняй Сібіры, у Чарназёмнай зоне — вельмі рэдка, у асноўным па рэліктавых тарфяных балотах^[5][6]. Від апісаны з Баварыі^[7].

Пупыршкі і маладое лісце выкарыстоўваецца ў народнай і навуковай медыцыне, яны валодаюць мачагонным, жоўцегонным, патагонным, краваачышчальным, бактэрыцыдным, супрацьзапаленчым і раназажыўляльным дзеяннем. У якасці лекавай сыравіны выкарыстоўваюць пупыршкі бярозы (лац.: Gemmae Betulae), лісце бярозы (Folium Betulae), бярозавы дзёгаць (лац.: Pix Betulae) і актываваны вугаль (лац.: Carbo activatus)^[1].

Ужываюць пупыршкі і лісце ў выглядзе настояў і ў зборах^[8]

Нарыхтоўку пупыршак праводзяць у студзені — сакавіку, да іх распускання. Сушаць на адкрытым паветры ці ў памяшканнях з добрай вентыляцыяй. Маладое лісце збіраюць у маі — чэрвені, сушаць у цені або на гарышчах.

Бяроза прысадзістая занесена ў Чырвоныя кнігі рэспублік Мардовія (як верагодна зніклы від), Карэлія, Татарстан, Чувашскай і Удмурцкай рэспублік, Разанскай, Уладзімірскай, Калужскай, Кастрамской, Курганскай, Курскай, Ленінградскай, Маскоўскай, Ніжагародскай, Цвярской, Ульянаўскай і Яраслаўскай абласцей Расіі^[6][9].

Від уваходзіць у род Бяроза (Betula) падсямейства Бярозавыя (Betuloideae) сямейства Бярозавыя (Betulaceae) парадку Букакветныя (Fagales).

• Замятнин Б. Н. Семейство 8. Betulaceae — Берёзовые // Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции. / Ред. тома С. Я. Соколов. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1951. — Т. II. Покрытосеменные. — С. 331—332. — 612 с. — 2 500 экз.
• Кузенева О. И. Род 364. Берёза — Betula // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор и редактор тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1936. — Т. V. — С. 285—286. — 762 + XXVI с. — 5 175 экз.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 432. Betula humilis Schrank — Берёза приземистая // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 30. — ISBN 9-87317-128-9.

• Берёза низкая: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)