Другое контрнаступленне кадафістаў
Другое контрнаступленне кадафістаў[1][11] — аперацыя войск Муамара Кадафі на Усходнім фронце (узбярэжжа заліва Сідра) грамадзянскай вайны ў Лівіі 2011 года. Урадавая армія, нягледзячы на бамбардзіроўкі НАТА і папярэднія паражэнні, здолела адціснуць паўстанцаў з-пад Сірта да Адждабіі, адваяваўшы Бен-Джавад, Рас-Лануф, Нафалію і Брэгу. Шмат у чым поспехі тлумачацца: пераходам кадафістаў ад бранятэхнікі да джыпаў; адсутнасцю дысцыпліны, недахопам паліва і зброі, расцягнутасцю ліній забеспячэння ў апазіцыі; абмежаванасцю заходняй авіяцыі з-за пясчанай буры; падтрымкай ваенных саветнікаў з Беларусі. Часткай дадзенай кампаніі сталі трэцяя бітва за Брэгу, другая бітва за Адждабію і баі на дарозе Брэга–Адждабія. Сітуацыя напярэдадніПапярэдняе контрнаступленне кадафістаў адбылося ў першай палове сакавіка (7—19 сакавіка 2011 года)[1], але з пачаткам замежнай інтэрвенцыі ініцыятыва зноў перашла да паўстанцаў Пераходнага нацыянальнага савета (ПНС). Да гэтага часу на ўсходзе краіны, на ўзбярэжжы заліва Сідра, лівійская армія адбіла ў апазіцыі Бен-Джавад[12][13] і Брэгу[14], завязаўшы баі за Адждабію[15] і Бенгазі[16]. 22 сакавіка пры падтрымцы заходняй авіяцыі ўрадавыя войскі адбітыя ад Бенгазі. На наступны дзень яны адыходзяць пад Адждабію. 26 сакавіка лаялісты пачалі адступаць з гэтага раёна[11]. Паўстанцы неадкладна ўзмацнілі націск і без бою ўзялі Брэгу[17][18]. 27 сакавіка антыўрадавыя атрады без адзінага стрэлу захапілі Рас-Лануф[19]. Да канца дня яны ўвайшлі ў Бен-Джавад, у 150 кіламетрах на ўсход ад Сірта, дзе таксама не сустрэлі супраціву[20]. Такім чынам, за два дні войскі ПНС прасунуліся на адлегласць больш за 300 кіламетраў[19][21]. Сірт, да якога накіроўваліся баевікі апазіцыі, быў ключавой апорай арміі Кадафі. Напярэдадні яго бамбіла авіяцыя інтэрвентаў. У ходзе вайны места набыло важнае значэнне як дзякуючы стратэгічнаму размяшчэнню, так і з-за сваёй сімвалічнай каштоўнасці (Кадафі фактычна ператварыў яго ў другую сталіцу). Дамінуючым племем тут была гадхадфа, якая падтрымала лівійскія ўлады. Другая па колькасці група — фірджаны — сімпатызавала ПНС. У цэлым жа, у Сірце дамінавалі менавіта праўрадавыя настроі[4]. Аднак паўстанцы ўжо знаходзіліся на тэрыторыях з перавагай прыхільнікаў Кадафі. Так, напрыклад, у Бэн-Джавадзе, у адрозненні ад іншых гарадоў, дзе апазіцыйныя атрады сустракалі як вызваліцеляў, асаблівых сімпатый да ПНС не назіралася. Тут можна было ўбачыць толькі некалькі сцягоў праціўнікаў рэжыму. Не было нават антыўрадавых графіці, а вытрымкі з «Зялёнай кнігі» Кадафі ўсё яшчэ віселі на бачных месцах па ўсім горадзе[5]. Сілы бакоўЯк заяўлялі баевікі, на гэтым участку фронту яны размяшчалі «самымі дасканалымі са сваіх войск». Аднак СМІ адзначалі, што большасць паўстанцаў не навучаны, ледзь узброены і, відаць, не маюць арганізаванага кіраўніцтва. Хутчэй за ўсё, мяцежныя атрады ў заліве Сідра ўзначальваў генерал Халіфа Хафтар. Відавочцы бачылі яго за некалькі кіламетраў ад лініі фронту[5]. З паветра сілы ПНС падтрымлівалі амерыканскія[3], брытанскія[7] і французскія[8] самалёты. Супраць паўстанцаў выступілі байцы брыгады Саадзі, аднаго з сыноў лідара краіны, і апалчэнцы. Менавіта гэтыя войскі павінны былі абараняць Сірт[4]. Так як замежная авіяцыя да гэтага разбіла танкавыя і паветраныя сілы кадафістаў, то ўдарнай сілай уладаў сталі мінамёты і артылерыя[22]. Прыхільнікі ПНС, у прыватнасці, паведамлялі аб абстрэлах з «Граду»[23]. Ход баявых дзеянняўКанец сакавіка28 сакавіка сілы паўстанцаў узялі горад Нафалія (гэта стала найбольшым прасоўваннем апазіцыянераў на сірцкім кірунку да летняга наступлення[24]). Потым баевікі прасунуліся да вёскі Харава. Там яны спрабавалі дамовіцца з правадырамі плямёнаў, каб мясцовыя жыхары выступілі супраць урада. Аднак вясковае апалчэнне атакавала паўстанцаў з выкарыстаннем аўтаматычнай зброі, і баевікі былі вымушаны сысці. У той жа час з Бен-Джавада высунулася вялікая калона мяцежнікаў, якая некалькі разоў трапляла ў засады праціўніка. Дзякуючы прыдарожным сутычкам кадафістам удалося абыйсці прыхільнікаў ПНС і атакаваць іх з тылу. Гэта прымусіла сілы апазіцыі вярнуцца ў Нафалію. Частка адступіла назад у Бен-Джавад[6]. 29 сакавіка сілы Кадафі ўзмацнілі ўдары па праціўніку, вымусіўшы апалчэнне ПНС пакінуць Нафалію і перабрацца ў Бен-Джавад. Пасля бою і гэты горад перайшоў пад кантроль урада, а баевікі беглі ў бок Рас-Лануфа, які неўзабаве трапіў пад атрылерыйскі абстрэл[25] і таксама захоплены[11]. Да 30 сакавіка лінія фронту знаходзілася паміж Рас-Лануфам і Брэгай, дзе на той момант вялася артылерыйская перастрэлка[26]. Хутка лівійская армія адбіла мясцовы нафтаперапрацоўчы завод, вымусіўшы апазіцыянераў адступіць далей на ўсход[27][28][29]. Нечакана да баёў падключылася французская авіяцыя, пачаўшы наносіць удары па сілах лаялістаў вакол Рас-Лануфа[8][30]. 31-га байцы ўрадавых войск бяруць Брэгу[11][31], але прыхільнікі ПНС паспяшаліся тут жа адбіць горад[32]. Першая спроба штурму доўжылася ўсяго 5 хвілін, пасля чаго паўстанцы пад агнём цяжкай артылерыі вымушаныя былі адступіць. Пазней пазіцыі кадафістаў у горадзе трапілі пад бамбардзіроўку самалётаў НАТА[33]. Скарыстаўшыся момантам, апазіцыянеры здолелі ўвайсці ў Брэгу (паўночна-ўсходні раён 3). Завязаліся вулічныя баі[34]. Да канца дня, пасля цяжкіх баёў, урадавыя сілы адбілі контратаку праціўніка і захавалі кантроль над Брэгай[35]. 1-я пал. красавіка У пачатку красавіка прыхільнікі ПНС некалькі разоў спрабавалі адбіць горад у ходзе цяжкіх вулічных баёў[11]. 1—2 красавіка адбываліся сутыкненні на ўсходніх ускраінах Брэгі[36]. Баі ахапілі і раён мясцовага ўніверсітэта[37][38]. 5 красавіка, пасля паспяховай засады кадафістаў, войскі апазіцыі адступілі на 5 кіламетраў на ўсход[39], замацаваўшыся ў Эль-Арбіне[40]. 7 красавіка баевікоў ПНС выпадкова атакавалі самалёты інтэрвентаў[41][42][43][44]. Скарыстаўшыся замяшаннем паўстанцаў, прыхільнікі Кадафі распачалі новы артылерыйскі ўдар па пазіцыях праціўніка, пасля чаго апазіцыя адступіла да Адждабіі[45][46][47], дзе войскі ПНС планавалі перагрупавацца[48]. 8 красавіка кадафісты разгарнулі атаку на горад[11][49]. Абаронцаў падтрымлівала брытанская авіяцыя[7]. 9 красавіка атрады баевікоў ажыццявілі контратаку на брэгскім кірунку, дабраўшыся да ўніверсітэта, пасля чаго адступілі. У адказ кадафісты адкрылі моцны артылерыйскі агонь па Адждабіі, а потым атакавалі горад з поўначы, захада і поўдня[50]. У паветра зноў былі падняты самалёты НАТА, ад дзеянняў якіх пацярпелі самі паўстанцы[51]. Тым часам прыхільнікі Кадафі ўварваліся ў Адждабію[52]. 10-га чысла яны амаль прарваліся да цэнтральных раёнаў[53], але на наступны дзень пад ўдарамі ПНС і НАТА армія ўрада адступіла[54][55]. У наступныя дні лаялісты абмежаваліся абстрэламі горада[56][57][58]. 15-га чысла на брэгскім кірунку баевікі ПНС здзейснілі новую спробу контратакаваць, але былі разбіты[59]. На наступны дзень рэйды паўстанцаў да Брэгі паўтарыліся, але ўсё так жа не мелі поспеху[60]. Наступныя падзеі17 красавіка кадафісты арганізавалі масіраваную атаку на сілы праціўніка пад Брэгай. Пад ударамі ўрада мяцежнікі адступілі ад ускраін горада[61][62]. Тым часам у Адждабіі, большая частка насельніцтва якой ужо эвакуіравалася, пачалася паніка, аднак лаяльныя Кадафі войскі ў далейшым спробы ўзяць горад не рабілі[63]. У другой палове красавіка ўрадавыя войскі адышлі на пазіцыі ў 40 км ад Адждабіі, дзе сфармаваўся пазіцыйны фронт[11]. Да канца чэрвеня ні кадафісты, ні паўстанцы не змаглі прасунуцца наперад. Імкнучыся выйсці з тупіка, ваенна-паветраныя сілы НАТА пачалі ўзмоцненую бамбардзіроўку пазіцый войск лаялістаў; аднак да сярэдзіны ліпеня сітуацыя практычна не змянілася. У рэшце рэшт, 14 ліпеня апалчэнцы ПНС пачалі наступленне ў бок Брэгі і 22 жніўня ўсталявалі кантроль над горадам. Фактары поспехуЗ боку паўстанцаўВаенныя камандзіры апазіцыі выказалі здагадку, што ў іх паражэнні збольшага вінаватыя адсутнасць дысцыпліны і расцягнутасць ліній забеспячэння[64]. Карэспандэнт «Вести ФМ» Андрэй Папоў адзначыў, што адступленне стала следствам скарачэння авіяналётаў міжнароднай кааліцыі[22]. Недастатковая падтрымка авіяцыі НАТА, паводле замежных рэпарцёраў, была выклікана пясчанай бурай, якая адбылася 29 красавіка, і дрэннай бачнасцю з паветра[30]. 16—18 красавіка таксама было сур’ёзнае пагаршэнне ўмоў надвор’я (вецер да 9 балаў, пясчаная бура), з прычыны чаго заходняя кааліцыя не магла ажыццяўляць баявыя аперацыі ва ўсходняй Лівіі[63]. Аднак нават калі ўдары рабіліся, то праз неарганізаванасць войск ПНС, як заяўлялі замежныя журналісты, ім не заўсёды ўдавалася скарыстацца сітуацыяй[65]. «Радыё Свабода» ў артыкуле ад 30 сакавіка паведамляла пра недахоп зброі, паколькі дзяржсакратар ЗША Хілары Клінтан адмовіла баевікам у пастаўках. Як заявіла яна сама: «Мы не прымалі рашэння аб узбраенні паўстанцаў або перадачы ім якой-небудзь зброі, таму ў сапраўдны момант няма неабходнасці абмяркоўваць гэтае пытанне. Што мы сапраўды абмяркоўвалі, дык гэта фінансавыя патрэбы часовага Нацыянальнага савета Лівіі і магчымасці міжнароднай супольнасці»[65]. З боку кадафістаў Кандыдат ваенных навук Анатоль Цыганок адзначыў, што лівійскае ўрадавае камандаванне ўлічыла асаблівасці баявых дзеянняў на сваёй тэрыторыі. Паводле эксперта, так як перамяшчэнні абодвух бакоў былі прывязаныя да шашы, то падраздзяленням патрабаваліся высокая хуткасць, пэўная аўтаномнасць у забеспячэнні, а па прыбыцці — шпаркасць атакі і максімальная агнявая моц на перыяд кідка пяхоты. Таму для вайны ўздоўж дарог выкарыстоўвалася лёгкая аўтамабільная тэхніка (пікапы-тачанкі), якую з паветра цяжка адрозніць ад грамадзянскага транспарту. Лівійцы ведалі пра гэта з часоў вайны з Чадам[66]: у канфлікце бранятанкавыя падраздзяленні Кадафі былі разгромлены ў сутыкненнях з больш мабільным войскам[67]. Па гэтай прычыне з трэцяга тыдня грамадзянскай вайны армія лаялістаў стала адмаўляцца ад бранятэхнікі, якую лёгка знішчыць з паветра, і па прыкладзе паўстанцаў пачала выкарыстоўваць хуткаходныя джыпы, у кузаве якіх усталёўвалі НУРС, цяжкі кулямёт або зенітную гармату. У дадатак, як пісаў Цыганок, байцы ўрадавых атрадаў паўсюдна выводзілі са строю аўтазаправачныя станцыі, пакідаючы апазіцыю без паліва, што скоўвала яе дзеянні. Узброенае апалчэнне было слаба падрыхтавана да вядзення працяглых баявых дзеянняў ва ўмовах адрыву ад баз забеспячэння. Апынуўшыся без паліва, паўстанцы не маглі ні наступаць, ні своечасова адступаць, што вяло да значных страт тэхнікі і чалавек[67]. Паводле артыкула «Камсамольскай праўды», апублікаванага 6 красавіка, шмат у чым зменам у тактыцы лівійскіх войск паспрыялі беларускія ваенныя саветнікі. На думку выдання, менавіта яны прапанавалі адмовіцца ад бранятэхнікі на карысць пікапам, а таксама ўнеслі некаторыя элементы партызанскай вайны. Як пісалася: «Верныя ўраду войскі не толькі захавалі боегатоўнасць, але і ідуць у контрнаступленне, адваёўваючы ў апазіцыі адзін горад за адным. <...> Паўстанцы апошнімі снарадамі адстрэльваюцца ад надыходзячых урадавых войск. Але сілы не роўныя: апазіцыянеры адкочваюцца ўсё далей на ўсход». Стойкасць арміі Кадафі ва ўмовах замежнай інтэрвенцыі і здольнасць праводзіць контрнаступленне звязвалася менавіта з беларускім фактарам. Выданне адзначыла: «НАТА апынулася моцна збянтэжана — эфектыўнасць іх авіяналётаў звялася да мінімуму. Нават Садам Хусейн не вадзіў іх так хітра за нос і быў разгромлены ў лічаныя дні»[2]. Рэакцыя і контрмерыНа фоне прасоўвання праціўніка ўзброеныя атрады апазіцыі заклікалі Францыю і іншых саюзнікаў па ваеннай аперацыі выратаваць іх становішча[22][68]. 29 сакавіка, у адказ на просьбы баевікоў, заходняя авіяцыя атакавала шэраг гарадоў на захадзе Лівіі: Місурата, Злітэн, Аль-Ватыя і сталіца краіны Трыпалі. У апошнім выпадку налёту падвергнуўся квартал Баб-эль-Азізія, у якім размешчалася рэзідэнцыя Кадафі. Мэтай нападаў таксама сталі ўсходнія прыгарады сталіцы, дзе размяшчаліся ваенная база і склады са зброяй[22]. На наступны дзень кааліцыя пачала бамбардзіроўкі наваколляў Рас-Лануфа[8]. На фоне новых паветраных рэйдаў лівійскія ўлады асудзілі аказанне ваеннай падтрымкі з боку НАТА. У камюніке знешнепалітычнага ведамства было выказана «шкадаванне ў сувязі варожымі дзеяннямі краін заходняй кааліцыі, якія падтрымліваюць узброеныя банды «Аль-Каіды», спрыяючы іх прасоўванні да гарадоў Рас-Лануф і Марса эль-Брэга». Як адзначалася МЗС Лівіі, «такога роду крокі, што прымаюцца ў суверэннай дзяржаве-члене ААН, супярэчаць нормам міжнароднага права»[22][69]. У далейшым, як паведаміла «Радыё Свабода», у святле поспехаў арміі Кадафі ЗША і Вялікабрытанія заявілі, што не выключаюць магчымасці пастаўкі зброі паўстанцам[48]. Аднак Рэзалюцыя Савета Бяспекі ААН 1973, на падставе якой праводзілася інтэрвенцыя, забараняла пастаўкі ўзбраенняў[22]. Тым не менш Францыя без папярэдняй кансультацыі з саюзнікамі разгарнула сакрэтную аперацыю па забеспячэнні войск ПНС. Акцыя была выкліканая застоем на фронце. Напаўафіцыйная інфармацыя аб узбраенні праціўнікаў Кадафі з-за мяжы паступала і раней, аднак у папярэдніх справах быў замяшаны толькі Катар[70]. Як заявіў генеральны сакратар НАТА Андэрс Фог Расмусэн, альянс не быў датычны да французскай ініцыятывы[71]. Гл. таксамаКрыніцы
Літаратура
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
