Каленік Мішкавіч

Каленік Мішкавіч
староста звянігародскі[d] з 1434
староста пуціўльскі[d] з 1434
Нараджэнне	XIV стагоддзе
Род	Тышкевічы
Дзеці	Каленік Каленікавіч[d]

Каленік Мішкавіч (XIV ст. -- да 20 жніўня 1450) — баярын, прыбліжаны вялікага князя літоўскага Свідрыгайлава. Продак роду Тышкевічаў.

Сын нязнанага бліжэй баярына Міхаіла (Мішкі або Міські). Магчыма, паходзіў з чарнігава-северскага баярства, аднак, нашчадкі Каленіка лічыліся ўжо кіеўскімі зямянамі.

Складальнікі гербоўнікаў, найперш Сымон Акольскі, які ў сваёй працы спасылаўся на дакументы з «архіву Тышкевічаў», адзначаюць, што Каленік служыў гаспадару «як галава на радзе і як правая рука на вайне», а ў 1434 годзе заняў урады пуціўльскага і звенігарадскага намесніка. Акольскі таксама называе яго «маршалкам» вялікага князя, гэтая звестка выглядае цалкам легендарнай ^[1][2].

Паводле дарчай граматы ад 17 кастрычніка 1437 года, выданай у Кіеве, за верную, «нигды не опущеную» службу Каленік атрымаў значны комплекс маёмасці, не цалкам лакалізаваны, у прыватнасці з прычыны розніцы ў тэкстах дзвюх рэдакцый дакумента. Вядзецца пра сяло Буркаўцы, слабадзішча каля Звягеля, Міхеевічы, Хадарковічы і Тайковічы у Жытомірскім павеце, а ў Оўруцкім — сяло Астаф’ева на рацэ Нарыні, Валковічы, Дзямідковічы і Дзмітрыевіча дзеці на Хвасніцы, пад Палонным — Вішчыкусовічы і Плішча на сутоку Каменкі са Случчу. Акрамя таго, былі нададзены разлеглыя землі над Гнілапяццю і Гуйвай, так званая Слабадзішчанская воласць (Слабадзішча, Бярдзічаў, Руднікі, Чарталесцы, Сільцэ і Бернаўка), аднак адпаведны прывілей не захаваўся^[3][4][5].

Нашчадкі Каленіка Мішкавіча карысталіся гербам «Ляліва», таму Уладзіслаў Сямковіч у свой час выказаў здагадку, што Каленік мог прыняць герб у 1432—1440 гадах ад Івана Манівідавіча, бацька якога прыняў гэты герб падчас Гарадзельскай уніі^[6]. Алег Аднарожанка схіляецца да думкі, што баярын карыстаўся ўласным знакам, які склаўся на мясцовым грунце без значных знешніх уплываў^[7].

Невядома, ці захаваў Каленік свае ўрады ў 1440-я гады, ці быў ён адхілены ад намесніцтва кіеўскім князем Алелькам Уладзіміравічам^[8].

Памёр да 20 жніўня 1450 года^[9].

Родзічы Каленіка прынамсі ў канцы XIV ст. мелі ўладанні ў Чарнігава-Северскай зямлі. Па дакументах і надпісе пра «род пана Каленікавіча і пані яго» на надмагільнай пліце ў Кіева-Пячэрскім манастыры Наталля Якавенка называе братоў — Андрэя^{[заўв 1]}, Паўла^{[заўв 2]} і Еську^{[заўв 3]}. На думку даследчыцы, згаданае ў сінодыку імя Клімент гэта хроснае імя Мішкавіча, а жаночае імя Аграфіна, якое ідзе да яго парай — імя яго жонкі^{[13] [14] [9]}.

Пакінуў сыноў

• Івана, жанатага княжной Агаф’яй Іванаўнай Глінскай, якая пазней пастрыглася ў манашкі пад імем Гафталіны і ў 1500 годзе запісала Гатна кіеўскаму Пустынна-Мікольскаму манастыру^[15][16].
• Каленіка, згадваецца крыніцамі ў 1457/1458-1488 гадах, у прыватнасці як суддзя «по приказанью господаря нашаго, князя Семена Олександровича, отчича киевского»^[17][18]. Ад сына Каленіка Каленікавіча — Тышкі, пайшоў род Тышкевічаў.

Уладзімір Сабчук імаверна паказаў, што Сенька^{[заўв 4]}, Дашка і Федзька Каленікавічы, якіх гісторыкі лічылі сынамі Мішкавіча, на праўдзе былі з роду армянскага паходжання ў Львоўскай зямлі^[19].

У 2016 годзе ў імя Каленіка Мішкавіча перайменаваны адзін з завулкаў у Звенігародцы, які называўся імем Сідара Каўпака^[21].

1. ↑ Андрэй Мішкавіч (лац.: Andream Miskowicz; пан Андрей Мишкович) — каморнік Свідрыгайлы (1433), пасол да Ягайлы (1433)^[10]. Апошні раз згадваецца як сведак Свідрыгайлавага надання канюшаму караля пану Грыньку сяла Храпіна ў Тураўскім павеце (24 верасня 1451)^[11].
2. ↑ Павел Мішкавіч вядомы толькі абменам у 1437 годзе свайго маёнтка Сноўск на Хальч з вялікім князем Свідрыгайлам. Меў сыноў — пісара гаспадарскага Васіля, падключага троцкага Андрэя, падключага віленскага Багдана, Яўстафія і Рыгора.
3. ↑ Еська Мішкавіч (лац.: Iosskoni Mikowicz, Yoskoni, Yesko camerarius vestre fraternitatis) — каморнік Свідрыгайлы (1435), пасол да Жыгімонтп Люксембургскага летам 1435 і да тэўтонскага вялікага магістра, імаверна, у канцы 1436 года. У другой палове 1440-х гадоў атрымаў ад Казіміра Ягелончыка сяло Красны Двор у Мсціслаўскім княстве, канфіскаваны ў Юрыя Лугвенавіча^[12].
4. ↑ Займаў пры Свідрыгайле ўрады падскарбія і падканцлера (зг. 1446–1452). Апошні раз згадваецца як сведак пагаднення холмскага кашталяна Ванькі Джусіча Кірдзеевіча з пляменнікам Алехнам Юр'евічам у 1470 годзе^[19][20].

• Яковенко Н. М. Українська шляхта з кінця XIV — до середини XVII століття. Волинь і Центральна Україна / Н. Яковенко. — Київ: Критика, 2008. — 469 с.
• Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века / отв. ред. Б. Н. Флоря. — Москва: «Индрик», 2015. — 712 с. — ISBN 978-5-91674-366-1.
• Uruski, S. Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. 1-15. — Warszawa, 1904—1938.
• Грыцкевіч А. Тышкевічы // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 681. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Статкевіч-Чагабанаў Анатоль Геталты і Тышкевічы з роду Каленікавічаў герба «Ляліва» // Роднае слова № 7, 2011 Архівавана 22 студзеня 2022.. — С. 81-84.