Мазырская група (РСЧА)

Мазырская група - аператыўнае аб'яднанне РККА, створанае рашэннем РВС РСФСР для правядзення аперацый беларускім тэатры баявых дзеянняў падчас савецка-польскай вайны у 1920 г.

Ў 1920 годзе пад час Бітвы на Бярэзіне (Майскі наступ) савецкага Заходняга фронту, выявіліся недахопы ў кіраванні: на 21 дывізію РККА было ўсяго два армейскіх упраўленні, што не дазваляла эфектыўна кіраваць войскамі. Апошняе стала прычынай правала наступу. З мэтай вырашэння праблемы, была праведзена рэарганізацыя сістэмы кіравання войскамі фронту, 18 мая частка войскаў Заходняга фронту была выдзелена ў асобную Мазырскую групу. Яна складалася з 57-й стралковай дывізіі і шэрагу невялікіх атрадаў і груп агульнай колькасцю каля 6 тысяч штыкоў і шабляў. Камандзірам групы стаў Ціхан Хвесін.

Падчас ліпеньскага генеральнага наступу Заходняга фронту Мазырская група пераследвала польскую групу "Палессе", і прыняла ўдзел ва узяцці Брэста.

У Варшаўскай бітве ў жніўні 1920 года Мазырская група прыкрывала левы фланг надыходзячых войск Чырвонай Арміі, і менавіта на яе абрынулася ўся моц польскага контрудару, пасля якога група перастала існаваць.

Сілы Мазырскай групы, у склад якой уваходзілі 57-я стралковая дывізія^[1] і так званае «зводнае злучэнне», расцягнуліся на тэрыторыі амаль на 200 кіламетраў. 57-я стралковая дывізія колькасцю 6438 салдат дзейнічала на фронце ад Мацеёвіц да Рыкаў і далей па Вепшы да Коцка, а зводны атрад (каля 3000 салдат) дзейнічаў у раёне Вогынь-Парчаў. Больш на ўсход — бо ў раёне Цыкаў-Тарнаў-Уладава — знаходзілася 58-я стралковая дывізія, якая, аднак, не ўваходзіла ў склад Мазырскай групы.

Такім чынам, на першым плане 4-й польскай арміі, якая рыхтавалася да контрудару з боку ракі Вепш, была толькі 57-я стралковая дывізія ў складзе трох брыгад: 169-я стралковая брыгада ў раёне Кабыльніца і Краскі Гурнай, 170-я стралковая брыгада дыслакавалася ў раёне Коцка з задачай фарсіраваць Вепш і заняць Любартаў,171-я стралковая брыгада была разгорнутая ў раёне Стара-Дамбія-Стары Базанаў рыхтавалася да наступу на Дэмблін. Задачай зводнага атрада было выбіць польскія часці з Парчэва. Акрамя таго, пад Седльцамі размяшчалася 2-я Казанская кавалерыйская брыгада, падпарадкаваная 16-й арміі.

Выконваючы загад Тухачэўскага, камандуючы Мазырскай групай выкарыстаць 57-ю стралковаую дывізію, якая на той момант дыслакавалася ў раёне Дэмблін — Казяніцы, пры пераправе праз Віслу каля Мацеевіц. Адначасова ён накіраваў частку сваіх сілаў на паўднёвы захад з задачай фарсіраваць раку Вепш на ўчастку Коцк — Любартаў, а затым адкінуць польскія войскі ад ракі Вепш, адкуль яны маглі пагражаць флангу 16-й арміі. У той жа час на поўначы Мазырская група падтрымлівалі сувязь з 8-й стралковай дывізіяй са складу 16-й арміі, якая змагалася з польскімі войскамі на ўчастку Гарволін-Осецк-Карчэў.

Камандаваньне Мазырскай групы зусім не чакала ўдару з паўднёвага захаду, да апошняга моманту мяркуючы, што перад бальшавікамі толькі слабыя польскія сілы. У выніку 16 жніўня, калі ўдарыла 4-я армія, супраціў бальшавікоў быў настолькі слабым, што:

Аддзелы ішлі амаль без кантакту з праціўнікам, бо нязначныя сутычкі ў тым ці іншым месцы з некаторымі невялікімі групамі, якія пры сутыкненні з імі адразу рассейваліся і ўцякалі, я не адважуся назваць кантактам.^[2]

Пілсудскі у сваёй кнізе «Вайна 1920 года», апісваючы Варшаўскую бітву, шмат разоў згадвае пра Мазырскай групе:

16 жніўня я выступіў для правядзення контратакі... Увесь дзень я правёў у аўтамабілі ў асноўным на левым фланге 14-й дывізіі, назапашваючы дадзеныя і перыядычна збіраючы сваіх падначаленых. Не магу не сказаць, што ў гэты дзень увечары, калі дывізіі прайшлі на поўнач ужо добрых 30 кіламетраў, я не пераставаў ламаць галаву над галоўнай для мяне загадкай — таямніцай так званай Мазырскай групы. Уласна кажучы, як такой яе не было, акрамя 57-й дывізіі, і гэта хвалявала мяне больш за ўсё, таму што цалкам разбурала вобраз, яі складваўся ў маёй свядомасці па крупінках на працягу цэлага месяца. Бо існавала ж нейкая апакаліптычная шэльма, перад якой цэлы месяц адступалі нашы дывізіі! Гэта было як кашмарны сон. У рэшце рэшт я прыйшоў да высновы, што недзека мне прыгатавана пастка.

... перадавыя атрады 14-й дывізіі 16 жніўня ужо знаходзіліся ў 20-25 кіламетрах ад Карчава і Вянзоўны, аб якіх у тэлеграма гаварылася, што яны атакаваныя. А праціўніка не было! Увечары я загадаў 2-й дывізіі легіянераў неадкладна накіравацца ў Дэмблін і на ўсялякі выпадак быць рэзервам у тыле, адкуль можна было чакаць любых нечаканасцяў. Бо дзесьці павінна быць непераможная Мазырская група, дзесьці павінна быць 16-я армія, атакуючы Варшаву!

Пан Сяргееў прыкладае да сваёй кнігі схему гэтай бітвы. Мазырская група паказана на схеме лініяй, якая злучае 58-ю дывізію ва Уладаве з нейкай стрэлкай пад нумарам 57 у раёне Жалехава і таямнічым кружком вакол Цыбульны. Ні гэтая схема, ні дзеянні маіх войскаў не растлумачылі для мяне таямніцу Мазырскай групы, якая паспяхова наступала з 4 ліпеня па двух напрамках, але не аказала абсалютна ніякага супраціву 16 і 17 жніўня; таму дазволю сабе абмежавацца толькі кароткай ацэнкай. 58-я дывізія два разы безвынікова спрабавала спыніць нашу 3-ю дывізію легіянераў, але, разбітая, была вымушана адступіць за Буг, аддаўшы Влодаву і Брэст, якія і былі занятыя 19 жніўня. У далейшым 3-я дывізія легіянераў спынілася ў Брэсце і перайшла да пасіўнага прыкрыцця Буг. Актыўныя ж дзеянні войскаў ген. Сміглага ў паўночным кірунку звяліся толькі да наступу 1-й дывізіі легіянераў і кавалерыйскай брыгады пры падтрымцы з захаду 21-й горнай дывізіяй. Астатнія сілы Мазырскай групы разам з 57-й дывізіяй у разлік можна не прымаць, бо яны на самой справе былі» рассеяны " да такой ступені, што палонных з 57-й дывізіі бралі ўсе нашы войскі, пачынаючы ад левафлангавай 14-й да правафлангавай 1-й дывізіі легіянераў, на ўсёй прасторы ад Вепша да Беластока і Ломжы.

У выніку ўдару польскіх войск Мазырская група спыніла сваё існаванне; пасля 16 жніўня яе імя больш не фігуруе ў запісах.

• М. Тухачэўскі "Паход за Віслу"
• Ю. Пілсудскі "Bайна 1920 года" — Масква, Агенцтва друку «Навіны», 1992. ISBN 5-7020-0071-4