16-я армія (СССР)
16-я а́рмія (СССР) — агульнавайсковае аператыўнае аб’яднанне (армія) у складзе РСЧА Узброеных Сіл СССР падчас Вялікай Айчыннай вайны. 1-е фарміраваннеАрмія сфарміравана ў ліпені 1940 года ў Забайкальскай ваеннай акрузе ў складзе: упраўленне, 32-гі стралковы і 5-ы механізаваны карпусы, 126-ы карпусны артылерыйскі полк і 112-ы асобны зенітна-артылерыйскі дывізіён. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны, 25 мая 1941 года, атрымала загад перадыслакавацца на Захад Саюза (УССР). Першыя эшалоны арміі (109-я матарызаваная дывізія 5-га мехкорпуса) выгрузіліся ў Бярдзічаве 18 чэрвеня 1941 года. Пасля пачатку Вялікай Айчыннай вайны ў сувязі з крызіснай сітуацыяй, якая склалася на Заходнім фронце, 26 чэрвеня 1941 года паступіў загад, які перанацэліў фарміраванне ў раён Орша—Смаленск. Аднак прарыў нямецкай 11-й танкавай дывізіі ў напрамку Астрога ў другой палове дня 26 чэрвеня запатрабаваў экстраных мер процідзеяння. Камандарм генерал-лейтэнант М. Ф. Лукін зняў часці 109-й матарызаванай дывізіі з пагрузкі і накіраваў іх насустрач праціўніку. Гэтыя часткі пад камандаваннем генерал-лейтэнанта М. Ф. Лукіна атрымалі назву «група Лукіна». Большая частка 16-й арміі пачала засяроджванне ў раёне Смаленска, яе 5-ы мехкорпус быў перададзены ў склад 20-й арміі і ўдзельнічаў у контрудары на Лепель 6—9 ліпеня. Сам камандарм прыбыў у раён Смаленска ў ноч на 8 ліпеня 1941 года[1]. .jpg) У сувязі з прарывам нямецкіх мотамеханізаваных войскаў да Смаленска загадам маршала С. К. Цімашэнкі 14 ліпеня камандуючы 16-й арміяй М. Ф. Лукін аб’яднаў пад сваім пачаткам усе часці гарнізона горада Смаленска, часці, якія прыбывалі па чыгунцы ў іншыя арміі і якія разгружаліся ў раёне г. Смаленска, а таксама часці, якія займаюлі сектары абароны, якія прымыкаюлі непасрэдна да горада Смаленска.Аднак, як успамінаў Лукін пасля вайны,
15 ліпеня нямецкія войскі ўварваліся ў Смаленск. Савецкія войскі 19-й, 20-й і 16-й армій апынуліся ў аператыўным акружэнні. Сувязь з тылам удавалася падтрымліваць толькі праз Салаўёўскую пераправу па лясістай, балоцістай мясцовасці на поўдзень ад Ярцава. Пачаліся вулічныя баі (глядзі Абарона Смаленска). 22 ліпеня штаб 19-й арміі перадаў свае войскі 16-й арміі і з’ехаў у раён Мядыня. Злучэнні 20-й і 16-й армій працягвалі змагацца ў акружэнні. 28 ліпеня 1941 года агульнае кіраўніцтва войскамі 20-й і 16-й армій было ўскладзена на камандарма-20 генерал-лейтэнанта П. А. Курачкіна. У гэты дзень праціўнік, падцягнуўшы рэзервы, выбіў 16-ю армію з Смаленска. Спробы аднавіць становішча ні да чаго не прывялі. 1 жніўня аператыўнай групе К. К. Ракасоўскага ўдалося вызваліць 20-ю і 16-ю арміі.У дакладзе М. Ф. Лукіна Ваеннаму савету Заходняга фронту аб стане войскаў 16-й арміі на 5 жніўня гаварылася:
8 жніўня 1941 года войскі 16-й арміі былі перададзеныя ў склад 20-й арміі. Камандуючым 20-й арміяй быў прызначаны М. Ф. Лукін. Камандаванне
Баявы склад арміі
На 10 ліпеня 1941
На 22 ліпеня 1941
2-е фарміраванне  Сфарміравана 10 жніўня 1941 года шляхам рэарганізацыі групы войскаў ярцаўскага напрамкі Заходняга фронту пад камандаваннем генерал-маёра К. К. Ракасоўскага. З 11 жніўня 1941 года войскі арміі ва ўзаемадзеянні з 19, 24, 30-й арміямі наносілі ўдары па праціўніку, які перайшоў на маскоўскім напрамку да абароны. З 1 верасня 1941 года армія ў складзе 44-га стралковага корпуса (38, 108 і 152 стралковыя дывізіі), 3 карпусных артылерыйскіх палкоў, артылерыйскага палка супрацьтанкавай абароны, танкавай брыгады і інжынерных часцей прымала ўдзел у наступе войскаў Заходняга фронту, які далейшага развіцця не атрымаў. У канцы верасня армія сумесна з іншымі войскамі фронту займала абарону на рубяжы Асташкаў, паўночна-захад ад Ельні. З пачаткам Маскоўскай бітвы ў пачатку кастрычніка 1941 года асноўныя сілы арміі апынуліся ў акружэнні і былі разгромленыя. З акружэння выйшла толькі ўпраўленне арміі, якому былі падпарадкаваныя новыя часці і злучэнні. Войскі арміі ўключыліся ў абарончыя баі на Мажайскай лініі абароны. З 7 кастрычніка ў паласе абароны арміі пачала дзейнічаць прыдадзеная ёй 316-я стралковая дывізія, з 29 кастрычніка — 4-я танкавая брыгада. Злучэнні і часці арміі (126-я і 316-я стралковыя дывізіі), кавалерыйская група (50-я і 53-я кавалерыйскія дывізіі), асобны курсанцкі полк Маскоўскага пяхотнага вучылішча ім. Вярхоўнага Савета РСФСР і іншыя часці фронту ўдзельнічалі ў Мажайска-Малаяраславецкай (10—30 кастрычніка) абарончай аперацыі. 23 кастрычніка 1941 года нямецкія войскі аднавілі наступ на валакаламскім напрамку ў паласе 16-й арміі. Злучэнні і часці аб’яднання (126-я і 316-я стралковыя дывізіі), кавалерыйская група (50-я і 53-я кавалерыйскія дывізіі), асобны курсанцкі полк Маскоўскага пяхотнага вучылішча ім. Вярхоўнага Савета РСФСР і іншыя часткі ўдзельнічалі ў Клінска-Солнечнагорскай (15 лістапада — 5 снежня) абарончай аперацыі. У лістападзе 1941 года за баявыя заслугі пры абароне Масквы на Валакаламскім напрамку некаторыя часці арміі атрымалі ганаровыя званні «гвардзейскія». 11 лістапада 4-я танкавая брыгада ператворана ў 1-ю гвардзейскую. 18 лістапада 316-я стралковая дывізія — у 8-ю гвардзейскую. 29 лістапада 3-ці кавалерыйскі корпус (у складзе 50-й і 53-й кавалерыйскіх дывізій) ператвораны ў 2-й гвардзейскі. У студзені 1942 года армія вяла наступальныя баі на гжатскім накірунку. У лютым 1942 года яе войскі былі перададзены 5-й арміі, а палявое ўпраўленне накіравана ў раён Сухінічаў, дзе прыняло частку войскаў і паласу абароны ад 10-й арміі. Удзельнічала ў франтавой аперацыі Заходняга фронту — Контрудар войск Заходняга фронту ў раёне Сухінічы, Казельск з 22 па 29 жніўня 1942 года. Да мая 1943 года войскі арміі вялі абарончыя і наступальныя баі на жыздрынскім накірунку. 1 мая 1943 года на падставе дырэктывы Стаўкі ВГК ад 16 красавіка 1943 года, за мужнасць і гераізм асабовага складу армія была ўзнагароджана ганаровым званнем «Гвардзейская», атрымаўшы новы вайсковы №, ператворана ў 11-ю гвардзейскую армію ў складзе Заходняга фронту. Камандаванне
Камандуючыя артылерыяй:
Камандуючы бранетанкавымі і механізаванымі войскамі:
Баявы складНа 1 кастрычніка 1941
На 1 красавіка 1942
На 1 студзеня 1943
Трэцяе фарміраваннеСфарміравана 10 ліпеня 1943 года ў складзе Далёкаўсходняга фронту на базе Асобнага стралковага корпуса. Прыкрывала дзяржаўную мяжу СССР з Японіяй на востраве Сахалін, з вясны 1945 года — таксама і узбярэжжы Татарскага праліва ад Савецкай Гавані да Нікалаеўска-на-Амуры. З 5 жніўня 1945 года, маючы ў сваім складзе ўпраўленне, 56-ы стралковы корпус, 3-ці, 103-ці і 104-ы ўмацаваныя раёны, 5-ю і 113-ю асобныя стралковыя брыгады, 214-ю танкавую брыгаду, шэраг асобных стралковых, танкавых, артылерыйскіх і іншых часцей, уключана ў склад 2-га Далёкаўсходняга фронту. У перыяд савецка-японскай вайны ва ўзаемадзеянні з Паўночнай Ціхаакіянскай флатыліяй правяла Паўднёва-Сахалінскую аперацыю, часткай сіл удзельнічала ў Курыльскай дэсантнай аперацыі 1945 года. З 1 кастрычніка 1945 года армія ўвайшла ў склад Далёкаўсходняй ваеннай акругі і на працягу месяца была расфармаваная ў сувязі з дэмабілізацыяй Саюза ССР. Камандаванне
ПамяцьАрмія згаданая на пліце мемарыяльнага комплексу «Воінам-сібіракам», Леніна-Снегіроўскі ваенна-гістарычны музей.
Зноскі
Літаратура
|
||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
