Міжнароднае ваенна-тэхнічнае супрацоўніцтва Беларусі.png) Рэспубліка Беларусь Ключавыя экспарцёры Іншыя вядомыя пакупнікі[заўв 1] Рыскамі пазначаны дзяржавы, з якімі наладжаны кааперацыі ў галіне ВПК. Сінім падкрэслены асноўныя пастаўшчыкі ўзбраенняў для Беларусі. Міжнароднае ваенна-тэхнічнае супрацоўніцтва Беларусі — складовая частка ваеннага супрацоўніцтва Рэспублікі Беларусь з іншымі дзяржавамі, якая мае на ўвазе гандаль прадукцыяй ваеннага прызначэння, а таксама яе распрацоўку і вытворчасць[1]. ГісторыяУ развіцці ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва Рэспублікі Беларусь з замежнымі краінамі дырэктар ТАА «БСЗТ—Новыя тэхналогіі» Алег Сільвановіч вылучыў тры этапы, якія характарызуюцца розным змястоўным напаўненнем і прыярытэтнымі напрамкамі, што выкарыстоўваліся для рэалізацыі адпаведных мерапрыемстваў арганізацыйна-кіраўнічымі формамі[2]:
Станаўленне1990-я гады адрозніваліся беспрэцэдэнтнай інтэнсіўнасцю, насычанасцю знешнепалітычных кантактаў, двух- і шматбаковымі сустрэчамі і пагадненнямі кіраўніцтва новых незалежных дзяржаў[3][4][5][6]. Палажэнне былых савецкіх рэспублік характарызавалася адсутнасцю ўпаўнаважаных структур на дзяржаўным і міждзяржаўным узроўнях, стратай гаспадарчых сувязяў, абмежаванасцю свабодных рэсурсаў і сістэмным сацыяльна-эканамічным крызісам. Усе гэтыя фактары значна перашкаджалі рэалізацыі якіх-небудзь праектаў у ваенна-тэхнічнай сферы[2]. Для Беларусі сітуацыя ўскладнялася наяўнасцю ў краіне каля 120 прадпрыемстваў і арганізацый савецкага ВПК пры практычна поўнай адсутнасці вытворчасці ваеннай прадукцыі канчатковага прызначэння[7]. Існая ў БССР ваенная радыёэлектроніка, оптыка і оптаэлектроніка былі запатрабаваны на іншых абаронных прадпрыемствах Савецкага Саюза, але з яго распадам Беларусь страціла рынкі збыту, што пагражала існаванню ВПК[2]. Урад краіны засяродзіўся на мерапрыемствах па ўтылізацыі частцы залішняга ўзбраення і лакальных пастаўках з пакінутых запасаў невялікіх партый ваеннай тэхнікі ў КНДР, Балгарыю, Венгрыю, Перу і Афрыку[2]. Аднак нягледзячы на складанасці пераходнага перыяду, этап станаўлення міжнароднага ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва Рэспубліка Беларусь прайшла з меншымі стратамі і больш значнымі дасягненнямі, чым большасць дзяржаў СНД, захаваўшы касцяк ВПК і ўсе створаныя перш канструктарскія бюро і навукова-даследчыя інстытуты[2]. Упарадкаванне і стабілізацыяУказам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 30 снежня 2003 г. № 599 кантралюючыя і каардынуючыя функцыі ў дзейнасці ўсіх арганізацый ВПК краіны перададзены Дзяржаўнаму ваенна-прамысловаму камітэту, што дазволіла павялічыць эфектыўнасць і выніковасць работы ў ваенна-тэхнічнай сферы, надаўшы ёй належную сістэмнасць, упарадкаванасць і планавы характар[8]. Пачалася мадэрнізацыя раней распрацаваных узораў і даўно наяўных у распараджэнні Беларусі ўзбраенняў, стварэнне ўласных сродкаў і сістэм агнявога паражэння, ваеннай радыёэлектронікі, оптыкі, оптаэлектронікі, праграмных комплексаў для ваенных інфармацыйных сістэм і сістэм кіравання зброяй, паспяхова прадстаўленых на мностве спецыялізаваных міжнародных выстаў і салонаў з падпісаннем кантрактаў на пастаўку гэтых распрацовак за мяжу[2]. Былі замацаваны, развіты і прымножаны дасягненні беларускага ВПК савецкага перыяду, сітуацыя ў профільнай галіне стабілізавалася, што дазволіла адначасова прыцягнуць перспектыўныя навуковыя і кіраўніцкія кадры, актывізаваць распрацоўку і ўкараненне інавацыйных тэхналогій на прадпрыемствах, у навукова-даследчых інстытутах і канструктарскіх бюро, пачаць экспарт адукацыйных і навуковых паслуг, а таксама істотна ўмацаваць і дыверсіфікаваць па рэгіёнах і напрамках эканамічны складнік міжнароднага ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва краіны ў выглядзе канкрэтных кантрактаў з новымі заказчыкамі, такімі як Кітай, Інданезія, Венесуэла, Азербайджан і Казахстан[9][10][11][12][13][14][15][16][17][18]. Інавацыйны прарыўУ лістападзе 2018 года прэзідэнт краіны А. Р. Лукашэнка на сустрэчы з кіраўніком Дзяржаўнага ваенна-прамысловага камітэта Р. А. Галоўчанка станоўча ацаніў вынікі папярэдняга перыяду працы, але і паставіў новыя задачы[19]. Дасягненне пазначаных кіраўніком дзяржавы арыенціраў уключала аператыўнае ўкаранення перспектыўных распрацовак навуковых школ і інстытутаў, максімальнай мабілізацыі кадравых, арганізацыйна-кіраўніцкіх, інфраструктурных рэсурсаў у мэтах прыцягнення дадатковых інвестыцыйных патокаў і актывізацыі ваенна-тэхнічнага ўзаемадзеяння на ўсіх узроўнях і ў розных фарматах. Асаблівасцю ж сітуацыі пасля 2018 года ў плане ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва з’яўляецца канчатковы пераход ад рэалізацыі запасаў узбраенняў савецкай эпохі да выпуску і пастаўкі заказчыкам якасна новай прадукцыі, які апынуўся магчымым пасля пачатку распрацоўкі замест разрозненых сродкаў ужо паўнавартасных сістэм узбраення[2]. Выпуск некаторых відаў новай ваеннай прадукцыі некалькі стрымліваецца абмежаванасцю свабодных фінансавых рэсурсаў і шэрагам тэхнічных праблем. Як адзначыў А. В. Сільвановіч, пры гэтым больш інтэнсіўнае дыпламатычнае забеспячэнне развіцця ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва Рэспублікі Беларусь з замежнымі дзяржавамі (у тым ліку за кошт больш актыўнай ролі ў працэсе на ўсіх стадыях дыпламатычных прадстаўніцтваў беларускай дзяржавы, пашырэння з іх дапамогай прысутнасці беларускіх вытворцаў і навукова-даследчых арганізацый у сусветнай інфармацыйнай прасторы, ініцыявання і прасоўвання сумесных праектаў у названай сферы і інш.) дазволіць надаць дадатковы імпульс адпаведным мерапрыемствам, умацаваўшы стабільнасць і прадказальнасць міжнародных адносін, бяспеку ў Еўропе і іншых рэгіёнах[2]. Гандаль узбраенняміІмпарт.jpg) Расійская Федэрацыя з’яўляецца асноўным пастаўшчыком зброі і ваеннай тэхнікі для беларускай арміі. Сярод паставак, напрыклад, знішчальнікі Су-30СМ, навучальныя самалёты Як-130, верталёты Мі-8МТВ-5, сістэмы СПА «Тор» і «Праціўнік-ГЕ», танкі Т-72Б3, бронетранспарцёры БТР-80А, снайперскія вінтоўкі МЦ-116М і многія іншыя віды ўзбраення, распрацаваныя ў СССР і сучаснай Расіі. Пастаўкі ўзбраенняў вядуцца на падставе дагавора «Аб узаемных пастаўках прадукцыі ваеннага, падвойнага і грамадзянскага прызначэння ва ўмовах пагрозы агрэсіі або вайны», падпісаным у снежні 2009[20]. Другім па значнасці імпарцёрам стаў Кітай, які прадаставіў бронеаўтамабілі Dajiang CS/VN3 і Dongfeng Mengshi EQ2050F. 940 расійскіх прадпрыемстваў у рамках вытворчай кааперацыі пастаўляюць 67 прадпрыемствам ВПК Беларусі каля 4000 найменняў прадукцыі[21]. Па даных ваеннага аналітыка Аляксандра Алесіна, на 2017 год больш за 98% узбраенні ў беларускай арміі — савецкага і расійскага паходжання, і аўтарскі нагляд за яе эксплуатацыяй ажыццяўляюць расійскія распрацоўшчыкі — правапераемнікі савецкіх. І хоць практычна ўвесь бягучы рамонт, сэрвіс і многія віды мадэрнізацыі для УС Беларусі і для трэціх краін выконваюць мясцовыя прадпрыемствы, яны павінны атрымліваць дазволы распрацоўшчыкаў з Расіі[22]. У верасні 2021 года Мінск пагадзіўся з Масквой пералік расійскага ўзбраення, якое Беларусь закупіць у Расіі да 2025 года, больш чым на $1 млрд. Па словах беларускага прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі, гаворка вялася пра дзясяткі самалётаў і верталётаў, ЗРК «Тор-М2», а таксама пра пастаўкі сістэм СПА С-400[23]. Экспарт.jpg) .jpg) У рэгістры ААН па звычайных узбраеннях Беларусь фігуруе яшчэ з 1990-х гадоў. Ад СССР краіна атрымала велізарны запас узбраенняў, які цяпер яна была не ў сілах утрымліваць. У той жа час рэспубліка востра мела патрэбу ў фінансах, што планавалася часткова вырашыць распродажам ваеннай маёмасці. Найбольш прадуктыўным з пункту гледжання велічыні атрыманай выручкі для беларускіх прадаўцоў зброі быў перыяд з 1992-га па 2001 год, якія не адсочваліся статыстыкай ААН. Па падліках даследчай службы Кангрэса ЗША, толькі за 1998—2001 гг. Рэспубліка Беларусь прадала зброі на 1 млрд. долараў і заняла тады па гэтым паказчыку 11-е месца ў свеце[24]. У 2016 годзе экспарт прадукцыі ваеннага прызначэння ажыццяўляўся ў 60 краін, у 2017 — у 69 краін, а ў 2018 годзе — у 76 краін свету, што складае 110% у адносінах да 2017 года. Тады пастаўкі склалі прыкладна адзін мільярд долараў[25]. Паводле звестак Стакгольмскага інстытута даследаванняў праблем міру (SIPRI), за 2016—2020 гады краіна заняла 19 месца ў спісе сусветных экспарцёраў зброі з аб’ёмам паставак 0,3% ад сусветнага. У параўнанні з узроўнем 2011—2015 гадоў, калі Беларусь займала 18-ю пазіцыю ў шведскім рэйтынгу, ён знізіўся на 34%[26]. Аснову экспарту склалі сістэмы РЭБ і СПА і камплектуючыя да ваеннай тэхнікі[27][28][29]. Паводле даных Дзяржваенпрамкама, аб’ём экспарту тавараў і паслуг ваенна-прамысловага комплексу ў 2010-х значна вырас у параўнанні з папярэднім перыядам: з 2004 па 2018 гады паказчыкі знешніх продажаў павялічыліся ў 7 разоў (з 143,8 млн. долараў ЗША да 1 млрд. 49 млн.). На той момант больш за 70% прадукцыі беларускай абаронкі сыходзіла на знешні рынак[30]. Галоўным пакупніком стала Расія. У 2018 годзе тавараабарот Мінска і Масквы ў ваеннай сферы склаў 600 мільёнаў долараў, а экспарт з краіны перавысіў расійскі імпарт[31]. Буйныя партыі ажыццяўляліся ў Азербайджан, Судан, М’янму, Анголу, Нігерыю і В’етнам[32][33]. Сярод ключавых пакупнікоў ёсць таксама Казахстан, Кітай, Лаос, Інданезія, Бангладэш, Індыя, ААЭ і Уганда[34]. Такія краіны як Сербія, Балгарыя і Славакія рэгулярна закупляюць беларускія боепрыпасы[35]. КааперацыіУ пачатку 2000-х беларускі 140-ы рамонтны завод разам са славацкімі прадпрыемствамі «Метапол» і «ZTS Dubnica» распрацаваў мадыфікацыі БТР-70 і БМП-1 — Кобра-К і Кобра-С[36]. Пазней украінскім канструктарскім бюро «Луч» сумесна з УП «Тэтраэдр» быў створаны ЗРК Т38 «Стылет»[37], з ААТ «Пеленг» — СТРК «Шэршань» (таксама ўдзельнічала беларускае ЗАТ «SRP»)[38] і «Скіф»[39]. Дзякуючы кітайскай падтрымцы Беларусь пачала асвойваць поўны цыкл вытворчасці рэактыўных сістэм залпавага агню, у прыватнасці, пры садзейнічанні Кітая распрацоўваўся комплекс «Паланэз». Першапачатковы аб’ём лакалізацыі вытворчасці складаў каля 30 адсоткаў. Выкарыстоўваная комплексам ракета A200 і значная частка электронікі-кітайскага паходжання. Беларускае паходжання ў комплексе толькі шасі[40]. У той жа час, згодна з вайсковым падзелам партала Sohu, Рэспубліка Беларусь спрыяла развіццю ў КНР айчынных шасі для рухомых грунтавых ракетных комплексаў (РГРК), напрыклад, розных мадыфікацый кітайскіх комплексаў «Дунфэн». Завод па вытворчасці шасі, прыдатных для кітайскага боку, знаходзіўся ў Беларусі, якая атрымала ў спадчыну ад СССР разам з тым тэхналогіі стварэння мабільных пускавых установак. Прычым такіх тэхналогій пэўны час не было нават у Расіі, што падштурхнула Пекін выкарыстоўваць беларускія платформы. Кітай імпартаваў неабходныя тэхналогіі, тым самым лёгка вырашыўшы свае праблемы ў сферы РГРК[41]. Расійскі ВПК супрацоўнічае са 120-ю беларускімі заводамі і канструктарскімі бюро па 1600 відах ваенна-тэхнічнай прадукцыі. Супрацоўніцтва менавіта ў ваеннай сферы лічыцца найбольш паспяховым напрамкам узаемадзеяння дзвюх краін. Адным з паспяховых прыкладаў кааперацыі з’яўляецца мадыфікаваная версія ЗРК «Бук» — «Бук-М2» на базе колавага шасі Мінскага завода колавых цягачоў. Раней гэтыя ж шасі выкарыстоўваліся пры мадэрнізацыі расійскіх ЗРК «Тор»[20]. Рамонтныя паслугіЗа 2008—2021 гады замежная вайсковая тэхніка праходзіла рамонт і мадэрнізацыю на чатырох беларускіх прадпрыемствах: 140-ы рамонтны завод (Барысаў), 558-ы авіяцыйны рамонтны завод (Баранавічы), «ОКБ ТСП» і «Тэтраэдр» (абодва Мінск).
Заўвагі
Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
