Радаслаў Калета

Радаслаў Калета (польск.: Radosław Kaleta^[4]; нар. 1983, Варшава) — польскі беларусіст, паланіст, мовазнаўца,

Нарадзіўся ў 1983 годзе ў Варшаве. З маладосці займаўся грамадскай дзейнасцю: быў рэдактарам школьнай газеты, членам студэнцкіх і навуковых аб’яднанняў^[5].

У 2005 годзе праходзіў журналісцкую практыку ў Беларускай службе Польскага радыё, дзе падрыхтаваў шэраг матэрыялаў^[6].

У 2007 годзе скончыў Варшаўскі ўніверсітэт, атрымаўшы ступень магістра на факультэце прыкладной лінгвістыкі і ўсходнеславянскіх філалогій. Яго магістарская праца, напісаная на беларускай мове, была прысвечана параўнанню марфалагічных асаблівасцяў тарашкевіцы і наркомаўкі (навуковы кіраўнік — доктар філалагічных навук Ніна Баршчэўская). У гэты перыяд займаўся выкладаннем беларускай мовы і праходзіў педагагічныя практыкі ў беларускім ліцэі ў Гайнаўцы.

У 2009 годзе атрымаў другую магістарскую ступень на факультэце паланістыкі Варшаўскага ўніверсітэта, дзе ў цэнтры «Палонікум» даследаваў выкладанне польскай мовы беларусам. Яго навуковым кіраўніком быў доктар філалагічных навук Пётр Гарнцарак. Спецыялізаваўся на выкладанні польскай мовы як замежнай, карэктуры і выдавецкай дзейнасці.

Сфарміраваўся таксама падчас навучання ў Францыі і Іспаніі. Валодае англійскай, французскай, рускай і беларускай мовамі^[5].

У 2012 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю «Białorusko-polska homonimia międzyjęzykowa» («Беларуска-польская міжмоўная аманімія») на кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта пад кіраўніцтвам доктар філалагічных навук Ніны Баршчэўскай.

У 2019 годзе атрымаў ступень доктара філалагічных навук, абараніўшы дысертацыю «Błędologia w glottodydaktyce białorutenistycznej» («Памылкалогія ў беларусістычнай глотадыдактыцы»). Гэта першая манаграфія, прысвечаная беларускай мове як замежнай, у якой аўтар папулярызуе тэрмін «беларусістычная глотадыдактыка» і даследуе тэорыю моўных памылак, характэрных для вывучэння замежных моў^[7][8].

Суарганізатар курсаў польскай мовы для беларусаў^[9], эксперт Міністэрства адукацыі Польшчы па беларускіх падручніках для школ.

У 2019—2024 гадах загадчык кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта^[10]. У 2021 годзе атрымаў званне прафесара.

Пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі 2020 года ініцыяваў акцыю «UW solidarny z Białorusią» («Варшаўскі ўніверсітэт салідарны з Беларуссю»), у межах якой у 2020—2021 гадах сумесна арганізаваў курсы польскай мовы для ўцекачоў з Беларусі пад патранатам рэктара Варшаўскага ўніверсітэта^[5].

З верасня 2024 года — намеснік дэкана факультэта прыкладной лінгвістыкі^[10].

Навуковыя зацікаўленні: параўнальная лінгвістыка, перакладазнаўства, сучасныя польска-беларускія моўныя кантакты, гісторыя беларускага правапісу, культура мовы, польская мова і беларуская мова як замежныя (глотадыдактыка), сацыялінгвістыка, лексікалогія і лексікаграфія.

Яго працы (манаграфіі, артыкулы, рэцэнзіі, справаздачы, водгукі на аўтарэфераты дысертацый, падручнікі) на польскай, беларускай і рускай мовах друкаваліся ў Польшчы, Беларусі, Літве, Чэхіі, Канадзе.

На польскай мове выйшлі яго беларусазнаўчыя кнігі: «Беларуска-польская міжмоўная аманімія» (2014)^[11], «Польска-беларуская глотадыдактычная ляпсалогія» (2015)^[12], «Памылкалогія ў беларусістычнай глотадыдактыцы» (2018)^[13], «Папулярная беларуская граматыка для іншаземцаў» (2021)^[14]. Рэдагаваў таксама калектыўныя манаграфіі: «Беларусь у навуковым дыскурсе»^[15], «Мова, літаратура і культура Беларусі цягам стагоддзяў»^[16], «Спазнаючы Беларусь…»^[17], падручнік па беларускай мове для палякаў^[18] .

Прыняў удзел у шматлікіх канферэнцыях (у Польшчы, Літве, ЗША, Канадзе, Беларусі, у тым ліку ў БДУ, МДЛУ і АН Беларусі, шмат разоў выступаў на пленарным пасяджэнні).

Прайшоў стажыроўкі і чытаў гасцявыя лекцыі, сярод іншага, у Беларусі, у Рэспубліканскім інстытуце вышэйшай школы (2015), МДЛУ (2017) і Інстытуце мовазнаўства Акадэміі навук Беларусі (2019), а таксама ў Празе (2016), Пецярбургу (2017), Славакіі (2023), Румыніі (2023), Германіі (2024) і Кітаі (2024).

У 2015 г. арганізаваў вялікую секцыю «Беларуская мова як замежная»^[19] (10 удзельнікаў) на VІ-м Міжнародным кангрэсе беларусістаў і ініцыяваў на кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта адкрыццё Майстэрні беларусістычнай глотадыдактыкі^[20], якая выдае з 2017 г. часопіс «Беларуская мова як замежная»^[21][22].

У 2012—2015 гг. быў навуковым сакратаром беларусазнаўчага часопіса «Acta Albaruthenica»^[23], у 2022—2024 гг. намеснікам галоўнага рэдактара, а з 2025 г. галоўным рэдактарам гэтага часопіса^[24].

Рэцэнзент польскіх беларусазнаўчых часопісаў «Białorutenistyka Białostocka», «Studia Białorutenistyczne», «Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie», «Studia Rossica Gedanensia», «Acta Polono-Ruthenica», «Slavia Orientalis», «Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców», «Acta Albaruthenica», «Journal of Belarusian Studies». З 2014 г. сябра Таварыства беларускай мовы і Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў, а таксама іншых навуковых таварыстваў: Польскае таварыства беларусістаў, The Northeast Modern Language Association (NeMLA), Slavic Linguistics Society i Association for Slavic, East European, and Eurasian Studies (ASEEES).

У 2013—2014 гг. супрацоўнічаў пры навуковым праекце кафедры беларусістыкі «Культурна-моўная спадчына Падляшша»^[25].

14.10.2019 узнагароджаны памятным знакам У гонар 90-годдзя Інстытута мовазнаўства Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі^[26] «за значны ўклад у распрацоўку праблем глотадыдактыкі, удасканаленне методыкі выкладання замежных моў». Узнагароду ўручыў акадэмік праф. Аляксандр Лукашанец. Тройчы атрымліваў узнагароду Рэктара Варшаўскага ўніверсітэта (2016, 2020, 2023).

• Радаслаў Калета, 2007, Асноўныя марфалагічныя адрозненні паміж наркамаўкай і тарашкевіцай, «Acta Albaruthenica» 2007, т. 7, с. 192—206.
• Радаслаў Калета, 2008, Выбраныя прыклады марфалагічнай дыферэнцыяцыі паміж двума правапіснымі стандартамі беларускай мовы, «Acta Albaruthenica» 2008, т. 8, с. 206—217
• Радаслаў Калета, 2008, Паміраньне Гэрбэрта: маналёг пра «Эпілёг буры», «Arche» 2008, № 10, с. 137—150^[27].
• Радаслаў Калета, 2010, Беларусь у Варшаве, «Arche», № 4, с. 343—353^[28].
• Радаслаў Калета, 2010, Цяжкасці польскае мовы: памылкі беларусаў, якія вывучаюць польскую мову, «Arche», № 4, с. 358—400^[29].
• Радаслаў Калета, 2013, Адрозненні паміж тарашкевіцай і наркамаўкай на прыкладзе займенніка ды лічэбніка, «Studia i Szkice Slawistyczne» 2013, т. XII, с. 123—133.
• Радаслаў Калета, 2013, Некаторыя асаблівасці наркамаўкі і тарашкевіцы на прыкладзе выбраных пытанняў звязаных з дзеясловам, «Linguodidactica», т. XVII, с. 81-92^[30].
• Радаслаў Калета, 2013, Пра беларуска-польскіх «фальшывых сяброў пераклaдчыка», «Acta Albaruthenica», т. 13, с. 135—144^[31].
• Радаслаў Калета, 2016, Аб варыянтах раманізацыі беларускага алфавіта, якія функцыянуюць у Польшчы, [у:] Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі: зб. арт., Беларусіка=Albaruthenica 37, пад рэд. І. Э. Багдановіч, М. І. Свістуновай, БДУ, Мінск, с. 105—117^[32].
• Радаслаў Калета, 2016, Беларуская мова як замежная ў Польшчы і ў свеце, [у:] Мова — Літаратура — Культура. Матэрыялы VІІІ Міжнароднай навуковай канферэнцыі (да 90-годдзя прафесара Льва Міхайлавіча Шакуна), Мінск, 15-16 верасня 2016 г. У дзвюх частках, частка 2, у аўтарскай рэдакцыі, Мінск, с. 159—165^[33].
• Радаслаў Калета, 2016, Лексічны аналіз паланізмаў-архаізмаў у беларускай мове (на матэрыяле беларускага Слоўніка архаізмаў і гістарызмаў), [у:] Беларуска-польскія культурна-моўныя ўзаемадачыненні: ад гісторыі да сучаснасці : зб. навук. арт., Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культ., мовы і літ-ры, Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа / навук. рэд. В. М. Курцова, Н. А. Снігірова, M. Jankowiak, M. Ostrówka, Беларуская навука, Мінск, с. 123—128^[34].
• Радаслаў Kалета, 2017, Часопіс «Беларуская мова як замежная» у даследаваннях беларусістычнай глотадыдактыкі, «Беларуская мова як замежная», № 1, с. 7-12^[35].
• Радаслаў Калета, 2018, Выбраныя матэрыялы па вывучэнні беларускай мовы як замежнай (1973—2017 гг.), «Беларуская мова як замежная», № 2, с. 26-38^[36].
• Радаслаў Калета, 2018, Прафесар Антаніна Абрэмбска-Яблоньска вачамі маладых пакаленняў даследчыкаў кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта, [у:] Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі. Да 220-годдзя з дня нараджэння Адама Міцкевіча : зб. арт. па матэрыялах міжнар. навук. канф. / Беларус. дзярж. ун-т; рэдкал.: І. Э. Багдановіч (гал. рэд.) [і інш.]; пад рэд. І. Э. Багдановіч, М. І. Свістуновай. — Мінск : БДУ, 2018. — 439 с.: [8] с. іл. — (Беларусіка = Albaruthenica; кн. 38), с. 142—151^[37].
• Радаслаў Калета, 2018, Часопіс «Беларуская мова як замежная» як прыклад польска-беларускага супрацоўніцтва ў галіне глотадыдактыкі, [у:] Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі. Да 220-годдзя з дня нараджэння Адама Міцкевіча : зб. арт. па матэрыялах міжнар. навук. канф. / Беларус. дзярж. ун-т; рэдкал.: І. Э. Багдановіч (гал. рэд.) [і інш.]; пад рэд. І. Э. Багдановіч, М. І. Свістуновай. — Мінск : БДУ, 2018. — 439 с.: [8] с. іл. — (Беларусіка = Albaruthenica; кн. 38), с. 271—279^[38].
• Радаслаў Калета, 2019, Беларусістычная глотадыдактыка як паўнавартасная галіна навукі, «Беларуская мова як замежная», № 3, с. 7 - 18.
• Радаслаў Калета, 2020, Беларуская мова як замежная з польскае перспектывы, [у:] Актуальныя праблемы беларусістыкі. Матэрыялы І Міжнароднага кангрэса беларусістаў, Мінск, 27-29 мая 2015 года. Зборнік артыкулаў, рэд. І. Э. Багдановіч і інш., Мінск, Беларусіка=Albaruthenica 40, с. 161-172.
• Радаслаў Калета, 2020, Выбраныя навуковыя працы па беларускай мове як замежнай (спіс літаратуры за 1994-2019 гг.), «Беларуская мова як замежная», № 4, с. 37 - 48.
• Радаслаў Калета, Ігар Капылоў, Уладзімір Кошчанка, 2020, Корпусная лінгвістыка як перспектыўны напрамак развіцця беларуска-польскіх моўных сувязей, «Acta Albaruthenica», т. 20, с. 185-198.
• Радаслаў Калета, 2020, Нина Барщевская, профессор Варшавского университета, белорусский и польский ученый = Nina Barszczewska, professor at the University of Warsaw and Belarusian and Polish scholar, [у:] Женщины-ученые Беларуси и Польши. Материалы международной научно-практической конференции, Минск, 26 марта 2020 г., ред. И. В. Казакова, И. В. Олюнина, Минск, с. 17-30.
• Радаслаў Калета, 2021, Аб патрэбе польска-беларускіх параўнальных глотадыдактычынх даследаванняў, [у:] Беларуская мова, літаратура, культура і свет: праблемы рэпрэзентацыі: зб. навук. артыкулаў па выніках III Міжнар. навук. канф., Мінск, 19 лістап. 2020 г., aдказны рэдактар М.М. Воінава-Страха, Мiнск, c. 8-13.
• Радаслаў Калета, 2021, Пра тэрміны беларуская мова як замежная і беларусістычная глотдыдактыка, [у:] Беларуская мова – галоўная гісторыка-культурная каштоўнасць нацыі і дзяржавы (да 90-годдзя Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа). Зборнік навуковых артыкулаў, пад агульнай рэдакцыяй І.Л. Капылова, у дзвюх частках, ч. 1, c. 200 – 207.
• Радаслаў Калета, 2022, Беларуская мова, літаратура і культура ў найнавейшых падручніках для дзяцей беларусаў Падляшша (Польшча), выдадзеных Аб'яднаннем „АБ-БА”, «Культура. Нацыя», № 30, c. 133–145.
• Радаслаў Калета, 2023, Выбраныя навуковыя і дыдактычныя публікацыі па беларускай мове як замежнай (2018–2023 гг.), «Беларуская мова як замежная», № 7, с. 40 – 51.
• Радаслаў Калета, 2023, Выбраныя факты з гісторыі беларусістыкі ў Варшаве ў святле архіўных дакументаў = Wybrane fakty z historii białorutenistyki warszawskiej w świetle dokumentów archiwalnych = Selected Facts from the History of Belarusian Studies in Warsaw in Light of Archival Documents, [y:] Спазнаючы Беларусь… Да 65-годдзя беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта = Odkrywając Białoruś... 65-lecie białorutenistyki na Uniwersytecie Warszawskim = Discovering Belarus... On the Occasion of the 65th Anniversary of Belarusian Studies at the University of Warsaw, red. R. Kaleta, Warszawa, c. 135-144, 145-154, 155-174.
• Радаслаў Калета, 2023, Кафедра беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта ў 2017–2021 гадах = Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego w latach 2017–2021 = The Department of Belarusian Studies at the University of Warsaw in 2017–2021, [y:] Спазнаючы Беларусь… Да 65-годдзя беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта = Odkrywając Białoruś... 65-lecie białorutenistyki na Uniwersytecie Warszawskim = Discovering Belarus... On the Occasion of the 65th Anniversary of Belarusian Studies at the University of Warsaw, red. R. Kaleta, Warszawa, c. 81-98, 99-116, 117-134.
• навуковы рэдактар: Каліта І., Садоўская А., Старавойтава Н., Фразеалагічны мінімум беларускай мовы: задачы і перспектывы, Ústí nad Labem 2021^[39].

Іншыя публікацыі даступныя ў польскай навуковай базе Людзі навукі^[40].

Змест гэтага раздзела мае патрэбу ў чыстцы. Тэкст змяшчае шмат малаважных, неэнцыклапедычных ці састарэлых падрабязнасцей. Калі ласка, палепшыце артыкул у адпаведнасці з правіламі напісання артыкулаў.

На яго працы спасылаліся аўтары наступных беларускамоўных артыкулаў:

Баршчэўская Н., 2013, Дасягненні Кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта, «Białorutenistyka Białostocka», т. 5, с. 486—487.

Баршчэўская Н., 2017, Польска-беларускія моўныя сувязі на працягу стагоддзяў, «Studia Białorutenistyczne», т. 11, с. 211—223.

Барысенка В. У., 2017, Вучэбна-метадычныя дапаможнікі па беларускай мове як замежнай. Дыяхранічны аспект, «Беларуская мова як замежная», № 1, с. 15-22.

Капылоў І. Л., 2016, Беларуска-польскія акадэмічныя мовазнаўчыя стасункі: гісторыя, сучаснасць і перспектывы, [у:] Беларуска-польскія культурна-моўныя ўзаемадачыненні: ад гісторыі да сучаснасці. Зборнік навуковых артыкулаў, рэд. В. Курцова, Н. Снігірова, M. Jankowiak, M. Ostrówka, Мінск, с. 136—147.

Кустава В., 2010, «Не пераймайся, мама, я ў Варшаву!..», «Arche», № 4, с. 333—340.

Рамза Т. Р., 2018, Беларуская мова як замежная на філалагічным факультэце БДУ, [у:] Е. А. Пригодич (рэд.), Иностранные язкыки: иновации, перспективы исследования и преподавания. Материалы международной научно-практической конференции, Минск, 22-23 марта 2018 г., Минск, с. 51-67.

Сямешка Л., 2017, Беларуская мова як замежная ў кантэксце сучаснай адукацыйнай парадыгмы для выкладчыкаў беларускай мовы як замежнай і спецыялістаў па рабоце з замежнымі студэнтамі, Мінск.

Тычына М., 2009, Pan Cogito Збігнева Гэрбэрта і Алеся Разанава: традыцыяналізм і універсалізм, «Acta Albaruthenica», т. 9, с. 184—190.

Волкава Я. В., «Беларуская лінгвістыка» 2015, вып. 74, с. 166—167.

Свістунова М.,"Веснік БДУ. Серыя 4", 2016, № 2, с. 144—146.

Барысенка В., Асаблівасці выкладання беаларускай мовы беларускамоўным навучэнцам (на матэрыяле метадычнага дапаможніка Р. Калеты «Польска-беларуская глотадыдактычная ляпсалогія», [у:] Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі: зб. арт., Беларусіка=Albaruthenica 37, пад рэд. І. Э. Багдановіч, М. І. Свістуновай, БДУ, Мінск 2016, с. 40-44^[41].

Барысенка В., «Журнал Белорусского государственного университета. Филология = Journal of the Belarusian State University. Philology» 2017, № 2, с. 115—116^[42].

Мячкоўская Н. Б., «Журнал Белорусского государственного университета. Филология = Journal of the Belarusian State University. Philology» 2017, № 3, s. 79-82^[43].

Караткевіч І. І., «Беларуская лінгвістыка» 2020, вып. 84, с. 153^[44].

Arche № 6 (57) — 2007. С. 201—202^[45]

Arche № 12 (63) — 2007. С. 228—232^[46]

Верш Валярыны Куставай «Здраньцьвеюць вусны — буду вачыма гаварыць…»^[47] Верш Максіма Багдановіча «Я хацеў бы спаткацца з Вамі на вуліцы»

2015 СТВ — Міжнародная летняя школа беларусістыкі^[48][49][50]

2016 Канал Культура Беларускага радыё^[51]

2018 Радыё Свабода^[52]

2019 Беларуская служба Польскага радыё^[53]

2020 Беларуская служба Польскага радыё^{[54][55][56][57][58][59]}

2021 Радыё Свабода^[60]

2022 Радыё Свабода^[61], Беларуская служба Польскага радыё^[62], Радыё Ўнэт^[63]