Тэмпература

Тэмпература
Вывучаецца ў	тэрмадынаміка
Пазначэнне велічыні	T і Θ
ISQ dimension	${\displaystyle {\mathsf {\Theta }}}$
Сімвал велічыні (LaTeX)	${\displaystyle \Theta }$ і ${\displaystyle T}$
Invariant under	Ізатэрмічны працэс
Код NCI Thesaurus	C25206
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тэмпература
${\displaystyle \ T}$, ${\displaystyle \ \Theta }$
Размернасць	Θ
Адзінкі вымярэння
СІ	К
СГС	К

Тэмпература — мера цеплыні або халоднасці аб’екта. У больш строгім фізічным азначэнні гэта скалярная фізічная велічыня, што характарызуе сярэднюю кінетычную энергію часціц макраскапічнай сістэмы, якая знаходзіцца ў стане тэрмадынамічнай раўнавагі.

Вызначае напрамак цеплавога патоку, бо цяпло заўсёды перамяшчаецца ад матэрыі з большай тэмпературай да матэрыі з меншай тэмпературай^[1].

У навуцы для вымярэння тэмпературы прынята выкарыстоўваць шкалу Цэльсія (адзінка — градус Цэльсія, скарачэнне — °C) або шкалу Кельвіна (кельвін, K)^[1]. У сістэме СІ асноўная адзінка тэмпературы — кельвін.

Шкала Цэльсія пабудавана такім чынам, што тэмпература плаўлення вады на ўзроўні мора роўная 0 °C, а тэмпература кіпення — 100 °C.

Шкала Кельвіна мае такі ж самы «памер» кельвіна, як і градус у шкале Цэльсія, але за нуль прынята мінімальная магчымая тэмпература, роўная 0 K = −273.15 °C. Гэтая тэмпература таксама завецца абсалютным нулём^[1]. Для пераводу паміж градусамі Цэльсія і кельвінамі выкарыстоўваецца наступная формула:

${\displaystyle K={^{\circ }\mathrm {C} }+273.15.}$

У Злучаных Штатах Амерыкі тэмпературу часта вымяраюць у градусах Фарэнгейта. На гэтай шкале вада замярзае пры 32 °F і кіпіць пры 212 °F^[1]. Шкала Фарэнгейта звязана са шкалой Цэльсія наступнай формулай:

${\displaystyle {^{\circ }\mathrm {C} }={\frac {5}{9}}({^{\circ }\mathrm {F} }-32);\,{^{\circ }\mathrm {F} }={\frac {9}{5}}({^{\circ }\mathrm {C} })+32.}$

¹ Звычайная сярэдняя тэмпература чалавечага цела — 36.6 °C ±0.7 °C, ці 98.2 °F ±1.3 °F. Значэнне 98,6 °F, якое звычайна прыводзіцца — гэта дакладнае пераўтварэнне ў шкалу Фарэнгейта прынятага ў Германіі ў XIX стагоддзі значэння 37 °C. Аднак гэта значэнне не ўваходзіць у дыяпазон звычайнай сярэдняй тэмпературы цела чалавека, бо тэмпература розных частак цела розная^[2].

Некаторыя значэнні ў гэтай табліцы былі акруглены.

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікі. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Тэмпература не можа быць вымераная непасрэдна. Аб змене тэмпературы судзяць па змене іншых фізічных уласцівасцяў цел (аб’ёму, ціску, электрычнага супраціву, ЭРС, інтэнсіўнасці выпраменьвання і інш.), Адназначна з ёй звязаных (так званых тэрмаметрычных уласцівасцяў). Колькасна ж тэмпература вызначаецца ўказаннем спосабу яе вымярэння з дапамогай таго ці іншага тэрмометра. Такое вызначэнне яшчэ не фіксуе ні пачатак адліку, ні адзінку вымярэння тэмпературы, таму любы метад вымярэння тэмпературы звязаны з выбарам тэмпературнай шкалы. Эмпірычная тэмпература — гэта тэмпература, вымераная ў абранай тэмпературнай шкале. 

Якія даюцца фенаменалагічнай тэрмадынамікі вызначэння тэрмадынамічнай тэмпературы не залежаць ад выбару термометріческого ўласцівасці, выкарыстанага для яе вымярэння; адзінку вымярэння тэмпературы задаюць з дапамогай адной з тэрмадынамічных тэмпературных шкал. 

У тэрмадынаміцы ў якасці аксіёмы прымаецца заснаванае на вопыце палажэнне аб тым, што раўнаважкая тэрмадынамічная тэмпература ёсць велічыня, для ўсіх сістэм абмежаваная з аднаго боку, прычым тэмпература, адпаведная гэтай мяжы, аднолькавая для ўсіх тэрмадынамічных сістэм і, такім чынам, можа быць выкарыстана ў якасці натуральнай рэпернай точкі шкалы тэмператур. Калі гэтай рэпернай кропцы прысвоіць роўнае нулю значэнне тэмпературы, то тэмпературы ў шкале, якая базуецца на дадзеным Рэперы, заўсёды будуць мець адзін і той жа знак^[3]. Прыпісваючы другі рэперныя кропцы станоўчае значэнне тэмпературы, атрымліваюць абсалютную тэмпературную шкалу з станоўчымі тэмпературамі; тэмпературу адлічваецца ад абсалютнага нуля, называюць абсалютнай тэмпературай^[4]. Адпаведна Тэрмадынамічныя тэмпературу, адлічваецца ад абсалютнага нуля, называюць абсалютнай тэрмадынамічнай тэмпературай (гл. Шкала тэмператур Кельвіна). Прыкладам эмпірычнай тэмпературнай шкалы з адлікам тэмпературы ад абсалютнага нуля служыць міжнародная практычная тэмпературная шкала.

Для апісання пунктаў фазавых пераходаў розных рэчываў выкарыстоўваюць наступныя значэнні тэмпературы:

• Тэмпература плаўлення
• Тэмпература кіпення
• Тэмпература адпалу
• Тэмпература спякання
• Тэмпература сінтэзу
• Тэмпература паветраных мас
• Тэмпература глебы
• Гомалагічная тэмпература
• Патройны пункт
• Тэмпература Дэая (Характарыстычная тэмпература)
• Тэмпература Кюры

• Абсалютная шкала тэмператур
• Адмоўная абсалютная тэмпература
• Каляровая тэмпература
• Яркасная тэмпература
• Антэнная тэмпература
• Цеплавая помпа
• Віртуальная тэмпература
• Тэмпература паветра
• Тэмпература цела
• Тэрмометр
• Гіпалімніон

• Theodore L. Brown et al. Chemistry: the central science. — 12th ed. — 2011. — ISBN 978-0-321-69672-4.