Фемінізацыя беларускай мовы

Фемінізацыя мовы (фемінізацыя Nomina agentis) і пэўных іншых катэгорый у сучаснай беларускай мове — гэта сукупнасць моўных захадаў, скіраваных на ўстанаўленне роўнасці паміж паламі шляхам стварэння альбо распаўсюджання жаночых форм назоўнікаў, якія ахопліваюць прафесіі, грады і заняткі.

Лексічныя прыклады

  • «мыслярка» як жаночая форма слова «мысляр»
  • «філосафка» — «філосаф»,
  • «рэктарка» — «рэктар»,
  • «прэзідэнтка» — «прэзідэнт»,
  • «святарка» — «святар»,
  • «тэарэтыца» — «тэарэтык»,
  • «акадэміца/акадэміня» — «акадэмік» і г. д.

Гісторыя

Манаграфія мовазнаўцы Мікалая Паўленкі закранае і разглядае ў цэлай працы пытанне ўтварэння фемінінатываў.[1] Найбольш актыўны перыяд фармавання фемінінатываў у беларускай мове ці ў старабеларускай — гэта XVI—XVII стагоддзі. Старабеларуская мова не развівалася ізалявана, але ў повязі з мовамі суседнімі, таму велічны пласт фемінінатываў у мове нашых продкаў і расіян, а таксама ўкраінцаў, напрыклад, падобны («княгиня», «княжна», «пасербица», «царица» і г. д.). Пры гэтым як мова самастойная яна мела шэраг асаблівасцяў: так, напрыклад, на ўласнабеларускай і польскай моўнай глебе сфармаваліся гэткія словы як «воеводиная», «братанка», «господарина», «корчмитка», «шинкарка», «папежничка», «выволанка», «старостянка» ды іншыя.

Актуальнасць фемінізацыі мовы

Беларускі класічны правапіс

У мовазнаўчых колах можна вылучыць дзве плыні на прадмет дадзенага пытання. Першая — тарашкевіца, асабліва ейная сучасная версія «Беларускі класічны правапіс», апрацаваная журналістамі і мовазнаўцамі газеты «Наша Ніва», ARCHE і іншымі, якія прытрымліваюцца правіл і норм дарэформеннай мовы. Гэтая плынь фемінізуе назвы пасад і прафесій. Так, прадстаўнік гэтай плыні — Ян Станкевіч — спыняўся ў сваіх працах на пытанні фемінізацыі назоўнікаў, што абазначаюць пасаду, прафесію ці тып заняткаў. Альтэрнатыўны граматыст рупіцца аб чысціні мовы і гаворыць аб натуральнасці суфіксаў ыц-а, іц-а ў беларускай мове («караліца», «цэсарыца», «царыца», «нямчыца», «жыдзіца», «пранцузіца»)[2].

Афіцыйны беларускі правапіс

Другая плынь — афіцыйны беларускі правапіс. Так, напрыклад, у «Стылістыцы беларускай мовы» Міхаіла Цікоцкага адзначаецца, што:

«У афіцыйна-дзелавым стылі звычайна ўжываецца толькі форма мужчынскага роду, нават калі ёсць адпаведная форма жаночага роду… Формы жаночага роду з суфіксам -ш, -к, -іц-а, -ыц-а, -ых-а — уласцівасць размоўнага стылю».[3]

Крыніцы

  1. Паўленка М. А. Нарысы па беларускаму словаўтварэнню. Жаночыя асабовыя намінацыі ў старабеларускай мове. Менск, 1978.
  2. Станкевіч Ян, Збор твораў у двух тамах, Том 2, Аб некаторых словах і хормах нашае мовы, с. 153.
  3. Цікоцкі М. Я., Стылістыка беларускай мовы, Менск, Вышэйшая школа, 1976, с. 153—154

Спасылкі

Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Portal di Ensiklopedia Dunia

Kembali kehalaman sebelumnya