ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်
ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ် (ထိုင်း: นายกรัฐมนตรี; ရောမ: Nayok Ratthamontri, ပါဠိစကားလုံးမှာ နာယက ရဋ္ဌမန္တီ မှ ဆင်းသက်) သည် ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံတော်၏ အုပ်ချုပ်ရေး အစိုးရ အကြီးအကဲ ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်သည် ထိုင်းအစိုးရအဖွဲ့၏ အကြီးအမှူး ဖြစ်သည့်အပြင် ဝန်ကြီးအဖွဲ့၏ ဥက္ကဋ္ဌလည်း ဖြစ်သည်။ ဤရာထူးကို ၁၉၃၂ ခုနှစ် ယိုးဒယားတော်လှန်ရေး ဖြစ်ပွားပြီးနောက် နိုင်ငံသည် စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ် ဖြစ်လာချိန်မှ စတင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှု မတိုင်မီကာလက ဝန်ကြီးချုပ်လောင်းကို ထိုင်းပြည်သူ့လွှတ်တော် (အောက်လွှတ်တော်) တွင် ရိုးရိုးမဲပိုများခြင်းဖြင့် အမည်စာရင်း တင်သွင်းခဲ့ပြီး၊ ထို့နောက် ထိုင်းဘုရင်က ခန့်အပ်ကာ ကျမ်းသစ္စာ ကျိန်ဆိုစေခဲ့သည်။ လွှတ်တော်၏ ရွေးချယ်မှုသည် အများအားဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်လောင်းသည် အောက်လွှတ်တော်ရှိ အကြီးဆုံး နိုင်ငံရေးပါတီ၏ ခေါင်းဆောင် သို့မဟုတ် အကြီးဆုံး ပါတီညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ခြင်းအပေါ် အခြေခံခဲ့သည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ဝန်ကြီးချုပ်သည် ရာထူးသက်တမ်းကို ဆက်တိုက်ဖြစ်စေ၊ မဆက်တိုက်ဖြစ်စေ စုစုပေါင်း ရှစ်နှစ်ထက် ပို၍ ထမ်းဆောင်ခွင့် မရှိပေ။ သမိုင်းပြည်သူ့ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ (ထိုင်း: ประธานคณะกรรมการราษฎร) ရာထူးကို ၁၉၃၂ ခုနှစ် ယာယီဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ပထမဆုံး စတင်ဖန်တီးခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် "ယိုးဒယားဝန်ကြီးချုပ်" (ထိုင်း: นายกรัฐมนตรีสยาม) ဟု ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ယိုးဒယားနိုင်ငံသည် သွေးမဲ့တော်လှန်ရေးအပြီး ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ပါလီမန်ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သောကြောင့် ဤရာထူးကို ဗြိတိန်နိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ် ရာထူးကို ပုံစံယူထားသည်။ သို့သော် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် သီးခြားအစိုးရအဖွဲ့အကြီးအမှူးဟူသော အယူအဆမှာ အသစ်အဆန်း မဟုတ်ပေ။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်မတိုင်မီက ထိုင်းနိုင်ငံကို အကြွင်းမဲ့ဘုရင်များက အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံတော်အကြီးအမှူးနှင့် အစိုးရအကြီးအမှူး နှစ်မျိုးလုံးအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ သို့သော် စကြီမင်းဆက်၏ အလယ်ပိုင်းနှင့် နောက်ပိုင်း နန်းစံကာလများအတွင်း အချို့ပုဂ္ဂိုလ်များသည် အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအမှူးနှင့် ညီမျှသော ရာထူးကို ရယူထားသည်ဟု ရှုမြင်ခံခဲ့ရသည်။ မကုဋဘုရင် နန်းစံစဉ်ကာလတွင် ဘုရင်ခံသည် အကြွင်းမဲ့အာဏာရှင်စနစ်တွင်ပင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ချူလာလောင်ကွန်းဘုရင် နန်းစံစဉ်ကာလတွင် Damrong Rajanubhab မင်းသား သည် ဤအခန်းကဏ္ဍကို ရယူခဲ့သည်။ အမှန်အားဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်၏ ရှေ့ပြေးရာထူးဟု အများဆုံး သတ်မှတ်ခံရသော ရာထူးမှာ ရှေးခေတ် သမူဟနာယက (ထိုင်း: สมุหนายก) ရာထူး ဖြစ်ပြီး ၎င်းကို အဂ္ဂမဟာသေနာပတိ (ထိုင်း: อัครมหาเสนาบดี) သို့မဟုတ် "အရပ်ဘက်ဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များ၏ အကြီးအမှူး ဝန်ကြီး" က အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ယိုးဒယားနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ဝန်ကြီးချုပ်မှာ တရားသူကြီးတစ်ဦးဖြစ်သူ ဖရာ မနောပကွန် နိတိတာဒါ (Phra Manopakorn Nithithada) ဖြစ်သည်။ ဤရာထူး၏ ဘွဲ့အမည်ကို ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် "ယိုးဒယားဝန်ကြီးချုပ်" မှ "ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်" ဟု ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် ယိုးဒယားကို ထိုင်းဟု အမည်ပြောင်းလဲခြင်းနှင့်အတူ အမြဲတမ်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တည်ရှိခဲ့သော ကာလအများစုတွင် ဤရာထူးကို စစ်တပ်ခေါင်းဆောင်များက ရယူခဲ့ကြပြီး (စုစုပေါင်း ၃၀ ဦးအနက် ၁၆ ဦး) ဖြစ်သည်။ စစ်တပ်၏ လွှမ်းမိုးမှုသည် နိုင်ငံ၏ ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ် ဖရာ ဖဟွန်း ဖွန်ဖယုဟ်သေနာ လက်ထက်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး ၎င်းသည် ၁၉၃၃ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှုတွင် ၎င်း၏ အရပ်သား ဦးဆောင်သူကို ဖြုတ်ချခဲ့သည်။ အကြာဆုံး ရာထူးထမ်းဆောင်ခဲ့သော ဝန်ကြီးချုပ်မှာ စစ်သေနာပတိချုပ် ပလက် ဖိဘူးလ်ဆိုင်ခရမ် ဖြစ်ပြီး ၁၄ နှစ်၊ ၁၁ လနှင့် ၁၈ ရက်ကြာ ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ အတိုဆုံး ထမ်းဆောင်ခဲ့သူမှာ ထဝီ ဘူညာခက် ဖြစ်ပြီး ၁၈ ရက်သာ ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးချုပ် ၉ ဦးကို အာဏာသိမ်းမှုများဖြင့် ဖယ်ရှားခဲ့ပြီး ၃ ဦးကို တရားရုံးအမိန့်ဖြင့် အရည်အချင်းပျက်ယွင်းစေခဲ့ကာ ၁၁ ဦးမှာ ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ခဲ့ကြသည်။ ရာထူးရယူခဲ့သူများအနက် အငယ်ဆုံးမှာ အသက် ၃၇ နှစ်အရွယ်ရှိ ဖဲသွန်တန်း ရှင်နာဝပ် ဖြစ်သည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အမျိုးသမီး ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ယင်းလပ် ရှင်နာဝပ် ကို ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ရရှိခဲ့သည်။ မနောပကွန် နိတိတာဒါ နောက်ပိုင်း ဝန်ကြီးချုပ်တိုင်းသည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။ လက်ရှိ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ဝန်ကြီးချုပ်သည် ရာထူးသက်တမ်းကို ဆက်တိုက်ဖြစ်စေ၊ မဆက်တိုက်ဖြစ်စေ စုစုပေါင်း ရှစ်နှစ်ထက် ပို၍ ထမ်းဆောင်ခွင့် မရှိကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ဤရာထူးသက်တမ်း ကန့်သတ်ချက်သည် ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် သက်တမ်းကို မည်သို့ ရေတွက်မည်နှင့် ပတ်သက်၍ ငြင်းခုံမှုများ ရှိခဲ့ပြီးနောက် တရားဥပဒေအရ စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံးက ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်းသည့်အချိန်မှ စတင်ရေတွက်ရမည်ဟု ၆-၃ ဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ၂၀၁၄ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှုမှစ၍ ရာထူးရယူခဲ့သော်လည်း ပရာယု ချန်အိုချာ အနေဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးကို ဆက်လက်ထမ်းဆောင်ခွင့် ရခဲ့သည်။ တာဝန်များ၊ အခွင့်အာဏာများနှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့်များဝန်ကြီးချုပ်သည် အစိုးရအဖွဲ့၏ ဥက္ကဋ္ဌ (သဘာပတိ) ဖြစ်ပြီး ဝန်ကြီးများ ခန့်အပ်ခြင်းနှင့် ရာထူးမှ ဖယ်ရှားခြင်းတို့ကို ၎င်းတို့၏ အကြံဉာဏ်ဖြင့်သာ ပြုလုပ်နိုင်သည်။ အစိုးရအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်အနေဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်သည် ၎င်းတို့၏ဝန်ကြီးများ အပါအဝင် အစိုးရတစ်ရပ်လုံး၏ ပျက်ကွက်မှုနှင့် စွမ်းဆောင်ရည်များအတွက် နောက်ဆုံးတွင် တာဝန်ရှိပါသည်။ အထင်ရှားဆုံး အစိုးရအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ဝန်ကြီးချုပ်သည် နိုင်ငံရပ်ခြားတွင် နိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုပြီး ပြည်တွင်းရှိ အစိုးရ၏ အဓိက ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူလည်း ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်သည် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပြီး ဆယ့်ငါးရက်အတွင်း ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေနှင့်အညီ အမျိုးသားလွှတ်တော်၏ ပူးတွဲအစည်းအဝေးရှေ့တွင် အစိုးရ၏ မူဝါဒထုတ်ပြန်ချက်ကို တင်သွင်း၍ အစိုးရအဖွဲ့ကို ဦးဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်သည် ဌာနဆိုင်ရာများစွာကို တိုက်ရိုက်တာဝန်ယူသည်။ ၎င်းတို့တွင် အမျိုးသားထောက်လှမ်းရေးအေဂျင်စီ၊ ရသုံးမှန်းခြေငွေစာရင်းဗျူရို၊ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီရုံး၊ နိုင်ငံတော်ကောင်စီရုံး၊ ရာထူးဝန်အဖွဲ့ရုံး၊ အမျိုးသားစီးပွားရေးနှင့် လူမှုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအဖွဲ့ရုံး၊ ပြည်သူ့ကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကော်မရှင်ရုံး နှင့် ပြည်တွင်းလုံခြုံရေး စစ်ဆင်ရေးကွပ်ကဲမှုတို့ ပါဝင်သည်။ အမျိုးသားလွှတ်တော်တွင် တင်သွင်းသည့် ငွေရေးကြေးရေး ဥပဒေကြမ်းအားလုံးကို ဥပဒေပြုရာတွင် ဝန်ကြီးချုပ်၏ အတည်ပြုချက် လိုအပ်သည်။ တာဝန်ခံမှုနှင့် ရာထူးမှ ဖယ်ရှားခြင်းဝန်ကြီးချုပ်ကို အယုံကြည်မရှိမဲဖြင့် ရာထူးမှ ဖယ်ရှားနိုင်သည်။ ပထမဦးစွာ လွှတ်တော်အမတ်များ၏ ငါးပုံတစ်ပုံ မဲဖြင့် အဆိုပါကိစ္စရပ်နှင့် ပတ်သက်၍ ဆွေးနွေးရန် လုပ်ငန်းစဉ်ကို စတင် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်သည်။ ထို့နောက် ဆွေးနွေးပွဲအပြီးတွင် မဲခွဲဆုံးဖြတ်ပြီး ရိုးရှင်းသော အများစုမဲဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်ကို ရာထူးမှ ဖယ်ရှားနိုင်သည်။ ဤလုပ်ငန်းစဉ်ကို လွှတ်တော်အစည်းအဝေးတစ်ခုအတွင်း ထပ်မံပြုလုပ်၍ မရပါ။ ဝန်ကြီးချုပ်ရုံးနှင့် တရားဝင်နေအိမ်ဝန်ကြီးချုပ်အား ဝန်ကြီးချုပ်ရုံး (ထိုင်း: สำนักนายกรัฐมนตรี) က ကူညီဆောင်ရွက်ပေးသည်။ ဤရုံးသည် အစိုးရဝန်ကြီးနှစ်ဦး ဦးဆောင်သော အစိုးရအဖွဲ့အဆင့် ဌာနတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝန်ကြီးချုပ်ရုံးများသည် ထိုင်းအစိုးရအိမ်တော် (ထိုင်း: ทำเนียบรัฐบาล) တွင် တည်ရှိပြီး ယင်းအစိုးရအိမ်တော်မှာ ဘန်ကောက်မြို့၊ ဒူဆစ်မြို့နယ်တွင် တည်ရှိသည်။ ဝန်ကြီးချုပ်၏ တရားဝင်နေထိုင်ရာ နေအိမ်မှာ ဘန်ကောက်မြို့လယ်ရှိ Phitsanulok Mansion (ထိုင်း: บ้านพิษณุโลก) ဖြစ်သည်။ ဤစံအိမ်တော်ကို ဆဋ္ဌမမြောက် ရာမဘုရင် (ဝဇိရာဝုဓမင်း ဟုလည်း တင်စားခေါ်ဝေါ်) လက်ထက် ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် တရားဝင်နေထိုင်ရာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုအိမ်ကြီးတွင် သရဲတစ္ဆေများစွာရှိသည်ဟု ကောလာဟလများ ထွက်ပေါ်နေသောကြောင့် ဝန်ကြီးချုပ်အများစုသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်အိမ်များတွင် နေထိုင်ကြပြီး တရားဝင်လုပ်ငန်းကိစ္စများအတွက်သာ အိမ်ကို အသုံးပြုလေ့ရှိကြသည်။ ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်များထိုင်းနိုင်ငံတွင် ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ် (ထိုင်း: รองนายกรัฐมนตรี, ရောင်နာယို့ရပ်ထမွန်ထရီ) များစွာကို ခန့်အပ်နိုင်သည်။ ဤရာထူးကို အခြားသော ဝန်ကြီးဌာနဆိုင်ရာ ရာထူးများနှင့်လည်း ပေါင်းစပ်ထမ်းဆောင်နိုင်သည်။
ဝန်ကြီးချုပ်စာရင်းဝန်ကြီးချုပ်၏အလံများ
ကိုးကား |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg)
.svg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
