லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா

லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா
Lashkar-e-Taiba

لشکرِ طیبہ
சோவியத்–ஆப்கான் போர்[1]
ஆப்கானித்தானில் போர் (1989–1992)
ஆப்கானித்தானில் போர் (1992–1996)[2]
காசுமீர் பிரச்சினை
சம்மு காசுமீரில் கிளர்ச்சி
ஆப்கான் போர் (2001–2021)[3][4]

லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா அமைப்பின் கொடி
இயங்கிய காலம் 1985/1986- தற்போது வரை
கொள்கை
  • அஹ்லே ஹதீஸ் (அரசியல்)[5]
  • சலாஃபி ஜிஹாதிசம்[6][7]
  • சன்னி இசுலாமியம்[6][8]
  • பான்-இஸ்லாமியம்[9]
  • சியா-சன்னி ஒற்றுமை[9]
  • இசுலாமிய அடிப்படைவாதம்[10]
  • இந்தியாவின் மீது புனிதத் தாக்குதல்[11]
  • இந்து சமய எதிப்பு[12][13][14]
  • பொதுவுடைமை எதிப்பு[15]
  • சோவியத் எதிர்ப்பு
  • சியோனிச எதிர்ப்பு[16][17][18]
இனம்/பழங்குடி *எதிர்ப்பு முன்னணி மற்றும் ஐக்கிய விடுதலை முன்னணி [a]
தலைவர்கள்
தலைமையகம் முரித்கே, பஞ்சாப், பாக்கித்தான்
செயற்பாட்டுப்
பகுதி 		உலகளவில், முக்கியமாக இந்தியத் துணைக்கண்டம்
Part of ஐக்கிய ஜிஹாத் அமைப்பு[25]
கூட்டு கூட்டணிக் குழுக்கள்

கூட்டணி நாடுகள்

எதிராளிகள் எதிரான நாடுகள்

முன்பு:

லஷ்கர்-இ-தொய்பா (Lashkar-e-Taiba) என்பது பாகிஸ்தானிய சலாஃபி ஜிஹாதி எனும் தீவிரவாத அமைப்பாகும். இந்த அமைப்பு தன் முதன்மை நோக்கமாக காஷ்மீர் முழுவதையும் பாகிஸ்தானுடன் இணைப்பதைக் கொண்டுள்ளது.[46] இவ்வமைப்பு 1985-1986ல் ஹபீஸ் முஹம்மது சயீத், ஜாஃபர் இக்பால் ஷெஹ்பாஸ், அப்துல்லா அஜாம் மற்றும் பல இஸ்லாமிய முஜாஹிதீன்களால்[47][48] சோவியத்-ஆப்கானிய போரின் போது ஒசாமா பின் லேடனின் நிதியுதவியுடன் தொடங்கப்ட்டது.[49] இவ்வமைப்பு ஐக்கிய நாடுகள் சபை, அமெரிக்கா, ரஷ்யா, பாகிஸ்தான், இந்தியா மற்றும் பல நாடுகளால் பயங்கரவாதக் குழுவாக அறிவிக்கப்பட்டுள்ளது. இது பாகிஸ்தானின் உளவு நிறுவனமான இண்டர்-சர்வீசஸ் இண்டெலிஜென்ஸ் (ISI) ஆல் ஆதரிக்கப்படுவதாகவும், இந்தியாவுக்கு எதிராக பாகிஸ்தானால் பயன்படுத்தப்படும் தீவிரவாத அமைப்பாகும். லஷ்கர்-இ-தொய்பா தன் தாக்குதல் இலக்குகளாக இந்தியாவின் மக்கள், பொருளாதார மற்றும் ராணுவ நிலைகளைக் கொண்டுள்ளது. செங்கோட்டை தாக்குதல், 2005 டெல்லி குண்டுவெடிப்புகள், மும்பை ரயில் குண்டுவெடிப்புகள், 2014 காஷ்மீர் தேர்தல் தாக்குதல்கள், பாம்போர் சம்பவம், மற்றும் 26/11 மும்பை தாக்குதல்கள் போன்ற தாக்குதல்களை இந்தியாவில் நடத்தியுள்ளது. இந்த குழுவின் "தத்துவங்களையும் கொள்களைகளையும் கொண்டுள்ள இணை அமைப்புகள் மில்லி முஸ்லிம் லீக், ஒரு அரசியல் கட்சி, மற்றும் ஜமாத்-உத்-தாவா (JuD), குழுவின் "தொண்டு பிரிவு" ஆகியன. இந்த அமைப்பு பாகிஸ்தானில் உள்ள மற்ற பெரும்பாலான பயங்கரவாத அமைப்புகளிலிருந்து அஹ்ல்-இ-ஹதீஸ் (இது வஹாபிசம் மற்றும் சலஃபிசத்தை ஒத்தது) என்ற இஸ்லாமிய விளக்கத்தைப் பின்பற்றுவதிலும், பாகிஸ்தான் அரசாங்கத்தின் மீதான தாக்குதல்களையும், இஸ்லாத்தில் "நம்பிக்கை கொண்டுள்ள" பாகிஸ்தானியர்கள் மீதான சமய தாக்குதல்களையும் தவிர்ப்பதிலும் வேறுபடுகிறது.

நோக்கங்கள்

லஷ்கர்-இ-தொய்பாவின் ஜிஹாதி நடவடிக்கைகள் காஷ்மீர் பள்ளத்தாக்கில் என்றாலும், ஜம்மு காஷ்மீர் மீதான இந்தியாவின் இறையாண்மையை சவால் செய்வது மட்டுமே அவர்களின் இலக்காகக் கொள்ளவில்லை மாறாக லஷ்கர்-இ-தொய்பா காஷ்மீர் பிரச்சினையை ஒரு பரந்த உலகளாவிய போராட்டத்தின் ஒரு பகுதியாக இது பார்க்கிறது.[50] காஷ்மீர் விடுவிக்கப்பட்டவுடன், இந்திய துணைக்கண்டத்தில் முஸ்லிம் ஆட்சியை அமைக்க விடுவிக்கப்பட்ட காஷ்மீரைப் பயன்படுத்த திட்டமிடுள்ளது. லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் சித்தாந்தம் அடிப்படையில் மேற்கத்திய எதிர்ப்பு கொண்டதாகும், முகலாய பேரரசின் வீழ்ச்சிக்கு பிரிட்டிஷ் ராஜ் பொறுப்பு என இவ்வமைப்புக் கருததுகிறது. இதன் விளைவாக, லஷ்கர்-இ-தொய்பா பாகிஸ்தான் மற்றும் தெற்காசிய பிராந்தியத்தில் எந்த வகையான மேற்கத்திய அல்லது பிரிட்டிஷ் செல்வாக்கையும் எதிர்க்கிறது. இதனால் பல்வேறு தளங்களிலும், இந்த அமைப்பு இந்தியா, இந்து மதம் மற்றும் யூத மதத்தை அழிப்பது உள்ளிட்ட தனது முதன்மை அரசியல் இலக்குகளை தொடர்ந்து வெளிப்படுத்தி வருகிறது. இந்த அமைப்பு ஜிஹாத்தை அனைத்து முஸ்லிம்களுக்கும் ஒரு மத கடமையாக கருதுகிறது, கலீஃபாவை நிறுவுவதை அதன் மைய, மத மற்றும் அரசியல் நோக்கமாக கொண்டுள்ளது. [51][52]

1995 முதல் லஷ்கர்-இ-தொய்பா பிரச்சாரத்தை ஆய்வு செய்த C. கிறிஸ்டின் ஃபேர், இந்தத் தீவிரவாத அமைப்பு "பிராமண-தால்முடிக்-க்ரூசேடர்" கூட்டணி என வர்ணிக்கும் இந்துக்கள், யூதர்கள் மற்றும் கிறிஸ்தவர்களை தொடர்ந்து கண்டித்து வருவதாக குறிப்பிடுகிறார், இவர்கள் உம்மாவை சீர்குலைக்க கூட்டாக செயல்படுவதாக குற்றம் சாட்டுகிறது.[53] இதைப் பின்பற்றுபவர்கள் தெற்காசிய குழுவான அஹ்ல்-இ-ஹதீஸ் (AeH) இஸ்லாத்தின் ஆதரவாளர்கள், இது சலாஃபிசம் என கருதப்படுகிறது..[54] இது பொதுமக்கள் மீதான தாக்குதல்கள் உட்பட உலகளாவிய ஜிஹாதின் கொள்கைகளை ஏற்றுக்கொண்டுள்ளது. இந்தக் குழு தனது கொள்கையை குரானின் வசனம் 2:216-ன் அடிப்படையில் நியாயப்படுத்துகிறது.

போரிடுவது உங்கள் மீது (நம்பிக்கையாளர்களே) கடமையாக்கப்பட்டுள்ளது, நீங்கள் அதை வெறுத்தாலும். ஒருவேளை நீங்கள் உங்களுக்கு நல்லதை வெறுக்கலாம், உங்களுக்கு கெட்டதை விரும்பலாம். அல்லாஹ் அறிகிறான், நீங்கள் அறியவில்லை.

இந்த வசனத்திலிருந்து விரிவாக்கி, இந்த குழு ராணுவ ஜிஹாத் அனைத்து முஸ்லிம்களின் மத கடமை என்று வலியுறுத்துகிறது மற்றும் அது கட்டாயம் மேற்கொள்ளப்பட வேண்டியது என பல சூழ்நிலைகளை வரையறுக்கிறது. "நாம் ஏன் ஜிஹாத் செய்கிறோம்?" என்ற துண்டுப் பிரசுரத்தில், இந்தியா முழுவதும் உட்பட பல நாடுகள் ஒரு காலத்தில் முஸ்லிம்களால் ஆளப்பட்டன மற்றும் முஸ்லிம் நிலங்களாக இருந்தன, அவற்றை முஸ்லிம் அல்லாதவர்களிடமிருந்து திரும்பப் பெறுவது முஸ்லிம்களின் கடமை எனக் கூறுகிறது. அமெரிக்கா, இந்தியா மற்றும் இஸ்ரேல் ஆகியவற்றை "இஸ்லாத்தின் எதிரிகள்" என அறிவித்தது.[55] லஷ்கர்-இ-தொய்பா ஜிஹாத் என்பது அனைத்து முஸ்லிம்களின் கடமை என்கிறது. எட்டு நோக்கங்கள் நிறைவேறும் வரை போராட வேண்டும் என்றும் நம்புகிறது. 1.உலகில் இஸ்லாத்தை ஆதிக்கம் செலுத்தும் வாழ்க்கை முறையாக நிறுவுதல். 2.நம்பிக்கையற்றவர்களை ஜிசியா செலுத்த கட்டாயப்படுத்துதல் 3.கொல்லப்பட்ட முஸ்லிம்களுக்கு பழிவாங்குதல் 4.உறுதிமொழிகள் மற்றும் உடன்படிக்கைகளை மீறிய எதிரிகளை தண்டித்தல் 5. அனைத்து முஸ்லிம் அரசுகளையும் பாதுகாத்தல். 6.ஆக்கிரமிக்கப்பட்ட முஸ்லிம் நிலத்தை மீட்டெடுத்தல். 7.ஒரு காலத்தில் முஸ்லிம்களால் ஆளப்பட்ட நிலங்களை முஸ்லிம் நிலங்களாகக் கருதுதல். 8.அவற்றை திரும்ப பெறுவதை தங்கள் கடமையாக கருதுகிறது.

தலைமை

  • ஹாஃபிஸ் முஹம்மது சயீத் – லஷ்கர்-இ-தொய்பா நிறுவனர்.
  • அப்துல் ரெஹ்மான் மக்கி – லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் இரண்டாவது கட்டளை அதிகாரி. அவரது மரணம் வரை, அவர் ஹாஃபிஸ் முஹம்மது சயீதின் மைத்துனராக இருந்தார். மக்கியின் இருப்பிடத்திற்கு வழிவகுக்கும் தகவல்களுக்கு அமெரிக்கா 2 மில்லியன் டாலர் பரிசு அறிவித்துள்ளது.
  • ஜாகியுர் ரெஹ்மான் லக்வி – பாகிஸ்தான் ராணுவத்தின் காவலிலிருந்து பிணை மீது விடுவிக்கப்பட்டார் லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் மூத்த உறுப்பினர். 2008 மும்பை தாக்குதல்களின் முக்கிய திட்டமிடுபவர்களில் ஒருவராக பெயரிடப்பட்டார். 18 டிசம்பர் 2014 அன்று (பெஷாவர் பள்ளி தாக்குதலுக்கு இரண்டு நாட்களுக்குப் பிறகு), பாகிஸ்தான் பயங்கரவாத எதிர்ப்பு நீதிமன்றம் ரூ. 500,000 மதிப்புள்ள பிணைமுறி பத்திரங்களை செலுத்தி லக்விக்கு பிணை வழங்கியது.
  • யூசுஃப் முஜம்மில் – லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் மூத்த உறுப்பினர் மற்றும் உயிர் பிழைத்த துப்பாக்கி ஏந்திய அஜ்மல் கசாப் மூலம் 2008 மும்பை தாக்குதல்களின் முக்கிய திட்டமிடுபவராக அறியப்பட்டார்.
  • ஜரார் ஷா – பாகிஸ்தான் காவலில் உள்ளார் – சேவைகளிடை உளவுத்துறை-க்கு லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் முதன்மை தொடர்பாளர்களில் ஒருவர். 2008 மும்பை தாக்குதல்களின் திட்டமிடலில் அவர் ஒரு "மைய நபர்" என்று அமெரிக்க அதிகாரி ஒருவர் கூறினார். ஜரார் ஷா தாக்குதல்களில் தனது பங்கைப் பற்றி பாகிஸ்தான் புலனாய்வாளர்களிடம் பெருமை பேசியுள்ளார்.
  • முஹம்மது அஷ்ரஃப் – லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் உயர்நிலை நிதி அதிகாரி. மும்பை சதித்திட்டத்துடன் நேரடியாக தொடர்பில் இல்லாவிட்டாலும், தாக்குதல்களுக்குப் பிறகு அவர் பயங்கரவாதத்திற்கு நிதியளிக்கும் மக்களின் ஐ.நா பட்டியலில் சேர்க்கப்பட்டார். இருப்பினும், ஜியோ டிவி ஆறு ஆண்டுகளுக்கு முன்பு அஷ்ரஃப் காவலில் இருக்கும்போது கடுமையாக நோய்வாய்ப்பட்டு 11 ஜூன் 2002 அன்று சிவில் மருத்துவமனையில் இறந்ததாக தெரிவித்தது.
  • மஹ்மூத் மொஹமத் அஹமத் பஹாஜிக் – சவுதி அரேபியாவில் லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் தலைவர் மற்றும் அதன் நிதியாளர்களில் ஒருவர். மும்பை சதித்திட்டத்துடன் நேரடியாக தொடர்பில் இல்லாவிட்டாலும், தாக்குதல்களுக்குப் பிறகு அவர் பயங்கரவாதத்திற்கு நிதியளிக்கும் மக்களின் ஐ.நா பட்டியலில் சேர்க்கப்பட்டார்.
  • நஸ்ர் ஜாவெத் – ஒரு காஷ்மீரி மூத்த செயல்பாட்டாளர், "குறிப்பிட்ட நம்பிக்கைகளை மேம்படுத்துவதற்காக பயங்கரவாத வன்முறையைத் தூண்டுதல், நியாயப்படுத்துதல் அல்லது புகழ்தல் போன்ற ஏற்றுக்கொள்ள முடியாத நடத்தையில் ஈடுபடுவதால்" ஐக்கிய ராஜ்ஜியத்திற்குள் நுழைய தடை செய்யப்பட்ட தனிநபர்களின் பட்டியலில் உள்ளார்.
  • அபு நாசிர் (ஸ்ரீநகர் கமாண்டர்)
  • ஜாஃபர் இக்பால் லஷ்கர்-இ-தய்யிபாவின் மூத்த தலைவர் மற்றும் இணை நிறுவனர் ஆவார். பாகிஸ்தானின் குஜராத்தில் பிரபலமான, செழிப்பான நிலச்சுவான்தார் (ஜமீன்தார்) சர்தார் அலி கானின் வீட்டில் பிறந்தார். 1980களின் பிற்பகுதியில் தற்போதைய லஷ்கர்-இ-தொய்பா எமிர் ஹாஃபிஸ் முஹம்மது சயீத் மற்றும் லஷ்கர்-இ-தொய்பா நிதியாளர் மற்றும் மூத்த உறுப்பினர் மஹ்மூத் மொஹமத் பஹாஜிக் ஆகியோருடன் இணைந்து உருவாக்கினார். ஜாஃபர் இக்பால் பல்வேறு லஷ்கர்-இ-தய்யிபா/ஜமாத்-உத்-தாவா மூத்த தலைமைப் பதவிகளில் பணியாற்றியுள்ளார். ஜாஃபர் இக்பால் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா/ஜமாத்-உத்-தாவா நிதி திரட்டும் நடவடிக்கைகளிலும் ஈடுபட்டுள்ளார். முன்னாள் அல்-கைதா தலைவர் ஒசாமா பின் லேடனிடமிருந்து நிதி உதவியைக் கோருவதற்காக இக்பால் ஜெத்தா, சவுதி அரேபியாவுக்குப் பயணம் செய்தார்.

2010 இறுதியில், இக்பால் லஷ்கர்-இ-தய்யிபா/ஜமாத்-உத்-தாவா நிதித் துறையின் பொறுப்பில் இருந்தார். 2010 தொடக்கத்தில், இக்பால் லஷ்கர்-இ-தய்யிபா/ஜமாத்-உத்-தாவா கல்வித் துறையின் இயக்குநராகவும் இருந்தார். 2010-ல், இக்பால் லஷ்கர்-இ-தய்யிபா/ஜமாத்-உத்-தாவா மருத்துவப் பிரிவின் தலைவராகவும், குழுவின் சார்பாக குறிப்பிடப்படாத செயல்பாடுகளை மேற்கொள்ள லஷ்கர்-இ-தய்யிபா/ஜமாத்-உத்-தாவா-ஆல் உருவாக்கப்பட்ட ஒரு பல்கலைக்கழக அறக்கட்டளையின் செயலாளராகவும் இருந்தார்.

வரலாறு

உருவாக்கம்

1985 ஆம் ஆண்டில், ஹாபிஸ் முகமது சயீத் மற்றும் ஜஃபர் இக்பால் அஹ்லே-ஹதீஸ் இஸ்லாத்தின் வகையை ஊக்குவிக்கும் சிறிய குழுவாக ஜமாத்-உத்-தவா (பிரசங்கத்திற்கான அமைப்பு, அல்லது JuD) என்பதை உருவாக்கினர். அடுத்த ஆண்டில், ஜக்கி-உர் ரஹ்மான் லக்வி தனது சோவியத் எதிர்ப்பு ஜிஹாதிஸ்ட்களின் குழுவை ஜமாத்-உத்-தவா உடன் இணைத்து மர்கஸ்-உத்-தவா-வால்-இர்ஷாத் (பிரசங்கம் மற்றும் வழிகாட்டுதலுக்கான மையம்) என்பதை உருவாக்கினார். மர்கஸ்-உத்-தவா-வால்-இர்ஷாத்-க்கு ஆரம்பத்தில் 17 நிறுவனர்கள் இருந்தனர், அவர்களில் குறிப்பிடத்தக்கவர் அப்துல்லா அஸாம். அஸாம் 1989 ஆம் ஆண்டில் காத் அமைப்பால் நடத்தப்பட்ட கார் குண்டுவெடிப்பில் கொல்லப்பட்டார். லஷ்கர்-இ-தொய்பா 1990 ஆம் ஆண்டில் ஆப்கானிஸ்தானின் குனார் மாகாணத்தில் உருவாக்கப்பட்டது மற்றும் 1990களின் முற்பகுதியில் மர்கஸ்-உத்-தவா-வால்-இர்ஷாத்-இன் இராணுவக் கிளையாக முக்கியத்துவம் பெற்றது. மர்கஸ்-உத்-தவா-வால்-இர்ஷாத்-இன் முதன்மை கவலை தவா ஆகும், மேலும் லஷ்கர்-இ-தொய்பா ஜிஹாத் மீது கவனம் செலுத்தியது, இருப்பினும் உறுப்பினர்கள் இரண்டு குழுக்களின் செயல்பாடுகளுக்கும் இடையே வேறுபடுத்திப் பார்க்கவில்லை. ஹாபிஸ் சயீத் கூற்றுப்படி, "இஸ்லாம் தவா மற்றும் ஜிஹாத் இரண்டையும் முன்மொழிகிறது. இரண்டும் சமமாக முக்கியமானவை மற்றும் பிரிக்க முடியாதவை. எங்கள் வாழ்க்கை இஸ்லாத்தைச் சுற்றி நகர்வதால், தவா மற்றும் ஜிஹாத் இரண்டும் அத்தியாவசியமானவை; நாங்கள் ஒன்றை மற்றொன்றை விட விரும்ப முடியாது." இந்த பயிற்சி முகாம்களில் பெரும்பாலானவை வடமேற்கு எல்லைப்புற மாகாணத்தில் அமைந்திருந்தன, மேலும் பல காஷ்மீர் இந்தியாவில் பயங்கரவாதத்திற்காக தன்னார்வலர்களுக்கு பயிற்சி அளிக்கும் ஒரே நோக்கத்திற்காக பாகிஸ்தான் நிர்வகிக்கும் ஜம்மு மற்றும் காஷ்மீருக்கு மாற்றப்பட்டன. 1991 ஆம் ஆண்டிலிருந்து, பாகிஸ்தான் இராணுவம் மற்றும் சேவைகளிடை உளவுத்துறை (ISI)-இன் உதவியுடன் பல லஷ்கர்-இ-தொய்பா தன்னார்வலர்கள் பாகிஸ்தான் நிர்வகிக்கும் ஜம்மு மற்றும் காஷ்மீரிலிருந்து இந்தியா நிர்வகிக்கும் காஷ்மீருக்குள் ஊடுருவியதால், காஷ்மீர் இந்தியாவில் போர்க்குணம் அதிகரித்தது. 2010 ஆம் ஆண்டில், பாகிஸ்தான் உளவுத்துறை லஷ்கர்-இ-தொய்பா-இன் செயல்பாடுகளில் வைத்திருக்கும் கட்டுப்பாட்டின் அளவு தெரியவில்லை.

பயங்கரவாத குழுவாக அறிவிப்பு

28 மார்ச் 2001 அன்று, ஐக்கிய ராஜ்ய உள்துறை செயலாளர் ஜாக் ஸ்ட்ரா, பயங்கரவாத சட்டம் 2000 இன் கீழ் இந்தக் குழுவை தடைசெய்யப்பட்ட பயங்கரவாத அமைப்பாக அறிவித்தார்.[56][57]

5 டிசம்பர் 2001 அன்று, இந்தக் குழு பயங்கரவாத விலக்கு பட்டியலில் சேர்க்கப்பட்டது. 26 டிசம்பர் 2001 தேதியிட்ட அறிவிப்பில், அமெரிக்க வெளியுறவுத் துறை செயலாளர் காலின் பவல், லஷ்கர்-இ-தொய்பாவை அந்நிய பயங்கரவாத அமைப்பாக அறிவித்தார்.

லஷ்கர்-இ-தொய்பா 12 ஜனவரி 2002 அன்று பாகிஸ்தானில் தடைசெய்யப்பட்டது.[58]

இது இந்தியாவில் சட்டவிரோத நடவடிக்கைகள் (தடுப்பு) சட்டத்தின் கீழ் அறிவிக்கப்பட்ட பயங்கரவாத குழுவாக தடைசெய்யப்பட்டுள்ளது.

இது பாதுகாப்பு சட்ட திருத்தம் (பயங்கரவாதம்) சட்டம் 2002 இன் கீழ் ஆஸ்திரேலியாவில் 11 ஏப்ரல் 2003 அன்று பயங்கரவாத அமைப்பாக பட்டியலிடப்பட்டது மற்றும் 11 ஏப்ரல் 2005 மற்றும் 31 மார்ச் 2007 அன்று மீண்டும் பட்டியலிடப்பட்டது.[59][60]

2 மே 2008 அன்று, அல்-காய்தாவுடன் தொடர்புடைய அமைப்பாக ஐக்கிய நாடுகள் பாதுகாப்பு கவுன்சில் தீர்மானம் 1267 மூலம் நிறுவப்பட்ட மற்றும் பராமரிக்கப்படும் ஒருங்கிணைந்த பட்டியலில் இது வைக்கப்பட்டது. அந்த அறிக்கை ஜமாத்-உத்-தவாவை லஷ்கர்-இ-தொய்பா இன் முன்னணி குழுவாகவும் அறிவித்தது.[61] பயங்கரவாதத்தில் நிபுணரான ப்ரூஸ் ரீடெல், தனது பாகிஸ்தானிய ஆதரவாளர்களின் உதவியுடன் லஷ்கர்-இ-தொய்பா அல்-காய்தாவை விட அதிக ஆபத்தானது என்று நம்புகிறார்.[62]

மும்பை தாக்குதல்களின் பின்விளைவுகள்

ஊடக அறிக்கையின்படி, 2008 மும்பை தாக்குதல்களின் முக்கிய சந்தேக நபர்களான லஷ்கர்-இ-தொய்பாவின் முன்னணி குழுவாக இருப்பதாக அமெரிக்கா ஜமாத்-உத்-தவாவை (JuD) குற்றம் சாட்டியது. இந்த தாக்குதல்களில் ஈடுபட்ட 10 துப்பாக்கிதாரிகளுக்கு பயிற்சி அளித்த அமைப்பு இதுவாகும்.[63] 7 டிசம்பர் 2008 அன்று, அமெரிக்கா மற்றும் இந்தியாவின் அழுத்தத்தின் கீழ், பாகிஸ்தான் இராணுவம் லஷ்கர்-இ-தொய்பா-க்கு எதிராக ஒரு நடவடிக்கையைத் தொடங்கியது மற்றும் பாகிஸ்தான் நிர்வகிக்கும் ஆசாத் காஷ்மீரில் உள்ள முசாபராபாத்திலிருந்து 5 கிமீ தொலைவில் உள்ள ஷவாய் நுல்லாவில் லஷ்கர்-இ-தொய்பா இன் மர்கஸ் (மையம்) மீது சோதனை நடத்தியது. மும்பை தாக்குதல்களின் சூத்திரதாரி என்று கூறப்படும் ஜாகி-உர்-ரஹ்மான் லக்வி உட்பட இருபதுக்கும் மேற்பட்ட லஷ்கர்-இ-தொய்பா உறுப்பினர்களை இராணுவம் கைது செய்தது. பாகிஸ்தான் அரசின் கூற்றுப்படி, லஷ்கர்-இ-தொய்பா அலுவலகங்களுடன் ஒரு மதரசா மற்றும் ஒரு பள்ளிவாசலை உள்ளடக்கிய மையத்தை அவர்கள் முத்திரையிட்டதாகக் கூறப்படுகிறது.[64] 10 டிசம்பர் 2008 அன்று, JuD-ஐ பயங்கரவாத அமைப்பாக அறிவிக்குமாறு இந்தியா ஐக்கிய நாடுகள் பாதுகாப்பு கவுன்சிலிடம் முறையாகக் கோரியது. அதைத் தொடர்ந்து, ஐக்கிய நாடுகளுக்கான பாகிஸ்தானின் தூதர் அப்துல்லா ஹுசைன் ஒரு உறுதிமொழியை அளித்தார், "1267 (தீர்மானம்) கீழ் ஜமாத்-உத்-தவா அறிவிக்கப்பட்ட பிறகு, பாதுகாப்பு கவுன்சிலிடமிருந்து தகவல்தொடர்பைப் பெற்றவுடன் அரசாங்கம் ஜமாத்-உத்-தவா-ஐ தடை செய்யும் மற்றும் சொத்துக்களை முடக்குதல் உட்பட தேவையான பிற விளைவு நடவடிக்கைகளை எடுக்கும்." 2002 இல் லஷ்கர்-இ-தொய்பா மீது கடுமையான நடவடிக்கை எடுத்தபோது பாகிஸ்தான் இதேபோன்ற உறுதிமொழியை அளித்தது; இருப்பினும், லஷ்கர்-இ-தொய்பா ஜமாத்-உத்-தவா மாறுவேடத்தின் கீழ் இரகசியமாக செயல்பட அனுமதிக்கப்பட்டது. கைதுகள் செய்யப்பட்டிருந்தாலும், ஹாபிஸ் முகமது சயீத்தை அணுக எந்தவொரு வெளிநாட்டு விசாரணையாளர்களுக்கும் அனுமதி வழங்க பாகிஸ்தான் அரசு உறுதியாக மறுத்துள்ளது. 11 டிசம்பர் 2008 அன்று, ஐக்கிய நாடுகள் பாதுகாப்பு கவுன்சில் ஜமாத்-உத்-தவா மீது தடைகளை விதித்து, அதை உலகளாவிய பயங்கரவாத குழுவாக அறிவித்தது. ஜமாத்-உத்-தவா இன் தலைவரான சயீத், தன் குழுவின் மீது விதிக்கப்பட்ட தடைகளை அனைத்து மன்றங்களிலும் சவால் செய்யும் என்று அறிவித்தார். பாகிஸ்தான் அரசாங்கமும் அதே நாளில் ஜமாத்-உத்-தவா ஐ தடை செய்தது மற்றும் பாகிஸ்தான் நிர்வகிக்கும் காஷ்மீருடன் சேர்த்து நான்கு மாகாணங்களிலும் ஜமாத்-உத்-தவா ஐ முத்திரையிட உத்தரவிட்டது.[65] தடைக்கு முன் ஜமாத்-உத்-தவா, கஸ்வா என்ற வாராந்திர பத்திரிகையை நடத்தியது, மஜல்லா துத் தவா மற்றும் ஜர்ப் இ தைபா என்ற இரண்டு மாத இதழ்கள், மற்றும் குழந்தைகளுக்காக நன்ஹே முஜாஹித் என்ற இரு வார இதழ் நடத்தியது. பாகிஸ்தான் அரசாங்கத்தால் அந்த வெளியீடுகள் தடை செய்யப்பட்டுள்ளன. ஜமாத்-உத்-தவா இன் அச்சு வெளியீடுகளைத் தடை செய்ததுடன், அந்த அமைப்பின் வலைத்தளங்களும் பாகிஸ்தான் அரசாங்கத்தால் மூடப்பட்டன. ஐ.நா. பாதுகாப்பு மன்றத்தின் தடைக்குப் பிறகு, பாகிஸ்தானில் உள்ள இந்து சிறுபான்மை குழுக்கள் ஜமாத்-உத்-தவா-க்கு ஆதரவாக வெளிவந்தன. ஹைதராபாத்தில் நடைபெற்ற எதிர்ப்பு ஊர்வலங்களில், ஜமாத்-உத்-தவா பாலைவனப் பகுதிகளில் நீர் கிணறுகளை அமைப்பது மற்றும் ஏழைகளுக்கு உணவு வழங்குவது போன்ற தொண்டு பணிகளைச் செய்கிறது என்று இந்து குழுக்கள் தெரிவித்தன.[66][67] இருப்பினும், பிபிசியின் கூற்றுப்படி, ஆதரவின் அளவின் நம்பகத்தன்மை சந்தேகத்திற்குரியதாக இருந்தது, ஏனெனில் விலை உயர்வுகளுக்கு எதிரான பேரணி என்று நம்பியதற்கு வழியில் சென்ற போராட்டக்காரர்களுக்கு ஜமாத்-உத்-தவா-க்கு ஆதரவாக அடையாளங்கள் வழங்கப்பட்டிருந்தன. ஜமாத்-உத்-தவா தடையானது பல பாகிஸ்தானிய வட்டாரங்களில் கடும் விமர்சனத்தை சந்தித்துள்ளது, ஏனெனில் காஷ்மீர் நிலநடுக்கம் மற்றும் ஜியாரத் நிலநடுக்கத்திற்கு முதலில் பதிலளித்தது JuD தான். இது ஆயிரக்கணக்கான மாணவர்களுடன் 160-க்கும் மேற்பட்ட பள்ளிகளை நடத்தியது மற்றும் மருத்துவமனைகளிலும் உதவி வழங்கியது. JuD போலி நலத் திட்டங்களைக் காட்டி பயங்கரவாத நடவடிக்கைகளை மறைக்கிறது..[68] ஜனவரி 2009 இல், ஜமாத்-உத்-தவா செய்தித் தொடர்பாளர் அப்துல்லா முன்டாஜிர், அந்தக் குழுவுக்கு உலகளாவிய ஜிஹாதிஸ்ட் ஆர்வங்கள் இல்லை என்றும் காஷ்மீர் பிரச்சினைக்கு அமைதியான தீர்வை வரவேற்கும் என்றும் வலியுறுத்தினார். மும்பை தாக்குதல்களுக்குப் பின்னால் சூத்திரதாரிகள் என்று குற்றம் சாட்டப்பட்ட லஷ்கர்-இ-தொய்பா தளபதிகள் ஜாகி-உர்-ரஹ்மான் லக்வி மற்றும் ஜர்ரார் ஷாவை அவர் பகிரங்கமாக மறுத்தார். ஐ.நா. தீர்மானம் மற்றும் அரசாங்கத் தடைக்குப் பதிலளிக்கும் விதமாக, ஜமாத்-உத்-தவா தன்னை தெஹ்ரீக்-இ-தஹாஃபுஸ் கிப்லா அவல் (TTQA) என்ற பெயரில் மறுசீரமைத்தது. 25 ஜூன் 2014 அன்று, அமெரிக்கா ஜமாத்-உத்-தவா, அல்-அன்ஃபால் டிரஸ்ட், தெஹ்ரிக்-இ-ஹுர்மத்-இ-ரசூல் மற்றும் தெஹ்ரிக்-இ-தஹாஃபுஸ் கிப்லா அவ்வல் உட்பட லஷ்கர்-இ-தொய்பா இன் பல துணை நிறுவனங்களை வெளிநாட்டு பயங்கரவாத அமைப்புகளின் பட்டியலில் சேர்த்தது.[69]

2011 இல் எழுதிய ஸ்டீபன் டான்கெல் கூற்றுப்படி, லஷ்கர்-இ-தொய்பா ஐ ஒடுக்குமாறு "இராஜதந்திரிகள், பாதுகாப்பு அதிகாரிகள் மற்றும் இராணுவ அதிகாரிகளின் கோரஸ்" அழைப்பு இருந்தபோதிலும், பாகிஸ்தான் தொடர்ந்து எதிர்க்கும். இதற்குக் காரணம், லஷ்கர்-இ-தொய்பா "பாகிஸ்தானில் தாக்குதல்களைத் தொடங்குவதிலிருந்து அதிகாரப்பூர்வமாக விலகி இருக்கும் சில போர்க்குழுக்களில் ஒன்றாகும்", இது, குழுவின் பயிற்சி பெற்ற தீவிரவாதிகள் மற்றும் வளங்களுடன், அது செய்தால் பாகிஸ்தானின் ஸ்திரத்தன்மைக்கு மிகவும் மோசமாக இருக்கும். இரண்டாவதாக, "பாகிஸ்தான் இராணுவம் மற்றும் அதன் சக்திவாய்ந்த சேவைகளிடை உளவுத்துறை (ISI) நீண்ட காலமாக லஷ்கர்-இ-தொய்பா ஐ இந்தியாவுக்கு எதிரான நாட்டின் மிகவும் நம்பகமான பிரதிநிதியாகக் கருதி வருகிறது மற்றும் இந்தக் குழு இந்த விஷயத்தில் இன்னும் பயனுள்ளதாக உள்ளது மற்றும் பேச்சுவார்த்தை மேஜையில் செல்வாக்கை பெறுவதற்கான சாத்தியக்கூறுகளையும் வழங்குகிறது. இவ்வாறு, குறைந்தபட்சம் குறுகிய காலத்தில், குழுவைக் கலைப்பதற்கான நடவடிக்கைகளை எடுப்பது முக்கியமாக இந்தியாவுக்குப் பயனளிக்கும், அதே வேளையில் பாகிஸ்தான் அதன் செலவுகளைச் சமாளிக்க வேண்டியிருக்கும் என்பது பொதுவான கருத்தாகும்."

மில்லி முஸ்லிம் லீக்

ஜமாத்-உத்-தவா உறுப்பினர்கள் 7 ஆகஸ்ட் 2017 அன்று மில்லி முஸ்லிம் லீக் என்ற அரசியல் கட்சியை உருவாக்குவதாக அறிவித்தனர். கட்சியின் செய்தித் தொடர்பாளராக பணியாற்றும் ஜமாத்-உத்-தவா ஆர்வலரான தபிஷ் கயூம், பாகிஸ்தானின் தேர்தல் ஆணையத்தில் புதிய கட்சிக்கான பதிவு செய்திருப்பதாகத் தெரிவித்தார்.[70] ஆகஸ்ட் மாதம் பிற்பகுதியில், ஜமாத்-உத்-தவா 2017 இடைத்தேர்தலில் ஒரு வேட்பாளரை களமிறக்கியது. முகமது யாகூப் ஷேக் சுயேச்சை வேட்பாளராக தாக்கல் செய்தார்.[71] கட்சியின் பதிவு விண்ணப்பம் 12 அக்டோபரில் நிராகரிக்கப்பட்டது.[72] 24 நவம்பரில் வீட்டுக் காவலில் இருந்து விடுவிக்கப்பட்ட சில நாட்களுக்குப் பிறகு, டிசம்பர் மாதத்தில், தனது அமைப்பு 2018 தேர்தல்களில் போட்டியிடும் என்று ஹாபிஸ் சயீத் அறிவித்தார்.[73]

பெயர் மாற்றம்

பிப்ரவரி 2019 இல், புல்வாமா தாக்குதலுக்குப் பிறகு, பாகிஸ்தான் அரசு ஜமாத்-உத்-தவா மற்றும் அதன் தொண்டு நிறுவனமான பலா-இ-இன்சானியத் பவுண்டேஷன் (FIF) மீது மீண்டும் தடை விதித்தது.[74] தடையைத் தவிர்க்க, அவற்றின் பெயர்கள் முறையே அல் மதீனா மற்றும் ஐசார் பவுண்டேஷன் என மாற்றப்பட்டன, மேலும் அவை முன்பு போலவே தங்கள் பணிகளைத் தொடர்ந்தன.[75]

மக்கள் பாசிச எதிர்ப்பு முன்னணி (PAFF)

இந்திய அதிகாரிகளின் கூற்றுப்படி மக்கள் பாசிச எதிர்ப்பு முன்னணி ஆனது ஆரம்பத்தில் லஷ்கர்-இ-தொய்பாவின் ஒரு பிரிவாக கருதப்பட்டது.[76] இந்திய காவல்துறை இது ஜெய்ஷ்-இ-முகமதின் கிளை இது என்று கூறியது.[77] ஜம்மு மற்றும் காஷ்மீரின் தன்னாட்சி ரத்து செய்யப்பட்ட பிறகு 2019 காஷ்மீர் போராட்டங்களின் போது மக்கள் பாசிச எதிர்ப்பு முன்னணி உருவாக்கப்பட்டது.[78][79] இந்திய படைகளுக்கு எதிரான காஷ்மீரில் பல தாக்குதல்களுக்கு மக்கள் பாசிச எதிர்ப்பு முன்னணி பொறுப்பேற்றுள்ளது.[80]

காஷ்மீரில் செல்வாக்கு

ஆப்கானிஸ்தானில் சோவியத் யூனியன் ஆக்கிரமிப்புக்கு எதிரான முஜாஹிதீன்களின் வெற்றிக்குப் பிறகு, லஷ்கர்-இ-தொய்பா மற்றும் முஜாஹிதீன் தீவிரவாதிகள், பாகிஸ்தானின் உதவியுடன், ஜம்மு மற்றும் காஷ்மீரில் இந்திய நிர்வாகத்திற்கு எதிராக ஜிஹாத் செய்வதற்கு தீவிர இஸ்லாமிய சித்தாந்தத்தைப் பரப்பும் நோக்கத்துடன் மெதுவாக காஷ்மீருக்குள் ஊடுருவினர்.

செயல்பாடுகள்

இந்தத் தீவிரவாத அமைப்பு பயங்கரவாத பயிற்சி முகாம்களையும் நடத்துகிறது. மேலும் மக்களுக்கான பணிகளையும் நடத்துகிறது. பாகிஸ்தான் முழுவதும் இந்த அமைப்பு 16 இஸ்லாமிய நிறுவனங்கள், 135 உயர்நிலைப் பள்ளிகள், ஆம்புலன்ஸ் சேவை, நடமாடும் மருத்துவமனைகள், இரத்த வங்கிகள் மற்றும் மதரசாக்களை இயக்குகிறது.

இந்தத் தீவிரவாத அமைப்பு ஜம்மு-காஷ்மீரில் இந்திய ஆயுதப்படைகள் மீது தற்கொலைத் தாக்குதல்களை தீவிரமாக நடத்தி வந்தது. லஷ்கரிலிருந்து பிரிந்த சில உறுப்பினர்கள், முன்னாள் அதிபர் பெர்வேஸ் முஷாரஃப்பின் கொள்கைகளுக்கு எதிர்ப்பைத் தெரிவிக்க, குறிப்பாக கராச்சியில், பாகிஸ்தானில் தாக்குதல்களை நடத்தியதாக குற்றம் சாட்டப்பட்டுள்ளனர்..[58][81][82]

வெளியீடுகள்

கிறிஸ்டின் ஃபேர் என்பவரின் கூற்றின்படி, தார் அல் அந்தலூஸ் என்ற பதிப்பகத்தின் மூலம் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா, "பாகிஸ்தானில் ஜிஹாதி இலக்கியத்தை அதிகம் உற்பத்தி செய்யும் அமைப்பாகும்.[83] 90களின் இறுதியில், உருது மாத இதழான முஜல்லா அல்-தவா 100,000 பிரதிகளையும், மற்றொரு மாத இதழான கஸ்வா 20,000 பிரதிகளையும் கொண்டிருந்தது, அதே சமயம் மற்ற வார மற்றும் மாத வெளியீடுகள் மாணவர்களை (ஜர்ப்-இ-தய்யபா), பெண்களை (தய்யபாத்), குழந்தைகளையும் மற்றும் ஆங்கிலம் (வாய்ஸ் ஆஃப் இஸ்லாம் மற்றும் இன்வைட்) அல்லது அரபி (அல்-ரிபாத்) மொழிகளில் எழுத்தறிவு உள்ளவர்களை இலக்காக கொண்டு வெளியிடுகின்றன. இது ஒவ்வொரு ஆண்டும் பல மொழிகளில் சுமார் 100 சிறு புத்தகங்களையும் வெளியிடுகிறது. இது "லட்சக்கணக்கான புத்தகங்களை ஒவ்வொரு ஆண்டும் விற்பனை செய்யும் லாபகரமான பதிப்பகத் துறையாக உள்ளது.[84]

பயிற்சி முகாம்கள்

லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தீவிரவாதப் பயிற்சி முகாம்கள் பாகிஸ்தானில் பல இடங்களில் உள்ளன. லாகூருக்கு அருகில் முரிட்கேவில் உள்ள தலைமை முகாமான மர்கஸ்-இ-தைபா மற்றும் மன்ஷேராவிற்கு அருகில் உள்ள முகாம் உள்ளிட்ட இந்த முகாம்கள், தீவிரவாதிகளுக்கு பயிற்சி அளிக்கப் பயன்படுகின்றன. இந்த முகாம்களில், பின்வரும் பயிற்சிகள் வழங்கப்படுகின்றன:

  • 21 நாள் மத பாடநெறி (தௌரா-இ-சுஃபா)
  • 21 நாள் அடிப்படை போர் பாடநெறி (தௌரா-இ-ஆம்)[85]
  • மூன்று மாத மேம்பட்ட போர் பாடநெறி (தௌரா-இ-காஸ்) [85][10]


மும்பை தாக்குதல்களின் சதிகாரர் ஜபியுதின் அன்சாரி, அல்லது அபு ஜுண்டால், 2012ல் இந்திய புலனாய்வு முகவர்களால் கைது செய்யப்பட்டார். அவர், பாகிஸ்தான் நிர்வகிக்கும் ஜம்மு காஷ்மீர், முசாபராபாத்தில் உள்ள லெட் முகாம்களில் லெட் படைப்பிரிவினரின் பயிற்சி பாடத்திட்டத்தில் பாராகிளைடிங் பயிற்சியும் சேர்க்கப்பட்டிருந்ததாக தெரிவித்ததாக அறிக்கைகள் கூறுகின்றன. இந்த முகாம்கள் இந்தியாவிற்கு எதிராகவும் ஆப்கானிஸ்தானிலும் அவற்றின் பயன்பாட்டின் காரணமாக பாகிஸ்தானின் இண்டர்-சர்வீசஸ் இண்டெலிஜென்ஸ் (ISI) முகவரால் தொடக்கம் முதலே சகித்துக் கொள்ளப்பட்டன, எனினும் 2006 ஆம் ஆண்டில் எந்த நடவடிக்கைகளையும் மேற்கொள்ள வேண்டாம் என்று அறிவுறுத்தப்பட்டது. ஒரு பிரெஞ்சு பயங்கரவாத எதிர்ப்பு நிபுணர், ஜீன்-லூயிஸ் புருகியேர், தனது நான் சொல்ல முடியாத சில விஷயங்கள் என்ற புத்தகத்தில், சமீபத்தில் வரை லெட் தீவிரவாதி பயிற்சி முகாம்களில் பாகிஸ்தான் ராணுவ அதிகாரிகள் தீவிரவாதிகளுக்கு பயிற்சி அளித்ததாக கூறியுள்ளார். லெட்டால் பயிற்சி அளிக்கப்பட்டு 2003ல் ஆஸ்திரேலியாவில் கைது செய்யப்பட்ட பிரெஞ்சு தீவிரவாதி வில்லி பிரிஜிட்டை விசாரித்த பின்னர் அவர் இந்த முடிவுக்கு வந்தார்.[86]

முரிட்கே தலைமை முகாம்

லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தலைமை முகாமான மர்கஸ்-இ-தைபா நங்கல் சடேயில் அமைந்துள்ளது, இது முரிட்கேவிலிருந்து சுமார் 5 கிமீ வடக்கில், ஜி.டி. சாலையின் கிழக்குப் பகுதியில் உள்ளது; லாகூரிலிருந்து சுமார் 30 கிமீ தொலைவில் உள்ளது. 1988ல் நிறுவப்பட்ட இது 200 ஏக்கர் (0.81 கிமீ²) பரப்பளவில் பரவியுள்ளது மற்றும் ஒரு மதரசா, மருத்துவமனை, சந்தை, குடியிருப்புகள், மீன் பண்ணை மற்றும் விவசாய நிலங்களைக் கொண்டுள்ளது. ஆரம்ப மதவாத மத பயிற்சியான தௌரா-இ-சுஃபா இங்கு தீவிரவாதிகளுக்கு வழங்கப்படுகிறது.[87] பாகிஸ்தான் அடிப்படையிலான பயங்கரவாத குழுக்களின் ஆதரவாளர்கள், லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா மற்றும் அல்-காய்தா தொடர்புடைய 313 பிரிகேட் உள்ளிட்டவர்கள், இங்கிருந்து டிக்டாக், யூடியூப் மற்றும் கூகிளில் வீடியோக்களை பதிவேற்றினர். ஸ்கை நியூஸால் சரிபார்க்கப்பட்டு புவியிடம் காணப்பட்ட இந்த வீடியோக்கள், ஆயுதம் ஏந்திய ஆண்கள், சிறுவர்கள் போர்க்கலை பயிற்சியில் ஈடுபடுவதைக் காட்டின மற்றும் ஜிஹாதை ஊக்குவிக்கும் தலைப்புகளைக் கொண்டிருந்தன. "#313" போன்ற ஹேஷ்டேக்குகளும் "முஜாஹித்" போன்ற சொற்களும் தடைசெய்யப்பட்ட குழுக்களுடனான தொடர்பைக் குறிக்க பயன்படுத்தப்பட்டன. இந்த பதிவுகள் ஆட்சேர்ப்பு மற்றும் தீவிரவாத சித்தாந்தத்தை பரப்புவதை நோக்கமாகக் கொண்ட ஒருங்கிணைந்த பிரச்சார பிரச்சாரத்தின் ஒரு பகுதியாக இருந்ததாக ஆய்வாளர்கள் குறிப்பிட்டனர்.[88] மே 2025-ல், பஹல்காம் தாக்குதலுக்கு பதிலடியாக ஆபரேஷன் சிந்தூர் என்ற நடவடிக்கையின் ஒரு பகுதியாக இந்திய விமானப்படை இந்த முகாமை குண்டுவீசித் தாக்கியது.[88][89]

பிற பயிற்சி முகாம்கள்

1987-ல், லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா ஆப்கானிஸ்தானில் இரண்டு தீவிரவாத பயிற்சி முகாம்களை நிறுவியது. முதலாவது பக்தியா மாகாணத்தில் உள்ள ஜாஜியில் முஅஸ்கர்-இ-தைபா மற்றும் இரண்டாவது குனார் மாகாணத்தில் முஅஸ்கர்-இ-அக்ஸா ஆகும்.[90] பாதர் அல் பக்ரி அல் சமிரியின் தொடர்ந்த தடுப்புக்காவலுக்கு ஆதரவாகவும் எதிராகவும் உள்ள காரணிகளை சுருக்கமாகக் கூறும் ஒரு குறிப்பாணை, அவர் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா பயிற்சி முகாமில் கலந்து கொண்டதாக தெரிவிக்கிறது. மரியம் அபௌ ஜஹாப் மற்றும் ஒலிவியர் ராய் தங்களது இஸ்லாமிய வலைப்பின்னல்கள்: ஆப்கான்-பாகிஸ்தான் இணைப்பு (லண்டன்: சி. ஹர்ஸ்ட் & கோ., 2004) என்ற நூலில் பாகிஸ்தான் நிர்வகிக்கும் ஜம்மு காஷ்மீரில் மூன்று பயிற்சி முகாம்களைக் குறிப்பிட்டனர், முக்கிய முகாம் முசாபராபாத்தில் உள்ள உம்-அல்-குரா பயிற்சி முகாம் ஆகும். ஒவ்வொரு மாதமும் ஐந்நூறு தீவிரவாதிகள் இந்த தீவிரவாதி முகாம்களில் பயிற்சி பெறுகின்றனர். முஹம்மது அமீர் ரானா தனது பாகிஸ்தானில் உள்ள ஜிஹாதி அமைப்புகளின் A முதல் Z வரை (லாகூர்: மஷால், 2004) என்ற நூலில் ஐந்து பயிற்சி முகாம்களை பட்டியலிட்டார். அவற்றில் நான்கு, முஅஸ்கர்-இ-தைபா, முஅஸ்கர்-இ-அக்ஸா, முஅஸ்கர் உம்-அல்-குரா மற்றும் முஅஸ்கர் அப்துல்லா பின் மசூத் ஆகியவை பாகிஸ்தான் நிர்வகிக்கும் ஜம்மு காஷ்மீரில் உள்ளன மற்றும் மர்கஸ் முஹம்மது பின் காசிம் பயிற்சி முகாம் சிந்து மாகாணத்தின் சங்கர் மாவட்டத்தில் உள்ளது. 2004 வரை பத்தாயிரம் தீவிரவாதிகள் இந்த தீவிரவாத முகாம்களில் பயிற்சி பெற்றிருந்தனர்.

நிதியுதவி

பாகிஸ்தான் அரசாங்கம் 1990களின் முற்பகுதியில் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பாற்கு நிதியுதவி செய்யத் தொடங்கியது அதன் விளைவாக 1995 வாக்கில் நிதியுதவி கணிசமாக வளர்ந்திருந்தது. இந்த காலகட்டத்தில் ராணுவமும் சேவைகளிடை உளவுத்துறை-யும் இந்தியர்களுக்கு எதிராக தீவிரவாத குழுவை பயன்படுத்தும் குறிப்பான நோக்கத்துடன் லெட்டின் ராணுவ கட்டமைப்பை நிறுவ உதவின. லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா மர்கஸ்-உத்-தவா-வல்-இர்ஷாத்(MDI) -இன் நிதித்துறையின் முயற்சிகள் மூலமாகவும் நிதிகளைப் பெற்றது. 2002 வரை, லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா பொதுவாக கடைகளில் உள்ள தர்ம பெட்டிகளைப் பயன்படுத்தி பொது நிதி திரட்டும் நிகழ்வுகள் மூலம் நிதிகளைச் சேகரித்தது. இந்தத் தீவிரவாத அமைப்பு மர்கஸ்-உத்-தவா-வல்-இர்ஷாத் (MDI) அலுவலகங்களில் நன்கொடைகள் மூலமாகவும், ஒரு செயல்பாட்டாளரின் தியாகத்தைக் கொண்டாடும் பொது விழாக்களில் சேகரிக்கப்பட்ட தனிப்பட்ட நன்கொடைகள் மூலமாகவும், மற்றும் அதன் இணையதளம் மூலமாகவும் பணம் பெற்றது.லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா பாரசீக வளைகுடா மற்றும் ஐக்கிய இராச்சியத்தில் உள்ள பாகிஸ்தானி புலம்பெயர் சமூகம், இஸ்லாமிய அரசு சாரா நிறுவனங்கள், மற்றும் பாகிஸ்தானி மற்றும் காஷ்மீரி தொழிலதிபர்களிடமிருந்தும் நன்கொடைகளைச் சேகரித்தது.[91] லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா செயல்பாட்டாளர்கள் இந்தியாவிலும் கைது செய்யப்பட்டுள்ளனர், அங்கு அவர்கள் முஸ்லிம் சமூகத்தின் பிரிவுகளிலிருந்து நிதிகளைப் பெற்று வந்தனர்.[92] சேகரிக்கப்பட்ட நிதிகளில் பெரும்பகுதி தொழிற்சாலைகள் மற்றும் பிற வணிகங்கள் போன்ற சட்டப்பூர்வ பயன்பாடுகளுக்குச் சென்றாலும், ஒரு குறிப்பிடத்தக்க பகுதி ராணுவ நடவடிக்கைகளுக்காக அர்ப்பணிக்கப்பட்டது. அமெரிக்க புலனாய்வுத் துறையின் கூற்றுப்படி, 2009 ஆம் ஆண்டளவில் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பாவிற்கு 5 மில்லியன் டாலருக்கும் அதிகமான ராணுவ பட்ஜெட் இருந்தது.

நிவாரணப் பணிகளுக்கு நிதியளிக்க தொண்டு உதவியின் பயன்பாடு

2005 காஷ்மீர் நிலநடுக்கத்திற்குப் பிறகு லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா பாதிக்கப்பட்டவர்களுக்கு உதவியது.[93] பல சந்தர்ப்பங்களில், ராணுவம் அல்லது பிற பொதுமக்கள் வருவதற்கு முன்பே அவர்கள்தான் முதலில் களத்தில் இருந்தனர்.[94]

நிலநடுக்க பாதிக்கப்பட்டவர்களுக்கு உதவுவதற்காக பிரிட்டனில் உள்ள பாகிஸ்தானிய புலம்பெயர்ந்த சமூகத்தில் சேகரிக்கப்பட்ட பெரும் தொகையினர் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பாவின் நடவடிக்கைகளுக்கு திசைதிருப்பப்பட்டன, இருப்பினும் நன்கொடையாளர்கள் இதை அறிந்திருக்கவில்லை. சுமார் £5 மில்லியன் சேகரிக்கப்பட்டது, ஆனால் நிதிகளில் பாதிக்கும் மேல் நிவாரணப் பணிகளுக்குப் பதிலாக லஷ்கர்-ஏ-தொய்பாவிற்கு திருப்பப்பட்டன. நீர் விமானப் பயணங்களில் வெடிமருந்துகளை வெடிக்கச் செய்திருக்கும் ஒரு தாக்குதலுக்குத் தயாரிப்பதற்கு சில நிதிகள் பயன்படுத்தப்பட்டதாக புலனாய்வு அதிகாரிகள் தெரிவித்தனர்..[95] பிற விசாரணைகளும் நிலநடுக்க நிவாரணத்திற்காகப் பெறப்பட்ட உதவி தீவிரவாத ஆட்சேர்ப்பை அதிகரிக்கப் பயன்படுத்தப்பட்டதைக் குறிப்பிட்டன.[96]

தீவிரவாதச் செயல்கள்

  • 1998 வாந்தாமா படுகொலை: 25 ஜனவரி 1998 அன்று 23 காஷ்மீர பண்டிட்டுகள் கொல்லப்பட்டனர்.[97]
  • மார்ச் 2000-ல், லஷ்கர்-இ-தைபா தீவிரவாதிகள் சிட்டிசிங்பூரா படுகொலையில் ஈடுபட்டதாக கூறப்படுகிறது, அங்கு காஷ்மீரின் சிட்டிசிங்பூரா நகரத்தில் 35 சீக்கியர்கள் கொல்லப்பட்டனர். அந்த ஆண்டின் டிசம்பரில் கைது செய்யப்பட்ட 18 வயது ஆண், நியூயார்க் டைம்ஸ் நிருபரிடம் அளித்த நேர்காணலில் குழுவின் ஈடுபாட்டை ஒப்புக்கொண்டார் மற்றும் சீக்கிய எதிர்ப்பு படுகொலையை நிகழ்த்தியதில் எந்த வருத்தமும் தெரிவிக்கவில்லை. அதே நிருபரிடம் தனி நேர்காணலில், ஹாஃபிஸ் முஹம்மது சயீத் அந்த இளைஞரை அறிந்திருப்பதை மறுத்தார் மற்றும் லெட்டின் எந்தவொரு சாத்தியமான ஈடுபாட்டையும் நிராகரித்தார்.[98][99] 2010-ல், 2008 மும்பை தாக்குதல்களுடன் தொடர்புடைய கைது செய்யப்பட்ட லஷ்கர்-இ-தைபா கூட்டாளி டேவிட் ஹெட்லி, தேசிய விசாரணை முகமைக்கு சிட்டிசிங்பூரா படுகொலையை லெட் நடத்தியதாக ஒப்புக்கொண்டதாக அறிக்கை வெளியிடப்பட்டது.[100] கிளிண்டனின் வருகைக்கு சற்று முன்னர் வகுப்புவாத பதற்றத்தை உருவாக்க படுகொலைகளை நடத்திய குழுவின் ஒரு பகுதியாக முஜ்ஜமில் என்ற லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தீவிரவாயை அவர் அடையாளம் காட்டியதாக கூறப்படுகிறது.[101]
  • 2000 ஆம் ஆண்டில் செங்கோட்டை, புது டெல்லியில் நடந்த பயங்கரவாத தாக்குதலுக்கும் அரசாங்கத்தால் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா பொறுப்பாக்கப்பட்டது.[102] [103] செங்கோட்டை தாக்குதலில் தனது பங்கேற்பை உறுதிப்படுத்தியது.
  • ஐந்து இந்தியர்கள் மற்றும் ஆறு தீவிரவாதிகள் உயிரிழந்த ஸ்ரீநகர் விமான நிலைய தாக்குதலுக்கு லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா பொறுப்பேற்றது.
  • எல்லைப் பகுதியில் இந்திய பாதுகாப்பு படைகள் மீதான தாக்குதலுக்கு லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா பொறுப்பேற்றது.
  • டெல்லியில் பாராளுமன்றத்தின் மீது 13 டிசம்பர் 2001 அன்று நடந்த தாக்குதலுக்கு ஜெய்ஷ்-இ-முஹம்மதுடன் ஒருங்கிணைந்து லெட்டை இந்திய அரசு குற்றம் சாட்டியது.[104]
  • 2002 கலுச்சாக் படுகொலை 14 மே 2002 அன்று 31 பேர் கொல்லப்பட்டனர். ஆஸ்திரேலிய அரசாங்கம் இந்த படுகொலையை பயங்கரவாத அமைப்பாக அறிவித்தபோது லஷ்கர்-இ-தைபாவிற்கு இதை சுமத்தியது.
  • 2003 நடிமார்க் படுகொலை 23 மார்ச் 2003 இரவில் 24 காஷ்மீர பண்டிட்டுகள் சுட்டுக் கொல்லப்பட்டனர்.
  • 2005 டெல்லி குண்டுவெடிப்புகள்: தீபாவளியின் போது, லஷ்கர்-இ-தைபா கூட்டமான கொண்டாட்டமான டெல்லி சந்தைகளில் குண்டுவெடிப்புகள் நடத்தி 60 பொதுமக்களைக் கொன்றது மற்றும் 527 பேரை காயப்படுத்தியது. ஒரு ஜிஹாதி இணையதளத்தில் "இஸ்லாமி இன்கிலாபி மஹாஸ்" (இஸ்லாமிய புரட்சிகர முன்னணி) என்ற புனைப்பெயரில் இந்த தாக்குதலை அது ஏற்றுக்கொண்டது.[105][106][107]
  • 2006 வாரணாசி குண்டுவெடிப்புகள்: உத்தரப்பிரதேச மாநிலத்தின் வாரணாசியில் தொடர் குண்டுவெடிப்புகளில் லஷ்கர்-இ-தைபா ஈடுபட்டது. 37 பேர் இறந்தனர் மற்றும் 89 பேர் கடுமையாக காயமடைந்தனர்.[108]
  • 2006 டோடா படுகொலை 30 ஏப்ரல் 2006 அன்று காஷ்மீரில் 34 இந்துக்கள் கொல்லப்பட்டனர்.
  • 2006 மும்பை ரயில் குண்டுவெடிப்புகள்: இந்திய படைகள் மற்றும் அமெரிக்க அதிகாரிகளால் தொடங்கப்பட்ட விசாரணை 11 ஜூலை 2006 அன்று மும்பை தொடர் குண்டுவெடிப்புகளில் லஷ்கர்-இ-தைபாவின் ஈடுபாட்டை சுட்டிக்காட்டியுள்ளது. 11 ஜூலை அன்று நடந்த மும்பை தொடர் குண்டுவெடிப்புகளில் 211 உயிர்கள் பலியாகின மற்றும் சுமார் 407 பேர் காயமடைந்தனர் மற்றும் மேலும் 768 பேர் கடுமையாக காயமடைந்தனர்.[109]
  • 12 செப்டம்பர் 2006 அன்று லஷ்கர்-இ-தைபாவின் பிரச்சார பிரிவு, போப் பெனடிக்ட் XVI க்கு எதிராக ஒரு ஃபத்வா வெளியிட்டது, முஹம்மது பற்றிய அவரது சர்ச்சைக்குரிய அறிக்கைகளுக்காக முஸ்லிம்கள் அவரைக் கொல்ல வேண்டும் என கோரியது.[110]
  • 16 செப்டம்பர் 2006 அன்று, குல்காமில் உள்ள நந்தி மார்க் காட்டில் 9-ராஷ்ட்ரிய ரைபிள்ஸ் படையினரால் ஒரு முக்கிய லஷ்கர்-இ-தைபா தீவிரவாதி அபு சாத் கொல்லப்பட்டார். சாத் பாகிஸ்தானின் லாகூரைச் சேர்ந்தவர் மேலும் கடந்த மூன்று ஆண்டுகளாக குல் குலாப்காஷில் அந்த அமைப்பின் பகுதி கமாண்டராக லெட் நடவடிக்கைகளை கண்காணித்து வந்தார். அதிக அளவிலான ஆயுதங்கள் மற்றும் வெடிமருந்துகளுடன், அதிக மதிப்புள்ள இந்திய மற்றும் பாகிஸ்தானி நாணயங்களும் கொல்லப்பட்ட தீவிரவாதியிடமிருந்து மீட்கப்பட்டன.[111]
  • 2008 மும்பை தாக்குதல்கள்: 26 முதல் 29 நவம்பர் 2008 வரை, பயங்கரவாத தாக்குதல்களுக்கு பின்னால் உள்ள முதன்மை சந்தேக நபராக லஷ்கர்-இ-தைபா இருந்தது, அதில் பணயக்கைதிகளாக பிடித்தல், குண்டுவெடிப்பு மற்றும் பெரும் துப்பாக்கிச்சூடு ஆகியவை அடங்கும், ஆனால் அந்த அமைப்பு எந்த பங்கையும் மறுத்தது.[112] உயிருடன் பிடிபட்ட ஒரே துப்பாக்கி சுடுபவர், அஜ்மல் அமீர் கசாப், இந்திய அதிகாரிகளால் கைது செய்யப்பட்டு, பாகிஸ்தான் ராணுவம் மற்றும் ISI ஆதரவுடன் அந்த தாக்குதல்கள் அந்த அமைப்பால் திட்டமிடப்பட்டு நிறைவேற்றப்பட்டதாக ஒப்புக்கொண்டார்.[113][114] அமெரிக்க புலனாய்வு ஆதாரங்கள் தங்கள் ஆதாரங்கள் தாக்குதல்களுக்குப் பின்னால் லஷ்கர்-இ-தைபா இருந்ததாக உறுதிப்படுத்தின..[115] ஜூலை 2009 இல் பாகிஸ்தானிய விசாரணையாளர்களின் அறிக்கை லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தான் தாக்குதலுக்குப் பின்னால் இருந்ததை உறுதிப்படுத்தியது.[116]
  • 7 டிசம்பர் 2008 அன்று, அமெரிக்கா மற்றும் இந்தியாவின் அழுத்தத்தின் கீழ், 26/11 மும்பை தாக்குதல்களில் சந்தேகிக்கப்படுபவர்களைக் கைது செய்ய பாகிஸ்தான் ராணுவம் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா மற்றும் ஜமாத்-உத்-தவாவுக்கு எதிராக ஒரு நடவடிக்கையைத் தொடங்கியது.[117]
  • ஆகஸ்ட் 2009 இல், ஜம்மு காஷ்மீரில் உள்ள அனைத்து கல்லூரிகளிலும் இஸ்லாமிய உடை விதிமுறைகளை திணிக்க லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா ஒரு அல்டிமேட்டம் வெளியிட்டது, இது பதற்றமான பிராந்தியத்தில் புதிய அச்சங்களை தூண்டியது.[118]
  • செப்டம்பர் மற்றும் அக்டோபர் 2009 இல், இஸ்ரேலிய மற்றும் இந்திய புலனாய்வு முகமைகள் லெட் பூனே, இந்தியா மற்றும் இந்தியாவில் மேற்கத்திய மற்றும் இஸ்ரேலிய சுற்றுலாப் பயணிகள் சந்திக்கும் பிற இடங்களில் உள்ள யூத மத இடங்களைத் தாக்கத் திட்டமிட்டு வருவதாக எச்சரிக்கை விடுத்தன. நவம்பர் 2008 தாக்குதல்களின் போது மும்பையில் உள்ள சபாத் லுபாவிட்ச் இயக்கத்தின் தலைமையகத்தைத் தாக்கிய துப்பாக்கிதாரிகளுக்கு, "நீங்கள் இருக்கும் இடத்தில் நீங்கள் கொல்லும் ஒவ்வொரு நபரும் வேறு இடங்களில் கொல்லப்பட்டவர்களில் 50 பேருக்கு சமமானவர்" என்று அறிவுறுத்தப்பட்டதாக அறிக்கைகள் தெரிவிக்கின்றன.
  • நவம்பர் 2008 மும்பை தாக்குதல்களின் ஓராண்டு நிறைவை ஒட்டி 26 நவம்பர் 2009 அன்று வங்காளதேசத்தின் டாக்காவில் உள்ள அமெரிக்க மற்றும் இந்திய தூதரகங்களைத் தாக்க லெட் உறுப்பினர்கள் திட்டமிட்டிருந்ததாக செய்தி ஆதாரங்கள் தெரிவித்துள்ளன. லஷ்கர்-ஏ-தொய்பாவின் மூத்த உறுப்பினர் உட்பட குறைந்தது ஏழு பேர் இந்த சதித் திட்டத்துடன் தொடர்புடையதாக கைது செய்யப்பட்டனர்.
  • 2016 உரி தாக்குதல்: இந்தியாவின் தேசிய விசாரணை முகமையின் கூற்றுப்படி, உரி நகரத்திற்கு அருகில் இந்திய ராணுவ பிரிகேட் தலைமையகத்திற்கு எதிரான பயங்கரவாத தாக்குதலிலும் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பாவிற்கு பங்கு இருந்தது.[119][120]
  • 6 அக்டோபர் 2016 அன்று, ஜம்மு-காஷ்மீரின் எல்லை மாவட்டமான குப்வாராவில் உள்ள ஹந்த்வாராவில் இந்திய ராணுவ முகாமைக் கைப்பற்ற முயன்ற மூன்று தீவிரவாதிகள் பாதுகாப்புப் படையினரால் கொல்லப்பட்டனர். இந்தியாவின் உள்துறை அமைச்சகத்தின் மூத்த அதிகாரி ஒருவரின் கூற்றுப்படி, தாக்குதல்தாரர்கள் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா உறுப்பினர்களாக அடையாளம் காணப்பட்டனர்.[121]

எதிர்ப்பு முன்னணி (TRF)

எதிர்ப்பு முன்னணி (TRF) என்பது லஷ்கர்-இ-தொய்பாவுடன் தொடர்புடைய அதைப் பிரதிநிவப்படுத்தும் ஒரு பஅமைப்பாக குற்றம் சாட்டப்பட்ட குழுவாகும். 2019-ல் நிறுவப்பட்ட எதிர்ப்பு முன்னணி (TRF), ஜம்மு காஷ்மீர் பிராந்தியத்தில் அமைதி மற்றும் பாதுகாப்புக்கு அச்சுறுத்தலாக உள்ள பல்வேறு நடவடிக்கைகளில் ஈடுபடுவதாக இந்திய அரசால் குற்றம் சாட்டப்பட்டுள்ளது. இந்த நடவடிக்கைகளில் பாதுகாப்பு படைகள் மற்றும் பொதுமக்கள் மீது தாக்குதல்களை திட்டமிடுதல், தடை செய்யப்பட்ட பயங்கரவாத குழுக்களுக்கு ஆயுத போக்குவரத்தை ஒருங்கிணைத்தல், பயங்கரவாதிகளை ஆட்சேர்ப்பு செய்தல், எல்லைகளைக் கடந்து ஊடுருவுதல், மற்றும் ஆயுதங்கள் மற்றும் போதைப்பொருட்கள் கடத்தல் ஆகியவை அடங்கும். ஜனவரி 2023-ல், எதிர்ப்பு முன்னணி (TRF) சட்டவிரோத நடவடிக்கைகள் (தடுப்பு) சட்டத்தின் (UAPA) கீழ் தடை செய்யப்பட்டது, மற்றும் அதன் தளபதி, ஷேக் சஜ்ஜாத் குல், ஒரு பயங்கரவாதியாக அறிவிக்கப்பட்டார். இந்த நடவடிக்கை, ஜூன் 2018-ல் காஷ்மீரி பத்திரிகையாளர் ஷுஜாத் புகாரியை கொலை செய்ய சதித்திட்டத்தில் எதிர்ப்பு முன்னணி (TRF சம்பந்தப்பட்டிருப்பதாக சந்தேகத்தைத் தொடர்ந்து எடுக்கப்பட்டது.[122] ஏப்ரல் 2025-ல், எதிர்ப்பு முன்னணி (TRF) 2025 பஹல்காம் தாக்குதலுக்கு பொறுப்பேற்றது. [123][124][125]பின்னர் தங்களது பொறுப்பேற்பை திரும்பப் பெற்றனர்.[126]

லஷ்கர்-இ-தொய்பா (LeT) அமைப்பின் தலைமை மற்றும் முக்கிய நபர்களின் மீதான நடவடிக்கை

  1. டேவிட் ஹெட்லி (பிறப்பு பெயர் தாவூத் சயீத் கிலானி) - இவர் 2008 மும்பை தாக்குதல்களுக்கான இலக்குகளை கண்காணிக்க மும்பையில் உளவு பணிகளை மேற்கொண்டார், மற்றும் டென்மார்க்கின் கோபன்ஹேகனில் முகமது நபியின் கேலிச்சித்திரங்களை வெளியிட்ட டேனிஷ் செய்தித்தாள் ஜைலாண்ட்ஸ்-போஸ்டன் மீது தாக்குதல் நடத்த உதவினார். டென்மார்க் காட்சிப் பதிவுகளை வழங்க பாகிஸ்தானுக்குச் செல்ல முயற்சித்தபோது 2009 அக்டோபரில் சிகாகோவின் ஓ'ஹேர் சர்வதேச விமான நிலையத்தில் கைது செய்யப்பட்டார். தற்போது மும்பை மற்றும் கோபன்ஹேகனில் தனது பங்கிற்காக 35 ஆண்டுகள் சிறைத் தண்டனை அனுபவித்து வருகிறார்.[127][128]
  2. தஹவ்வுர் ஹுசைன் ரானா - பாகிஸ்தான் வம்சாவளியைச் சேர்ந்த கனடிய குடிமகனும், முன்னாள் பாகிஸ்தான் ராணுவ கேப்டனுமான இவர், டேவிட் ஹெட்லிக்கு பொருள் உதவி அளித்தார்.[129] டென்மார்க் காட்சிப் பதிவுகளை வழங்க முயற்சித்தபோது ஹெட்லியுடன் சிகாகோவில் கைது செய்யப்பட்டார். 2008 மும்பை தாக்குதல்களுக்கு பொருள் உதவி அளித்ததற்காக 2013-ல் 14 ஆண்டுகள் தண்டனை பெற்றார், ஆனால் கோவிட்-19 காரணமாக 2020-ல் விடுவிக்கப்பட்டார்.[130] இந்தியாவிற்கு நாடு கடத்தும் கோரிக்கையைத் தொடர்ந்து மே 2023-ல் மீண்டும் கைது செய்யப்பட்டார்.[131] ஏப்ரல் 2025-ல் இந்தியாவிற்கு நாடு கடத்தப்பட்டு தற்போது தேசிய புலனாய்வு முகமையின் விசாரணை மற்றும் தண்டனைக்காக காவலில் உள்ளார்.[132]
  3. அப்ரார், ஆப்கானிஸ்தானில் லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் உளவுத் தலைவர் கைது செய்யப்பட்டார் மற்றும் 8 பிற போராளிகள் நங்கர்ஹார் மாகாணத்தில் NDS-ஆல் கொல்லப்பட்டனர்.[133][3]
  4. அபு துஜானா, காஷ்மீர் பள்ளத்தாக்கில் லஷ்கர்-இ-தொய்பாவின் தலைவர் 2017 ஆகஸ்ட் 2 அன்று இந்திய பாதுகாப்பு படைகளால் கொல்லப்பட்டார்.[134]
  5. அபு காசிம், போராளிக் குழுவின் செயல்பாட்டுத் தளபதி, 2017 அக்டோபர் 30 அன்று இந்திய ராணுவம் மற்றும் ஜம்மு காஷ்மீர் காவல்துறையின் சிறப்பு செயல்பாட்டுக் குழுவின் கூட்டு நடவடிக்கையில் கொல்லப்பட்டார்.[135]
  6. ஜுனைத் மட்டூ, குல்காமுக்கான லஷ்கர்-இ-தொய்பா தளபதி அர்வானியில் பாதுகாப்பு படைகளுடனான மோதலில் கொல்லப்பட்டார்.[136]
  7. வசீம் ஷா, புதிய படையினரை ஆட்சேர்ப்புக்கு பொறுப்பானவரும், தென் காஷ்மீரில் பாதுகாப்பு படைகள் மீதான பல தாக்குதல்களில் ஈடுபட்டவரும் 2017 அக்டோபர் 14 அன்று கொல்லப்பட்டார்.[137]
  8. அப்துல் ரஹ்மான் மக்கியின் மகனும், ஜாகி-உர்-ரஹ்மான் லக்வியின் மருமகனுமான ஓவைட் உட்பட ஆறு உயர் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தளபதிகள், தேடப்பட்ட தளபதிகளான ஜர்காம் மற்றும் மெஹ்மூத் ஆகியோர் 2017 நவம்பர் 18 அன்று கொல்லப்பட்டனர். மெஹ்மூத் செப்டம்பர் 27 அன்று ஒரு காவலரையும், அக்டோபர் 11 அன்று இரண்டு கருட கமாண்டோக்களையும் கொன்றதற்குப் பொறுப்பானவர்..[138]
  9. அப்துல் ரஹ்மான் மக்கி, லஷ்கர்-இ-தொய்பா-ன் இரண்டாவது தளபதி, டிசம்பர் 2024-ல் மாரடைப்பால் இறந்தார்.[139]
  10. ஃபைசல் நதீம், ஜியா-உர்-ரஹ்மான் மற்றும் அபு கத்தால் என்றும் அறியப்படுபவர், 2023 தங்க்ரி படுகொலை மற்றும் 2024 ரியாசி பஸ் தாக்குதல் உட்பட ஜம்மு காஷ்மீரில் பல பெரிய தாக்குதல்களுடன் தொடர்புடைய உயர் லஷ்கர்-இ-தொய்பா தளபதி ஆவார். ஹாஃபிஸ் சயீதின் நெருங்கிய உதவியாளரான இவர், காஷ்மீர் முழுவதும் லஷ்கர்-இ-தொய்பா செயல்பாடுகளை ஒருங்கிணைத்து இந்தியாவில் போராளி வலைப்பின்னல்களை பராமரித்தார். இந்திய ஆதாரங்களின்படி, நதீம் 2000-களின் தொடக்கத்திலும் மீண்டும் 2005-லும் ஜம்மு பகுதிக்குள் ஊடுருவியிருந்தார். 2025 மார்ச் 16 அன்று பாகிஸ்தானின் ஜீலம் நகரில் அடையாளம் தெரியாத தாக்குதலாளர்களால் சுட்டுக் கொல்லப்பட்டதாகத் தெரிவிக்கப்படுகிறது.[140]
  11. ஷாஹித் குட்டாய், ஒரு உயர் லஷ்கர்-இ-தொய்பா தளபதி, 2025 மே 13 அன்று ஜம்மு காஷ்மீரின் ஷோபியான் மாவட்டத்தில் இந்திய பாதுகாப்பு படைகளுடனான மோதலில் கொல்லப்பட்ட மூன்று பயங்கரவாதிகளில் ஒருவர்.[141][142]

வெளி உறவுகள்

சவுதி அரேபியாவின் ஆதரவு

அமெரிக்க வெளியுறவுச் செயலாளரால் டிசம்பர் 2010 வெளியிடப்பட்ட ரகசிய ஆவணத்தின் படி, அல் காயிதா, தலிபான், லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா மற்றும் பிற பயங்கரவாத குழுக்களுக்கு சவுதி அரேபியா ஒரு முக்கியமான நிதி ஆதரவுத் தளமாக இருந்து வருகிறது எனக் குறிப்பிட்டது.[143] 2005 ஆம் ஆண்டில் சவுதி அரேபியாவை தளமாகக் கொண்ட ஒரு முன்னோடி நிறுவனத்தைப் பயன்படுத்தி லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தன் நடவடிக்கைகளுக்கு நிதியளித்தது.[144][145]

இந்தியா-பாகிஸ்தான் உறவுகளில் பங்கு

லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தாக்குதல்கள் ஏற்கனவே சர்ச்சைக்குரிய இந்தியா மற்றும் பாகிஸ்தான் இடையிலான உறவில் பதற்றத்தை அதிகரித்துள்ளன.[146][147] லஷ்கர்-ஏ-தொய்பாவின் நோக்கத்தின் ஒரு பகுதி பாகிஸ்தானின் இராணுவத்தின் கவனத்தை பழங்குடிப் பகுதிகளில் இருந்து இந்தியாவுடனான எல்லையை நோக்கித் திருப்புவதாக இருக்கலாம். இந்தியாவில் நடக்கும் தாக்குதல்கள் இந்தியாவின் இந்து மற்றும் முஸ்லிம் சமூகங்களுக்கிடையே பதற்றத்தை அதிகரிப்பதையும், இந்தியாவில் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா ஆட்சேர்ப்பு உத்திகளுக்கு உதவுவதையும் நோக்கமாகக் கொண்டுள்ளன.[50]

லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா உறுப்பினர்கள் இந்தியாவின் பல்வேறு நகரங்களில் கைது செய்யப்பட்டுள்ளனர். மே 27 அன்று, குஜராத்தின் ஹாஜிபூரில் இருந்து ஒரு லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தீவிரவாதி கைது செய்யப்பட்டான். ஆகஸ்ட் 15, 2001 அன்று, பஞ்சாபின் பாடிண்டாவில் இருந்து ஒரு லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தீவிரவாதி கைது செய்யப்பட்டான்.[148] மும்பை காவல்துறையின் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா செயல்பாட்டாளர் அபு ஜுண்டாலின் விசாரணையில், லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தீவிரவாதிகள் இந்தியா முழுவதும் மேலும் 10 பயங்கரவாத தாக்குதல்களைத் திட்டமிட்டுள்ளர் என்றும், இந்த தாக்குதல்களில் பங்கேற்க அவர் ஒப்புக்கொண்டார் என்றும் தெரியவந்தது.[149] முக்கிய அமெரிக்க பயங்கரவாத எதிர்ப்பு அதிகாரி டேனியல் பெஞ்சமின், ஜூலை 31, 2012 அன்று ஒரு செய்தியாளர் கூட்டத்தில், லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா தெற்காசியாவின் ஸ்திரத்தன்மைக்கு அச்சுறுத்தலாக இருப்பதாகவும், பயங்கரவாத அமைப்புக்கு எதிராக வலுவான நடவடிக்கை எடுக்குமாறு பாகிஸ்தானை வலியுறுத்துவதாகவும் கூறினார்.[150] ஜுண்டாலின் விசாரணையில் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா இந்திய நகரங்களில் வான்வழித் தாக்குதல்களைத் திட்டமிட்டுள்ளது என்றும், இதற்காக 150 பாராகிளைடர்களுக்குப் பயிற்சி அளித்துள்ளது என்றும் தெரியவந்தது. கராச்சியின் கிழக்குப் பகுதியில் உள்ள ஒரு பெரிய பங்களாவை அவர் பார்வையிட்டபோது இந்த திட்டங்களைப் பற்றி அவருக்குத் தெரியும், அங்கு யாகூப் என்ற நபரின் மேற்பார்வையில் லஷ்கர்-ஏ-தொய்பா உயர் அதிகாரிகள் இந்தியாவின் மீது வான்வழி மற்றும் கடல்வழித் தாக்குதல்களைத் திட்டமிட்டனர்.[151]

இதனையும் காண்க

குறிப்புகள்

  1. ↑ எதிர்ப்பு முன்னணியும் ஐக்கிய விடுதலை முன்னணியும் சம்மு மற்றும் காசுமீரில் செயல்பட்டு வருகிறது. லஷ்கர்-இ-தொய்பா மற்றும் ஹிஸ்புல் முஜாகிதீன் தலைவர்கள் சம்மு மற்றும் காசுமீரில் கிளர்ச்சியில் எதிர்ப்பு முன்னணியின் மையமாக உள்ளனர். ஐக்கிய விடுதலை முன்னணி என்பது அல்-பதர் குழுவாகும். ஆனால் இந்தியாவுக்கு எதிராக எதிர்ப்பு முன்னணியுடன் இணைந்து செயல்படுகிறது.[19][20][21][22][23]

மேற்கோள்கள்

  1. ↑ Ashley J. Tellis (11 March 2010). "Bad Company – Lashkar-e-Tayyiba and the Growing Ambition of Islamist Mujahidein in Pakistan and Afghanistan". Carnegie Endowment for International Peace இம் மூலத்தில் இருந்து 11 April 2010 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20100411035030/http://www.carnegieendowment.org/files/0311%5Ftestimony%5Ftellis%2Epdf. "The group's earliest operations were focused on the Kunar and Paktia provinces in Afghanistan, where LeT had set up several training camps in support of the jihad against the Soviet occupation." 
  2. ↑ Shaffer, Brenda (2006). The Limits of Culture: Islam and Foreign Policy. MIT Press. p. 267. ISBN 978-0-262-19529-4. Retrieved 30 September 2017. Pakistani involvement in creating the movement is seen as central
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Says, Amail Khan Yar (13 June 2019). "8 foreign terrorists killed, wounded as Afghan forces target Lashkar-e-Taiba compound". The Khaama Press News Agency (Khaama Press). https://www.khaama.com/8-foreign-terrorists-killed-wounded-as-afghan-forces-target-lashkar-e-taiba-compound-03612/. 
  4. ↑ Rubin, Alissa J. (16 June 2010). "Militant Group Expands Attacks in Afghanistan Indian Targeted by Laskar-e-taiba". http://www.nytimes.com/2010/06/16/world/asia/16lashkar.html. 
  5. ↑ Christine Fair, Understanding the Lashkar-e-Tayyaba, Oxford University Press (2019), p. 91
  6. ↑ 6.0 6.1 Haqqani, Husain (2005). "The Ideologies of South Asian Jihadi Groups". Current Trends in Islamist Ideology (Hudson Institute) 1: 12–26. http://www.carnegieendowment.org/files/Ideologies.pdf. பார்த்த நாள்: 11 May 2010. 
  7. ↑ Stephen, Tankel (2010). "Lashkar-e-Taiba in Perspective". Foreign Policy Magazine.
  8. ↑ "The Financing of Lashkar-e-Taiba". Global Ecco. June 2018. Archived from the original on 11 November 2021. Retrieved 25 March 2020.
  9. ↑ 9.0 9.1 "Hafiz Saeed asks govt to curb foreign bid to bolster ISIS in Pak for targeting shia minority. He also urged the Shia and Sunni sects to shun their differences and live in peace and unite for Muslim rule in the region". The Economic Times. 17 October 2015. https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/hafiz-saeed-asks-govt-to-curb-foreign-bid-to-bolster-is-in-pak/articleshow/49429890.cms?from=mdr. 
  10. ↑ 10.0 10.1 Raman, B. (15 December 2001). "The Lashkar-e-Toiba (LET)". South Asia Analysis Group இம் மூலத்தில் இருந்து 13 June 2010 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20100613182244/http://southasiaanalysis.org/papers4/paper374.html. 
  11. ↑ Haqqani, Husain (27 March 2015). "Prophecy & the Jihad in the Indian subcontinent". Hudson Institute. For example, Lashkar-e-Taiba has often spoken of Ghazwa-e-Hind as a means of liberating Kashmir from Indian control. The group's founder, Hafiz Muhammad Saeed, has declared repeatedly that '[i]f freedom is not given to the Kashmiris, then we will occupy the whole of India including Kashmir. We will launch Ghazwa-e-Hind. Our homework is complete to get Kashmir.' Pakistani propagandist Zaid Hamid has also repeatedly invoked Ghazwa-e-Hind as a battle against Hindu India led from Muslim Pakistan. According to Hamid, 'Allah has destined the people of Pakistan' with victory and 'Allah is the aid and helper of Pakistan.'
  12. ↑ Ashley, J. Tellis (March 2012). "The Menace That Is Lashkar-e-Taiba" (PDF). Carnegie Endowment for International Peace.
  13. ↑ "MMP: Lashkar-e-Taiba". Center for International Security and Cooperation (CISAC), Stanford University. Retrieved 5 April 2023.
  14. ↑ Kozak, Warren (24 November 2011). "Warren Kozak: Remembering the Terror in Mumbai". The Wall Street Journal. http://online.wsj.com/article/SB10001424052970204630904577055863900368528.html. 
  15. ↑ Ashley J. Tellis (11 March 2010). "Bad Company – Lashkar-e-Tayyiba and the Growing Ambition of Islamist Mujahidein in Pakistan". Carnegie Endowment for International Peace இம் மூலத்தில் இருந்து 11 April 2010 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20100411035030/http://www.carnegieendowment.org/files/0311%5Ftestimony%5Ftellis%2Epdf. "The group's earliest operations were focused on the Kunar and Paktia provinces in Afghanistan, where LeT had set up several training camps in support of the jihad against the Soviet occupation." 
  16. ↑ Anti-Defamation League, "LET Targets Jewish and Western Interests" 2 December 2009 (பரணிடப்பட்டது 6 அக்டோபர் 2012 at the வந்தவழி இயந்திரம்)
  17. ↑ Jewish Zionist Center Is Stormed by Pak-backed Lashkar-e-Taiba Islamist Group, and 6 Israeli Hostages Died The New York Times (28 November 2008)
  18. ↑ 18.0 18.1 Warren Kozak, Remembering the Terror in Mumbai The Wall Street Journal
  19. ↑ Gupta, Shishir (8 May 2020). "Pak launches terror's new face in Kashmir, Imran Khan follows up on Twitter". Hindustan Times. Retrieved 11 May 2020.
  20. ↑ "'Pakistan trying to securalise Kashmir militancy': Lashkar regroups in Valley as The Resistance Front". The Indian Express. 5 May 2020. Retrieved 11 May 2020.
  21. ↑ Gupta, Shishir (8 May 2020). "New J&K terror outfit run by LeT brass: Intel". Hindustan Times. Retrieved 11 May 2020.
  22. ↑ Pubby, Manu; Chaudhury, Dipanjan Roy (29 April 2020). "The Resistance Front: New name of terror groups in Kashmir". The Economic Times. https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/the-resistance-front-new-name-of-terror-groups-in-kashmir/articleshow/75440416.cms. 
  23. ↑ "Security Forces Have Eliminated Over 100 Militants in Jammu and Kashmir This Year, Say Officials". CNN News18. 8 June 2020. https://www.news18.com/news/india/security-forces-have-eliminated-over-100-militants-in-jammu-and-kashmir-this-year-say-officials-2659491.html. 
  24. ↑ 24.0 24.1 Markon, Jerry (26 August 2006). "Teacher Sentenced for Aiding Terrorists". The Washington Post இம் மூலத்தில் இருந்து 8 November 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20121108055542/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/08/25/AR2006082500460.html. 
  25. ↑ 25.0 25.1 Pakistan. Mapping Militants. இசுட்டான்போர்டு பல்கலைக்கழகம்.
  26. ↑ "Treasury Issues Sanctions Against Lashkar-E Tayyiba Financial Facilitators". U.S. Department of the Treasury. Retrieved 31 July 2018.
  27. ↑ Ishfaq, Sarmad (31 December 2019). "South Asia's Most Notorious Militant Groups". The Diplomat. Retrieved 20 August 2023.
  28. ↑ Evan Williams (2009). "The Terror Trail". Dateline இம் மூலத்தில் இருந்து 25 May 2010 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20100525105717/http://www.sbs.com.au/dateline/story/transcript/id/600462/n/The-Terror-Trail. 
  29. ↑ Rubin, Alissa J. (16 June 2010). "Militant Group Expands Attacks in Afghanistan Indian Targeted by Laskar-e-taiba". http://www.nytimes.com/2010/06/16/world/asia/16lashkar.html. 
  30. ↑ Kurth Cronin, Audrey; Huda Aden; Adam Frost; Benjamin Jones (6 February 2004). Foreign Terrorist Organizations (PDF) (Report). Congressional Research Service. Archived (PDF) from the original on 4 March 2009. Retrieved 4 March 2009.
  31. ↑ "Pakistan-based terror group JeM, LeT maintain training camps in Afghanistan: UN report". The Tribune. 30 May 2022 இம் மூலத்தில் இருந்து 7 June 2022 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20220607171809/https://www.tribuneindia.com/news/world/pakistan-based-terror-group-jem-let-maintain-training-camps-in-afghanistan-un-report-399496. "The report cites a UN Member State as saying that JeM ‘maintains eight training camps in Nangarhar, three of which are directly under Taliban control’" .
  32. ↑ Shandon Harris-Hogan. "The Australian Neojihadist network: Origins, evolution and structure." Dynamics of Asymmetric Conflict, Volume 5, Issue 1. Global Terrorism Research Centre. Monash University. Victoria: Australia. (2012): pp. 18–30.
  33. ↑ Koschade, Stuart Andrew. "The internal dynamics of terrorist cells: a social network analysis of terrorist cells in an Australian context." (2007).
  34. ↑ 34.0 34.1 "Statement by CIA and FBI on Arrest of Mir Aimal Kansi". Archived from the original on 26 September 2012. Retrieved 17 November 2012.
  35. ↑ "Pakistani militants expand abroad, starting in Bangladesh". The Christian Science Monitor. 5 August 2010. https://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2010/0805/Pakistani-militants-expand-abroad-starting-in-Bangladesh. 
  36. ↑ "Militants hiding in Poonch forests getting help from Nepal?". 28 October 2021. Archived from the original on 21 December 2021. Retrieved 28 October 2021 – via யூடியூப்.
  37. ↑ "TTP condemned the Indian attack and expressed soldiery with Masood Azhar TTP also slams Pakistan Army over killing of Masood Azhar's family". Retrieved 8 May 2025.
  38. ↑ Indian Mujahideen பரணிடப்பட்டது 9 செப்டெம்பர் 2022 at the வந்தவழி இயந்திரம். பயங்கரவாதம் மற்றும் பயங்கரவாதத்திற்கு எதிரான நடவடிக்கைகள் பற்றிய ஆய்வு.
  39. ↑ "People's Anti-Fascist Front (PAFF) – Jammu & Kashmir". Tracking Terrorism.
  40. ↑ Riedel, Bruce (26 June 2015). "The China–Pakistan axis and Lashkar-e-Taiba". Brookings. Retrieved 4 April 2023.
  41. ↑ "Lashkar-e-Tayyaba: China's Handmaid in Balochistan | Hudson". hudson.org. Retrieved 4 April 2023.
  42. ↑ Anti-Defamation League, "Massachusetts Man Arrested for Attempting to Wage ‘Violent Jihad’ against America" 22 October 2009 பரணிடப்பட்டது 9 சனவரி 2013 at the வந்தவழி இயந்திரம்
  43. ↑ "FBI – Help Us Catch a Terrorist". Fbi.gov. Archived from the original on 7 October 2012. Retrieved 7 October 2012.
  44. ↑ "FBI offering $50G reward for Massachusetts man wanted for supporting Al Qaeda". Fox News Channel. Archived from the original on 6 October 2012. Retrieved 7 October 2012.
  45. ↑ Martin, Gus (2011). The Sage Encyclopedia of Terrorism, Second Edition. SAGE. p. 341. ISBN 978-1-4129-8016-6.
  46. ↑ The evolution of Islamic Terrorism பரணிடப்பட்டது 12 செப்டெம்பர் 2017 at the வந்தவழி இயந்திரம் by John Moore, PBS
  47. ↑ "Deadly Embrace: Pakistan, America and the Future of Global Jihad". Brookings.edu. Archived from the original on 27 January 2012. Retrieved 28 October 2012.
  48. ↑ "The 9/11 Attacks' Spiritual Father". Brookings.edu. Archived from the original on 27 January 2012. Retrieved 28 October 2012.
  49. ↑ E. Atkins, Stephen (2004). Encyclopedia of Modern Worldwide Extremists and Extremist Groups. Greenwood Press. p. 173. ISBN 978-0313324857.
  50. ↑ 50.0 50.1 Rabasa, Angel; Robert D. Blackwill; Peter Chalk; Kim Cragin; C. Christine Fair; Brian A. Jackson; Brian Michael Jenkins; Seth G. Jones; Nathaniel Shestak; Ashley J. Tellis (2009). The Lessons of Mumbai. The RAND Corporation. Archived from the original on 20 January 2009. Retrieved 27 January 2009.
  51. ↑ Riedel, Bruce (2013). Avoiding Armageddon: America, India, and Pakistan to the Brink and Back. Brookings Institution Press. p. 16. ISBN 978-0-8157-2408-7. JSTOR 10.7864/j.ctt4cg8f4.
  52. ↑ Goertz, Stefan; Streitparth, Alexander E. (2019). The new terrorism: actors, strategies and tactics. Cham: Springer. p. 68. ISBN 978-3-030-14591-0.
  53. ↑ Subrahmanian, V. S. (2013). Computational analysis of terrorist groups: Lashkar-e-Taiba. New York, NY: Springer. p. 33. ISBN 978-1-4614-4769-6.
  54. ↑ Macander, Michelle (28 October 2021). "Examining Extremism: Lashkar-e-Taiba". CSIS. https://www.csis.org/blogs/examining-extremism/examining-extremism-lashkar-e-taiba. 
  55. ↑ Who are the Kashmir militants பரணிடப்பட்டது 28 பெப்ரவரி 2017 at the வந்தவழி இயந்திரம், BBC News, 6 April 2005
  56. ↑ "Parliamentary Commissioner for Standards". Parliament of the United Kingdom. 16 January 2002. Archived from the original on 5 June 2011. Retrieved 5 December 2008.
  57. ↑ "Statutory Instrument 2001 No. 1261: The Terrorism Act 2000 (Proscribed Organizations) (Amendment) Order 2001". legislation.gov.uk. 28 March 2001. Archived from the original on 18 December 2010. Retrieved 5 December 2008.
  58. ↑ 58.0 58.1 "Profile: Lashkar-e-Toiba". BBC News. 4 December 2008 இம் மூலத்தில் இருந்து 5 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081205062329/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/3181925.stm. 
  59. ↑ "Listed terrorist organizations". Australian National Security. Archived from the original on 25 October 2016. Retrieved 16 October 2016.
  60. ↑ "Criminal Code Amendment Regulations 2007 (No. 12) (SLI No 267 of 2007)". Austlii.edu.au. Archived from the original on 25 October 2012. Retrieved 17 December 2011.
  61. ↑ UN declares Jamaat-ud-Dawa a terrorist front group பரணிடப்பட்டது 2 பெப்ரவரி 2017 at the வந்தவழி இயந்திரம் Long War Journal – 11 December 2008
  62. ↑ "Lashkar-e-Taiba now more dangerous than al Qaeda: US expert". 10 July 2012 இம் மூலத்தில் இருந்து 13 July 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20120713013200/http://www.hindustantimes.com/world-news/NorthAmerica/Lashkar-e-Taiba-now-more-dangerous-than-al-Qaeda-US-expert/Article1-886143.aspx. 
  63. ↑ "Hafiz Saeed rejects US terrorism accusations". Al Jazeera English. 3 April 2012. Archived from the original on 10 September 2015. Retrieved 2 August 2015.
  64. ↑ Subramanian, Nirupama (8 December 2008). "Shut down LeT operations, India tells Pakistan". The Hindu (Chennai, India) இம் மூலத்தில் இருந்து 12 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081212105203/http://www.hindu.com/2008/12/09/stories/2008120960721300.htm. 
  65. ↑ "Pakistan bans Jamaat-ud-Dawa, shuts offices". The Times of India. 11 December 2008 இம் மூலத்தில் இருந்து 16 July 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://archive.today/20120716054724/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2008-12-12/pakistan/27919623_1_jamaat-leaders-johar-town-exit-control-list. 
  66. ↑ Hamid Shaikh (16 December 2008). "Pakistani Hindus rally to support Islamic charity". Reuters இம் மூலத்தில் இருந்து 8 May 2016 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20160508111114/http://in.reuters.com/article/idINIndia-37059320081216. 
  67. ↑ "Hindus rally for Muslim charity". BBC News. 16 December 2008 இம் மூலத்தில் இருந்து 16 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081216231427/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/7786495.stm. 
  68. ↑ "Jamaat chief rejects Indian charges". Al Jazeera. 18 February 2010 இம் மூலத்தில் இருந்து 3 February 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20120203110956/https://www.aljazeera.com/news/asia/2010/02/201021785121810598.html. 
  69. ↑ "US adds LeT's parent Jama'at-ud-Dawa to list of Terror Organizations". IANS. news.biharprabha.com. Archived from the original on 8 July 2014. Retrieved 26 June 2014.
  70. ↑ Shahzad, Asif (7 August 2017). "Charity run by Hafiz Saeed launches political party in Pakistan". Reuters. https://www.reuters.com/article/pakistan-politics-jihad/charity-run-by-hafiz-saeed-launches-political-party-in-pakistan-idINKBN1AN1IN. 
  71. ↑ "NA-120 by-polls: JUD fields candidate". 4=The Nation. 13 August 2017 இம் மூலத்தில் இருந்து 9 September 2017 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20170909094952/http://nation.com.pk/national/13-Aug-2017/na-120-by-polls-jud-fields-candidate. 
  72. ↑ "Milli Muslim League registration rejected by ECP". Al Jazeera. 12 October 2017 இம் மூலத்தில் இருந்து 12 October 2017 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20171012085514/http://www.aljazeera.com/news/2017/10/milli-muslim-league-registration-rejected-ecp-171012072803257.html. 
  73. ↑ "Hafiz Saeed-backed MML to contest polls". The Hindu. 4 December 2017. http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-international/hafiz-saeed-backed-mml-to-contest-elections-in-2018/article21256381.ece. 
  74. ↑ "Jamat-ud-Dawa, its charity arm Falah-e-Insaniyat Foundation change name, bypass ban". The Hindu. 24 February 2019. https://www.thehindu.com/news/international/jud-fif-change-name-bypass-ban/article26358300.ece. 
  75. ↑ "Ban not fully enforced". Daily Times. 23 February 2019. https://dailytimes.com.pk/357982/ban-not-fully-enforced/. 
  76. ↑ "People's Anti-Fascist Front (PAFF) – Jammu & Kashmir".
  77. ↑ "Kashmir police arrest suspect in murder of top prison official".
  78. ↑ "Prison chief killed in India-occupied Kashmir as Amit Shah visits". 4 October 2022.
  79. ↑ "Jammu and Kashmir police deny any terror link in murder case of DGP Hemant Lohia". 4 October 2022.
  80. ↑ "J&K's new terror outfit 'People's Anti-Fascist Front' releases attention-grabbing video". 28 July 2020.
  81. ↑ Indians in Pak ready to work for LeT: Headley பரணிடப்பட்டது 20 சூன் 2011 at the வந்தவழி இயந்திரம், Press Trust of India, 18 June 2011
  82. ↑ Some Karachi-based Indians willing to work with LeT: Headley, Agencies, Sat 18 June 2011
  83. ↑ C. Christine Fair, In Their Own Words: Understanding Lashkar-e-Tayyaba, Oxford University Press (2018), pp. 86–87
  84. ↑ Muḥammad ʻĀmir Rānā & Amir Mir, A to Z of Jehadi Organizations in Pakistan, Mashal Books (2004), p. 327
  85. ↑ 85.0 85.1 Swami, Praveen (2 December 2008). "A journey into the Lashkar". The Hindu இம் மூலத்தில் இருந்து 5 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081205005025/http://www.hindu.com/2008/12/02/stories/2008120259961000.htm. 
  86. ↑ "Paragliding part of LeT training camp: Jundal". 29 June 2012 இம் மூலத்தில் இருந்து 17 June 2013 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20130617024138/http://www.hindustantimes.com/India-news/NewDelhi/Paragliding-part-of-LeT-training-camp-Jundal/Article1-880615.aspx. 
  87. ↑ Dholabhai, Nishit (28 December 2006). "Lid off Lashkar's Manipur mission". The Telegraph இம் மூலத்தில் இருந்து 21 October 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20121021165839/http://www.telegraphindia.com/1061228/asp/guwahati/story_7192271.asp. 
  88. ↑ 88.0 88.1 "Terror group supporters posted on TikTok, YouTube and Google from site targeted in Indian airstrikes". Sky News (in ஆங்கிலம்). Retrieved 2025-05-12.
  89. ↑ On the ground from Muridke's Markaz-e-Taiba in Pakistan after India's air strike, BBC News India, via YouTube, 7 May 2025.
  90. ↑ Rao, Aparna, Michael Bollig & Monika Böck. (ed.). (2008) The Practice of War: Production, Reproduction and Communication of Armed Violence, Oxford: Berghahn Books, பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-1-84545-280-3, pp. 136–137
  91. ↑ Lashkar-e-Taiba பரணிடப்பட்டது 23 சூலை 2015 at the வந்தவழி இயந்திரம், Federation of American Scientists Intelligence Resource Program
  92. ↑ "Meet the Lashkar-e-Tayiba's fundraiser". Rediff.com. 31 December 2004. Archived from the original on 20 November 2011. Retrieved 17 December 2011.
  93. ↑ Kate Clark (journalist) (5 October 2006). "UN quake aid went to extremists". BBC News இம் மூலத்தில் இருந்து 28 May 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20120528142916/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/5402756.stm. 
  94. ↑ McGirk, Jan (October 2005). "Jihadis in Kashmir: The Politics of an Earthquake". Qantara. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 5 December 2008.
  95. ↑ Partlow, Joshua; Kamran Khan (15 August 2006). "Charity Funds Said to Provide Clues to Alleged Terrorist Plot". The Washington Post இம் மூலத்தில் இருந்து 6 October 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081006081254/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/08/14/AR2006081401196.html. 
  96. ↑ Quake came as a boon for Lashkar leadership[usurped!], The Hindu, 17 November 2005
  97. ↑ "Violent 'army of the pure'". BBC News. 14 December 2001 இம் மூலத்தில் இருந்து 27 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081227093323/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/865818.stm. 
  98. ↑ "Lashkar militant admits killing Sikhs in Chittisinghpura". Rediff.com. Archived from the original on 18 October 2012. Retrieved 28 October 2012.
  99. ↑ Bearak, Barry (31 December 2000). "A Kashmiri Mystery". The New York Times. https://www.nytimes.com/library/magazine/home/20001231mag-kashmir.html. 
  100. ↑ "Lashkar behind Sikh massacre in Kashmir in 2000, says Headley". Hindustan Times. 25 October 2010 இம் மூலத்தில் இருந்து 14 January 2011 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20110114013820/http://www.hindustantimes.com/Lashkar-behind-Sikh-massacre-in-Kashmir-in-2000-says-Headley/Article1-617459.aspx. 
  101. ↑ Chittisinghpura Massacre: Obama’s proposed visit makes survivors recall tragedy பரணிடப்பட்டது 16 நவம்பர் 2017 at the வந்தவழி இயந்திரம். The Tribune, Chandigarh. 25 October 2010.
  102. ↑ Red Fort attackers’ accomplice shot பரணிடப்பட்டது 26 பெப்ரவரி 2007 at the வந்தவழி இயந்திரம்,The Tribune
  103. ↑ "Q+A – Who is Pakistan's Hafiz Mohammad Saeed?". Reuters. 6 July 2009 இம் மூலத்தில் இருந்து 25 February 2019 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20190225072104/https://in.reuters.com/article/southAsiaNews/idINIndia-40835920090706?pageNumber=1&virtualBrandChannel=11584&sp=true. 
  104. ↑ Prashant, Pandey (17 December 2001). "Jaish, Lashkar carried out attack with ISI guidance: police". The Hindu இம் மூலத்தில் இருந்து 14 January 2011 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20110114073003/http://www.hinduonnet.com/2001/12/17/stories/2001121700210100.htm. 
  105. ↑ Majumder, Sanjoy (31 October 2005). "Who is behind the Delhi bombings?". Delhi: BBC News. http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/4390460.stm. பார்த்த நாள்: 24 December 2009. 
  106. ↑ "Group Says It Staged Indian Blasts". The Washington Post. Associated Press. 31 October 2005. https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/10/30/AR2005103000900.html. பார்த்த நாள்: 24 December 2009. 
  107. ↑ "Delhi Metro was in LeT's cross-hairs". Rediff.com. 15 November 2005. Archived from the original on 18 January 2012. Retrieved 17 December 2011.
  108. ↑ "Lashkar behind blasts: UP official". Rediff.com. 9 March 2006. Archived from the original on 3 July 2014. Retrieved 17 December 2011.
  109. ↑ "350 rounded up in Maharashtra". The Tribune. Archived from the original on 17 July 2006. Retrieved 17 December 2011.
  110. ↑ Raman, B. (2 October 2006). "LeT Issues Fatwa to Kill the Pope (Paper no. 1974)". South Asia Analysis Group (SAAG). Archived from the original on 12 October 2006.
  111. ↑ "Top Lashkar-e-Taiba militant killed". NDTV. 16 September 2007 இம் மூலத்தில் இருந்து 11 March 2007 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20070311134440/http://www.ndtv.com/morenews/showmorestory.asp?category=National&slug=Top%2BLashkar-e-Toiba%2Bmilitant%2Bkilled%2B%2B%2B%2B%2B%0D&id=93264. 
  112. ↑ "Chaos reigns throughout Bombay" (in fr). Le Monde. 27 November 2008 இம் மூலத்தில் இருந்து 4 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081204063537/http://www.lemonde.fr/asie-pacifique/article/2008/11/27/le-bilan-des-attentats-de-bombay-s-alourdit_1124194_3216.html#ens_id=1123577. 
  113. ↑ "Three Pakistani militants held in Mumbai". Reuters. 28 November 2008 இம் மூலத்தில் இருந்து 3 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081203073550/http://in.reuters.com/article/domesticNews/idINSP20287920081128. 
  114. ↑ "Lashkar-e-Taiba responsible for Mumbai terroristic act". The Hindu (Chennai, India). 28 November 2008 இம் மூலத்தில் இருந்து 1 December 2008 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20081201100010/http://www.hindu.com/2008/11/28/stories/2008112862080100.htm. 
  115. ↑ Mark Mazzetti (28 November 2008). "US Intelligence focuses on Pakistani Group". The New York Times இம் மூலத்தில் இருந்து 13 January 2018 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20180113205354/http://www.nytimes.com/2008/11/29/world/asia/29intel.html. 
  116. ↑ Hussain, Zahid (28 July 2009). "Islamabad Tells of Plot by Lashkar". The Wall Street Journal (Islamabad) இம் மூலத்தில் இருந்து 9 October 2017 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20171009144837/https://www.wsj.com/articles/SB124872197786784603?mod=googlenews_wsj. 
  117. ↑ "Pakistan raids camp over Mumbai attacks". CNN. 8 December 2008 இம் மூலத்தில் இருந்து 21 January 2010 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20100121063238/http://edition.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/12/08/pakistan.india.mumbai.arrests/index.html#cnnSTCText. 
  118. ↑ "Impose Islamic dress code in colleges: LeT". The Times of India இம் மூலத்தில் இருந்து 30 August 2009 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20090830225457/http://timesofindia.indiatimes.com/videoshow/4944357.cms. 
  119. ↑ archive, From our online (2017-01-19). "NIA says LeT behind Uri, Handwara attacks". The New Indian Express (in ஆங்கிலம்). Retrieved 2025-05-15.
  120. ↑ "Lashkar-e-Taiba behind Uri, Handwara terror attacks, says NIA". The Times of India. 2017-01-19. https://timesofindia.indiatimes.com/india/lashkar-e-taiba-behind-uri-handwara-terror-attacks-says-nia/articleshow/56667690.cms?. 
  121. ↑ "Lashkar hand seen in Handwara attack" (in en-IN). The Hindu. 2016-10-19. https://www.thehindu.com/news/national/Lashkar-hand-seen-in-Handwara-attack/article16075900.ece. 
  122. ↑ Lavania, Sudeep. "Terrorist outfit lays claim to J & K tourist attack: What is The Resistance Front". Indian Express.
  123. ↑ "'Act of war': What happened in Kashmir attack that killed 26 tourists?". Al Jazeera (in ஆங்கிலம்). Retrieved 26 April 2025.
  124. ↑ Sharma, Yashraj (23 April 2025). "What is The Resistance Front, the group claiming the deadly Kashmir attack?". Al Jazeera (in ஆங்கிலம்). Archived from the original on 23 April 2025. Retrieved 26 April 2025.
  125. ↑ Mogul, Rhea; Iyer, Aishwarya; Saifi, Sophia (24 April 2025). "A tourist massacre in Kashmir is escalating tensions between India and Pakistan. Here's what we know". CNN (in ஆங்கிலம்). Retrieved 26 April 2025.
  126. ↑ "'False, hasty & part of an orchestrated campaign': LeT terror proxy TRF backtracks; denies responsibility of Pahalgam attack". The Economic Times. 26 April 2025. https://economictimes.indiatimes.com/news/india/false-hasty-part-of-an-orchestrated-campaign-let-terror-proxy-trf-backtracks-denies-responsibility-of-pahalgam-attack/articleshow/120642326.cms?from=mdr. 
  127. ↑ Sweeney, Annie (24 January 2013). "Chicago man gets 35 years in Mumbai terror attack". Chicago Tribune இம் மூலத்தில் இருந்து 24 January 2013 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20130124183315/http://www.chicagotribune.com/news/local/breaking/chi-sentencing-today-for-chicago-man-in-mumbai-terror-attack-20130124,0,3301876.story. 
  128. ↑ "UNITED STATES DISTRICT COURT NORTHERN DISTRICT OF ILLINOIS EASTERN DIVISION" (PDF). justice.gov.
  129. ↑ Johnston, David; Schmitt, Eric (18 November 2009). "Ex-Military Officer in Pakistan Is Linked to 2 Chicago Terrorism Suspects". The New York Times. https://www.nytimes.com/2009/11/19/world/asia/19mumbai.html. 
  130. ↑ "Businessman Tahawwur Rana gets 14 years for role in terrorism plots". The Los Angeles Times. 17 January 2013. Retrieved 17 January 2013.
  131. ↑ "Tahawwur Rana: US court approves extradition of 26/11 Mumbai attack accused". 18 May 2023. https://www.bbc.com/news/world-asia-india-65630608. 
  132. ↑ Singh, Shekhar (11 April 2025). "Delhi court sends 26/11 attack accused Tahawwur Hussain Rana to 18-day NIA custody". The New Indian Express (in ஆங்கிலம்). Retrieved 13 April 2025.
  133. ↑ "Afghan Special Forces Arrest Key Member of Laskar-e-Taiba Militant Group – Spokesman". The Urdu Point. Retrieved 13 September 2019.
  134. ↑ "Abu Dujana, Ruthless Terrorist with a Weakness For Women: 10 Points". NDTV. Retrieved 2 August 2017.
  135. ↑ "Lashkar-e-Taiba leader Abu Qasim killed by army, J&K police". LiveMint. https://www.livemint.com/Politics/nMpIgp1DTqw7pRJ2WBK0BO/LashkareTaiba-leader-Abu-Qasim-killed-by-army-JK-police.html%3ffacet=amp. 
  136. ↑ "Top Lashkar Terrorist Junaid Mattoo Killed in Jammu And Kashmir Encounter, Say Police". NDTV.com இம் மூலத்தில் இருந்து 5 October 2018 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20181005195022/https://www.ndtv.com/india-news/top-lashkar-terrorist-junaid-matoo-killed-in-jammu-and-kashmir-encounter-say-forces-1713388. 
  137. ↑ "LeT Commander Waseem Shah, The Don of Heff, Killed in Pulwama Encounter". 14 October 2017. Archived from the original on 14 October 2017. Retrieved 14 October 2017.
  138. ↑ "Zaki-ur-Rehman Lakhvi's nephew among six terrorists killed in Kashmir". 19 November 2017. Archived from the original on 27 September 2018. Retrieved 23 November 2017.
  139. ↑ "LeT Deputy Leader Makki dies in Pakistan". 27 December 2024. https://timesofindia.indiatimes.com/world/pakistan/26/11-mastermind-and-lets-deputy-leader-abdul-rehman-makki-dies-in-pakistan/articleshow/116706190.cms. 
  140. ↑ Bajwa, Harpreet (2025-03-16). "Top LeT commander Zia-ur-Rehman shot dead in Pakistan". The New Indian Express (in ஆங்கிலம்). Retrieved 2025-05-15.
  141. ↑ "Operation Keller: Top LeT chief Shahid Kuttay & two more terrorists killed in an encounter in J&K's Shopian". The Economic Times. 2025-05-14. https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/encounter-between-terrorists-security-forces-underway-in-jks-shopian/articleshow/121129624.cms?. 
  142. ↑ "Three suspected LeT terrorists killed in encounter Kashmir's Shopian". Deccan Herald (in ஆங்கிலம்). Retrieved 2025-05-15.
  143. ↑ "US embassy cables: Hillary Clinton says Saudi Arabia 'a critical source of terrorist funding'". The Guardian. 5 December 2010. Archived from the original on 21 December 2016.
  144. ↑ Walsh, Declan (5 December 2010). "WikiLeaks cables portray Saudi Arabia as a cash machine for terrorists". The Guardian. Archived from the original on 15 December 2016.
  145. ↑ "US embassy cables: Lashkar-e-Taiba terrorists raise funds in Saudi Arabia". The Guardian. 5 December 2010. Archived from the original on 21 December 2016.
  146. ↑ Jayshree Bajoria (14 January 2010). "Profile: Lashkar-e-Taiba (Army of the Pure) (a.k.a. Lashkar e-Tayyiba, Lashkar e-Toiba; Lashkar-i-Taiba)". Council on Foreign Relations. Archived from the original on 5 June 2010.
  147. ↑ "Groups". www.dni.gov. National Counterterrorism Center, United States. Retrieved 16 April 2024.
  148. ↑ "Lashkar militant arrested". Tribune News Service. 16 August 2011 இம் மூலத்தில் இருந்து 7 December 2015 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20151207033049/http://www.tribuneindia.com/2001/20010817/punjab1.htm. 
  149. ↑ "LeT has planned 10 terror strikes in India: Jundal". Hindustan Times இம் மூலத்தில் இருந்து 28 July 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20120728062826/http://www.hindustantimes.com/India-news/Mumbai/LeT-has-planned-10-terror-strikes-in-India-Jundal/Article1-902877.aspx. 
  150. ↑ "LeT a threat to stability in South Asia, Pak should act against it: US". Hindustan Times இம் மூலத்தில் இருந்து 1 August 2012 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20120801101651/http://www.hindustantimes.com/world-news/Americas/LeT-a-threat-to-stability-in-South-Asia-Pak-should-act-against-it-US/Article1-906292.aspx. 
  151. ↑ "Abu Jundal: Lashkar planning aerial attacks on Indian cities, has trained paragliders". 11 August 2012. Archived from the original on 12 August 2012.

மேலும் படிக்க

வெளி இணைப்புகள்
Index: pl ar de en es fr it arz nl ja pt ceb sv uk vi war zh ru af ast az bg zh-min-nan bn be ca cs cy da et el eo eu fa gl ko hi hr id he ka la lv lt hu mk ms min no nn ce uz kk ro simple sk sl sr sh fi ta tt th tg azb tr ur zh-yue hy my ace als am an hyw ban bjn map-bms ba be-tarask bcl bpy bar bs br cv nv eml hif fo fy ga gd gu hak ha hsb io ig ilo ia ie os is jv kn ht ku ckb ky mrj lb lij li lmo mai mg ml zh-classical mr xmf mzn cdo mn nap new ne frr oc mhr or as pa pnb ps pms nds crh qu sa sah sco sq scn si sd szl su sw tl shn te bug vec vo wa wuu yi yo diq bat-smg zu lad kbd ang smn ab roa-rup frp arc gn av ay bh bi bo bxr cbk-zam co za dag ary se pdc dv dsb myv ext fur gv gag inh ki glk gan guw xal haw rw kbp pam csb kw km kv koi kg gom ks gcr lo lbe ltg lez nia ln jbo lg mt mi tw mwl mdf mnw nqo fj nah na nds-nl nrm nov om pi pag pap pfl pcd krc kaa ksh rm rue sm sat sc trv stq nso sn cu so srn kab roa-tara tet tpi to chr tum tk tyv udm ug vep fiu-vro vls wo xh zea ty ak bm ch ny ee ff got iu ik kl mad cr pih ami pwn pnt dz rmy rn sg st tn ss ti din chy ts kcg ve
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Portal di Ensiklopedia Dunia

Portal : Agama
Agama
Portal : Bahasa
Bahasa
Portal : Biografi
Biografi
Portal : Budaya
Budaya
Portal : Ekonomi
Ekonomi
Portal : Elektronika
Elektronika
Portal : Film
Film
Portal : Filsafat
Filsafat
Portal : Geografi
Geografi
Portal : Indonesia
Indonesia
Portal : Ilmu
Ilmu
Portal : Lingkungan
Lingkungan
Portal : Masyarakat
Masyarakat
Portal : Matematika
Matematika
Portal : Militer
Militer
Portal : Mitologi
Mitologi
Portal : Musik
Musik
Portal : Olahraga
Olahraga
Portal : Pendidikan
Pendidikan
Portal : Politik
Politik
Portal : Sastra
Sastra
Portal : Sejarah
Sejarah
Portal : Seni
Seni
Portal : Teknologi
Teknologi

Kembali kehalaman sebelumnya