Адзі Шамір

Адзі Шамір
іўр.: עדי שמיר
Дата нараджэння	6 ліпеня 1952(1952-07-06) (73 гады)
Месца нараджэння	Тэль-Авіў, Тэль-Авіўская акруга, Ізраіль
Грамадзянства	Ізраіль
Род дзейнасці	матэматык, крыптолаг, спецыяліст у галіне інфарматыкі
Навуковая сфера	інфарматыка[d]
Месца працы	Масачусецкі тэхналагічны інстытут Тэль-Авіўскі ўніверсітэт
Альма-матар	Тэль-Авіўскі ўніверсітэт Уорыцкі ўніверсітэт Інстытут Вейцмана
Навуковы кіраўнік	Zohar Manna[d]
Член у	Ізраільская акадэмія прыродазнаўнаўчых і гуманітарных навук Французская акадэмія навук Еўрапейская акадэмія[1] Лонданскае каралеўскае таварыства Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Асацыяцыя вылічальнай тэхнікі[d][2]
Узнагароды	прэмія Цьюрынга (2002) прэмія Эрдзёша[d] (1983) Paris Kanellakis Award[d] (1996) National Cyber Security Hall of Fame[d] (2012) Вялікі медаль Французскай акадэміі навук[d] (2012) BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award[d] (2017) IACR Fellow[d] (2004) Прэмія Японіі[d] (2017) honorary doctor of the Shandong University[d] (2010) замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (2018) ганаровы доктар Універсітэта Ватэрлоа[d] IEEE Koji Kobayashi Computers and Communications Award[d] (2000) член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (2022) Прэмія Ротшыльда[d] IEEE W.R.G. Baker Award[d] (1986) Нацыянальная Зала славы вынаходнікаў[d] (2018) Okawa Prize[d] (2008) член Асацыяцыі вылічальнай тэхнікі[d] (2020) Прэмія Вольфа па матэматыцы (2024) honorary doctorate from ENS[d] (2003)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Адзі Шамір (іўр.: עדי שמיר‎, нар. 6 ліпеня 1952,^[3] Тэль-Авіў, Ізраіль) — ізраільскі крыптолаг і вынаходнік. Адзін з вынаходнікаў алгарытму Рывеста-Шаміра-Адлемана  (руск.) (бел. (RSA) (разам з Ронам Рывестам  (руск.) (бел. і Ленам Адлеманам  (руск.) (бел.), схемы ідэнтыфікацыі Фейга — Фіата — Шаміра  (руск.) (бел. (разам з Урыэлем Фейге  (руск.) (бел. і Амасам Фіатам  (англ.) (бел.) і дыферэнцыяльнага крыптааналіза, зрабіў вялікі ўклад у галіне крыптаграфіі і інфарматыкі.^[4]

Прафесар інфарматыкі і прыкладной матэматыкі ў інстытуце Вейцмана, лаўрэат прэміі Цьюрынга. Член НАН Ізраіля (1998), замежны член НАН ЗША (2005),^[5] Французскай акадэміі навук (2015),^[6] Лонданскага каралеўскага таварыства (2018) і Амерыканскага філасофскага таварыства (2019).

Адзі Шамір нарадзіўся ў Тэль-Авіве. Атрымаў ступень бакалаўра навук (BSc) па матэматыцы ў Тэль-Авіўскім універсітэце ў 1973 годзе і ступень магістра (MSc) і доктара навук (PhD) па інфарматыцы ў Інстытуце Вейцмана ў 1975 і 1977 гадах адпаведна. ^[7] Правёў год у якасці постдактаранта ва Уорыкскім універсітэце, з 1977 па 1980 год займаўся даследаваннямі ў Масачусецкім тэхналагічным інстытуце.

У 1980 годзе Адзі Шамір вярнуўся ў Ізраіль і пачаў працаваць на факультэце матэматыкі і інфарматыкі ў Інстытуце Вейцмана. З 2006 года з’яўляецца запрошаным прафесарам у Вышэйшай нармальнай школе  (руск.) (бел. ў Парыжы.

У 1979 годзе Адзі Шамірам была распрацавана схема падзелу сакрэту  (руск.) (бел., матэматычны метад для разбіцця нейкага «сакрэта» на некалькі «удзельнікаў» для наступнай рэканструкцыі. У 1986 годзе Шамір удзельнічаў у распрацоўцы пратакола аўтэнтыфікацыі, названага пасля пратаколам Фейга — Фіата — Шаміра  (руск.) (бел.. Разам са сваім вучнем Элі Біхамам Шамір распрацаваў дыферэнцыяльны крыптааналіз, метад атакі на блокавыя шыфры. Пазней высветлілася, што дыферэнцыяльны крыптааналіз быў ужо вядомы — і трымаўся ў сакрэце — як IBM^[8], так і Агенцтвам нацыянальнай бяспекі.^[9]

Шамір таксама зрабіў уклад у інфарматыку па-за межамі крыптаграфіі, напрыклад, знайшоў першы алгарытм лінейнага часу для 2-выканальнасці^[10] і паказаў эквівалентнасць класаў складанасці PSPACE і IP.

• 1983 — Прэмія Эрдзёша^[11]
• 1986 — IEEE W.R.G. Baker Award  (англ.) (бел.^[12]
• 1987 — Прэмія Вейцмана за даследаванні ў галіне дакладных навук
• 1990 — UAP Scientific Prize
• 1992 — Залаты медаль Пія XI^[3]
• 1994 — Прэмія Ротшыльда
• 1996 — Прэмія Канелакіса^[13]
• 2000 — Прэмія ў галіне камп’ютараў і камунікацый імя Кодзі Кобаясі^[14]
• 2002 — Прэмія Цьюрынга, «за ўнікальны ўклад па павелічэнні практычнай карысці сістэм шыфравання з адкрытым ключом»^[15]
• 2008 — Дзяржаўная прэмія Ізраіля
• 2008 — Прэмія Акава
• 2009 — C&C Prize
• 2012 — Вялікі медаль Французскай акадэміі навук
• 2017 — Прэмія Японіі
• 2017 — BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award
• 2024 — Прэмія Вольфа па матэматыцы за фундаментальны ўклад у матэматычную крыптаграфію
• 2025 — Прэмія Леўчына за ўклад у крыптаграфію рэальнага свету^[16]

	Адзі Шамір на Вікісховішчы

• Сайт прафесара ШаміраАрхівавана 1 снежня 2008. пры інстытуце Вейцмана (англ.)
• Crypt-OpenSSL-RSAАрхівавана 12 студзеня 2010. — бясплатны XS Perl модуль з базавай функцыянальнасцю RSA, Ian Robertson