Карчовае

Вёска Карчовае Краіна Беларусь Вобласць Гомельская Раён Хойніцкі Сельсавет Паселіцкі Каардынаты 51°55′25″ пн. ш. 30°03′06″ у. д.HGЯO Першая згадка 1600 год Вышыня цэнтра 127 м[1] Насельніцтва ▼113 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2346 Паштовыя індэксы 247601[2] Аўтамабільны код 3 Карчовае на карце Беларусі ±

Карчо́вае^[3] (трансліт.: Karčovaje, руск.: Корчёвое) — вёска ў Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці. Уваходзіць у склад Паселіцкага сельсавета.

Найраней вёска Карчовае, прыналежная да Астраглядавіцкіх добраў пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, згаданая ў судовай справе ад 22 чэрвеня 1600 года. Тады колькі яе жыхароў збеглі да паселішчаў Брагінскага маёнтку князя Вішнявецкага, кіраванага адміністратарам Янам Бжыцкім^[4]. Надалей ажно да рэформеннага ўжо ў Расійскай імперыі перыяду Карчовае належала тым самым уладальнікам, што і Астраглядавічы з Хойнікамі, г. зн. пасля Харлінскіх — Мікалаю Абрамовічу (Абрагамовічу), Максіміліяну Бжазоўскаму, князям Шуйскім, сямейству Прозараў^[5].

12 чэрвеня 1618 года пан Мікалай Харлінскі, уладальнік Хойніцкіх добраў, паклікаў у суд панства Гальшку з Гулевічаў і Міхала Лозкаў за тое, што іх падданыя з маёнтку Загалле забралі валоў у яго падданых з Карчоўкі (Korczewka), Паселічаў, Малішава, Хвойнікаў і інш., ды ўвялі іх да добраў Рожава. 12 снежня 1618 года датаваная скарга рэчыцкага старасты Аляксандра Служкі на пана Лукаша Сапегу за непрызнанне яго паверанага ў справе размежавання маёнткаў Апачыцы і Чарнобыль асобай паўнапраўнай, бо, маўляў, той не меў аселасці ў Кіеўскім ваяводстве. І гэта нягледзячы на сведчанне вознага пад прысягай, што ён увёў названага паверанага, шляхціча Аляксандра Нелавецкага, у пажыццёвае валоданне сялом Карчоўка, згодна з запісам пана Мікалая Харлінскага^[6]. 7 чэрвеня 1623 года ўдава Гальшка Харлінская судзілася з панамі Станіславам, Юрыем і іншымі Харлінскімі, роднымі братамі і сваякамі мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёскі Хойнікі, Вялікі Бор, Гарошкаў, Рашаў, Карчоўка^[A][7]. 8 ліпеня 1631 года запісам у актах Кіеўскага земскага суда^[B] засведчана пагадненне на саступку часткі Астраглядаўскіх добраў (з Карчовым) Шчасным, сынам Станіслава, Харлінскім пану Лукашу Мадлішэўскаму, наступнаму мужу ўдавы Гальшкі, за суму ў 60 000 польскіх злотых^[8].

Магчыма, жыхары вёскі былі ў ліку тых 77 дымоў (×6 — каля 462 чалавек) Хойніцкага (раней Астраглядаўскага) маёнтку князя Канстанціна Яна Шуйскага, якія паводле звестак на восень 1686 года, з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войск, адыйшлі ў больш спакойныя мясціны. У інвентары 1698 года добраў князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага, Карчовае, а таксама Малішаў, Гарошкаў ды неіснуючыя сёння Мікалаеўка і Клешчаўка пазначаныя як запусцелыя (wsi puste). У інвентары 1721 года, калі ад пасэсара ксяндза-біскупа Юзафата Парышэвіча, пробашча астраглядаўскага, абцяжараныя даўгамі добры Хойнікі перайшлі да князя Мікалая Шуйскага, старэйшага сына папярэдняга дзедзіча, у Карчовым згаданы хіба адзін з трох вясковых млыноў^[9]. Адсутнічае інфармацыя пра паселішча ў тарыфах падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 і 1754 гадоў. Тады Хойнікамі валодалі малодшы сын Дамініка князь Ігнацы Шуйскі, потым яго ўдава княгіня Людвіка (з роду Збароўскіх) з новым мужам панам Юзафам Быстрым, старостам ліноўскім.

Згодна з перапісамі яўрэйскага насельніцтва, у Карчовым на 1765 год пражывала 8 чалавек альбо głow — плацельшчыкаў пагалоўшчыны, на 1778 год у Карчовым — 3, у Малым Карчовым^[C] — 2, на 1884 год у Карчовым — 2, у Малым Карчовым — хрысціянін (пагалоўшчыне не падлягаў). Іўдзеі належалі да Хойніцкага кагала^[10]. Магчыма, выбух гайдамацка-сялянскай Каліеўшчыны 1768 года ў нейкай ступені паўплываў на колькасць яўрэяў у паселішчы, роўна як і на прыняцце адным з іх (напэўна, галавой сямейства) хрысціянства.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) вёска Карчовае апынулася ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе ўпарадкаванага Рэчыцкага павета Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года Мінскай губерні Расійскай імперыі^[11]. У крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 года, вёскі Вялікая і Малая Карчова згаданыя сярод уладанняў пана Людвіка^[D] Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай, спадчыннай іх уладальніцы^[12]. Тады ў першай з іх было 11 двароў з 32 душамі мужчынскага і 31 душой жаночага полу прыгонных, у другой — 3 двары. Абедзве, разам з Паселічамі, хутарам Рашаўцы і слабадой Рашаў, трымаў у трохгадовай (02.04.1793—02.04.1796) арэндзе за плату ў 4077 злотых мсціслаўскі стольнік Юстыніян, сын Юзафа, Фурс^[13].

11 снежня 1802 года ў Рэчыцкім земскім судзе быў актыкаваны запіс Людвікі з князёў Шуйскіх Прозар, якім уласніца Хойніцкіх добраў узнагародзіла за службу Яна і Марыяну з Ляўкоўскіх Арліцкіх правам на валоданне фальваркам Малы Карчоў з вёскай Вялікі Карчоў^[14]. Трымаў Ян Арліцкі, ротмістр берасцейскі, Карчоў з 60 душамі прыгонных мужчынскага полу і ў 1811 годзе. У шляхецкай рэвізіі 1816 года, Ян, сын Казіміра, Арліцкі (60 г.) запісаны ўдаўцом. Разам з ім у Карчове жылі сын Леон (5 г.), дочкі Людвіка (16 г.), Францішка (9 г.), Ёганна (7 г.). Сыны Пётр (14 г.), Людвік (14 г.), Дамінік (12 г.) навучаліся ў Мазыры^[15].

Згодна з інвентаром, складзеным 10 снежня 1844 года, фальварак і вёска Карчовае з 22 дварамі і 144 жыхарамі былі ў складзе маёнтка Хойнікі пана Уладзіслава, сына Караля, Прозара^[16]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 129 жыхароў абодвух полаў з вёскі Карчовае былі прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы, 9 мужчын і 19 жанчын належалі да парафіі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі^[17].

У парэформенны перыяд Карчовае належала да Хойніцкай воласці. На пачатак 1870 года тут налічвалася 73 мужчынскія душы сялян-уласнікаў, прыпісаных да Карчоўскага сельскага таварыства^[18]. Паводле звестак на 1876 і 1879 гады, Паселічы заставаліся ў прыходзе Хойніцкай царквы^[19].

На 1897 год у вёсцы было 46 двароў, 331 жыхар, працавалі школа граматы і хлебазапасны магазін. У 1909 годзе ў вёсцы Карчоў (Карчев) налічвалася 64 двары, 413 жыхароў, побач у аднайменным урочышчы — адзін двор з 2 жыхарамі^[20].

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання Брэсцкага міру з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Гарманія перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Карчовае ў складзе Хойніцкай воласці, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гетмана Паўла Скарападскага^[21].

1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Хойніцкая воласць увайшла ў склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, аднак 16 студзеня разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да РСФСР. Паводле запіскі пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 снежня 1920 года і на 15 красавіка 1921 года ў школе першай ступені (г. зн. пачатковай) вёскі Карчовае было адпаведна 12 і 20 вучняў^[22].

Пасля другога ўзбуйнення БССР з 8 снежня 1926 года вёска Карчовае — цэнтр Карчоўскага сельсавета ў Хойніцкім раёне Рэчыцкай акругі БССР. З 9 чэрвеня 1927 года — у складзе Гомельскай акругі. 30 снежня 1927 года сельсавет узбуйнены праз далучэнне тэрыторыі скасаванага Гарошкаўскага сельсавета. На 1930 год у Карчовым налічвалася 56 двароў, 296 жыхароў, арганізаваны калгас «Сацыялізм», працавала кузня. З 20 лютага 1938 года — у складзе Палескай вобласці з цэнтрам у Мазыры.

У Вялікую Айчынную вайну дзейнічала патрыятычнае падполле (кіраўнік — М. А. Колас).

16 ліпеня 1954 года Карчоўскі сельсавет скасаваны, тэрыторыя далучана да Забалацкага сельсавета^[23]. Тады ў вёсцы працавала сямігадовая школа^[24]. З 8 студзеня 1954 года Карчовае — у Гомельскай вобласці. Згодна з перапісам 1959 года, у вёсцы было 386 жыхароў. У складзе калгаса «Світанне» (цэнтр вёска Паселічы.)

У 1959—1966 гадах — у складзе Небытаўскага сельсавета^[25].

• 2021 год — 44 двары, 96 жыхароў; яшчэ 24 гаспадаркі, 49 жыхароў у частцы Карчовага, якую па-вясковаму называлі Папоўшчынай, перайменаванай у 1920-я гады ў Акцябр^[26]

• На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх