Лос-Анджэлес
Лос-А́нджэлес (англ.: Los Angeles) — горад у ЗША, на поўдні штату Каліфорнія, на беразе Ціхага акіяна. Насельніцтва 3849 тыс. чал. (сам горад), 13 131 тыс. чал. (уключаючы прыгарады) (2014). Лос-Анджэлес быў заснаваны ў 1781 годзе іспанскімі асаднікамі. Пасля абвяшчэння незалежнасці Мексікі ўваходзіў у яе склад. У 1847 годзе падчас амерыкана-мексіканскай вайны горад перайшоў да ЗША. Горад мае мянушкі: Л. А. (L.A.), Горад Анёлаў (The City of Angels), Вялікі Апельсін (The Big Orange) і іншыя. Жыхароў Лос-Анджэлеса называць «Angelenos». Першым еўрапейцам, які ступіў на бераг паблізу Лос-Анджэлеса ў 1542 годзе быў Хуан Радрыгес Кабрылья. Лос-Анджэлес з’яўляецца адным з найбуйнейшых сусветных культурных, навуковых, эканамічных, адукацыйных цэнтраў[8], а таксама займае важнае месца на рынку забаў, як вытворчасць кіно, музыкі, тэлебачання, камп’ютарных гульняў. ГісторыяНа прыбярэжных тэрыторыях ля сучаснага Лос-Анджэлеса, у XVI стагоддзі жылі індзейцы тонгва і чумаш. Першым еўрапейцам, які прыстаў да берага ў раёне цяперашняга Лос-Анджэлеса ў 1542 годзе на двух караблях «Сан Сальвадор» і «Ла Вікторыя» (водазмяшчэннем па 50 тонаў кожны), стаў мараплавец Хуан Радрыгес Кабрылья. Адплыўшы з Ла Навідад у Мексіцы 27 ліпеня 1542 года, Кабрылья высадзіўся ў бухце Сан Дыега 28 верасня. У той час на беразе існавала індзейская вёска Янг-На. Сам першаадкрывальнік памёр 3 студзеня 1543 года і быў пахаваны на востраве Сан-Мігель, названым пасля яго імем «Хуан Радрыгес». Аб сваім плаванні Кабрылья запісаў у часопісе, які прывёз яго лоцман, і цяпер ён захоўваецца ў адным з архіваў Севільі ў Іспаніі)[9]. Толькі праз 227 гадоў тут высадзілася наступная экспедыцыя, ачоленая Гаспарам дэ Партолам, у якой удзельнічаў францысканскі місіянер Хуан Крэспі, які адзначыў у сваіх цыдулках прыдатнасць мясцовасці для паселішча. У 1771 годзе іншы місіянер, Хуніпера Сера, заснаваў на гэтым месцы місію, названую ў гонар арханёла Гаўрыіла. Да таго часу на тэрыторыі сучаснага Лос-Анджэлеса існавала каля 30 паселішчаў індзейцаў тонгва, дзе пражывала каля 3 тысяч чалавек. 4 верасня 1781 года, па патрабаванні губернатара абедзвюх Каліфорній Феліпэ дэ Невэ, побач з місіяй групоўкі іспанскіх каланістаў, якая складалася з 46 чалавек, было заснавана сяло пад назвай Паселішча Паны Марыі, царыцы анёлаў, на рацэ Парсьюнкула (ісп.: El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles sobre El Río Porciúncula)[10]. Праз некалькі дзесяцігоддзяў новае паселішча заставалася ўсяго толькі маленькім гарадком, але да 1820 года яно ператварылася ў найбуйнейшае свецкае паселішча ў Каліфорніі: тут жыло 650 чалавек. Пасля абвяшчэння незалежнасці Мексікі Лос-Анджэлес нядоўга ўваходзіў у яе склад, але ў выніку паражэння Мексікі ў амерыкана-мексіканскай вайне горад перайшоў у склад ЗША паводле мірнага дагавора 1848 года. Праз два гады пасля гэтага, у 1850 годзе, Лос-Анджэлес атрымаў афіцыйны статус горада. У 1876 годзе кампанія Southern Pacific завяршыла будаўніцтва чыгункі да Лос-Анджэлеса[11]. Цытрусавыя пладаводства, асабліва вырошчванне апельсінаў, хутка стала асновай мясцовай гаспадаркі. За апошнія сорак гадоў XIX стагоддзя насельніцтва вырасла з 2,3 тыс. да 100 тыс. жыхароў. У 1892 годзе ў раёне гораду былі выяўлены месцы залягання нафты і да 1923 года на раён Лос-Анджэлеса прыходзілася чвэрць усёй сусветнай вытворчасці вуглевадародаў з нафты[12]. У 1913 годзе Уільям Малхоланд скончыў будаўніцтва акведука, які забяспечыў вадой хутка пашыраючыся Лос-Анджэлес. З 1920-х гадоў у Лос-Анджэлесе хуткімі тэмпамі сталі развівацца авіяцыйная прамысловасць і адчыняцца кінастудыі. У 1932 годзе горад прыняў X летнія Алімпійскія гульні.  Пачатак Другой сусветнай вайны надаў новы штуршок развіццю горада. У гэты перыяд у горад перасяліўся шэраг нямецкіх дзеячаў навукі, культуры і мастацтва, якія ўцякалі ад нацысцкага рэжыму, сярод іх Ліён Фейхтвангер, Томас Ман, Фрыц Ланг, Бертольт Брэхт. У 1942 годзе тысячы жыхароў Лос-Анджэлеса японскага паходжання былі выселены ў зачыненыя лагеры, якія знаходзіліся за межамі горада. Інтэрнаванне праводзілася ў адпаведнасці з урадавым распараджэннем № 9066, якое падпісаў прэзідэнт ЗША Франклін Дэлана Рузвельт[13]. У пасляваенныя гады горад хутка развіваўся і пашыраўся, будаваліся шматлікія транспартныя развязкі, небаскробы. У 1984 годзе ў Лос-Анджэлесе ізноў былі праведзены летнія Алімпійскія гульні, у якіх не ўзялі ўдзел спартсмены з краін сацыялістычнага лагера. У канцы XX — пачатку XXI стагоддзя многія кварталы горада, як Галівуд, Сільвер-Лэйк, цэнтральная частка горада, Карэйскі квартал, былі падвергнуты джэнтрыфікацыі[14]. Геаграфія  Горад размешчаны ў прыбярэжнай нізіне, прылеглай да заліва Санта-Моніка, і акаймаваны гарамі Сан-Габрыель, Санта-Моніка і Санта-Анна. Паводле дадзеных бюро перапісу насельніцтва ЗША, агульная плошча Лос-Анджэлеса складае 1290,6 км², у тым ліку 1214,9 км² — суша і 75,7 км² — водныя прасторы (5,86 %). Максімальная працягласць гораду з поўначы на поўдзень складае 71 км, з усходу на захад — 47 км, працягласць гарадскіх меж складае 550 км. Гарадская тэрыторыя з’яўляецца дзявятай па плошчы ў кантынентальнай частцы ЗША, гэта значыць выключаючы Джуна, штат Аляска і Ганалулу, штат Гаваі). Агламерацыя Вялікі Лос-Анджэлес працягваецца амаль на 200 км паміж гарадамі Вентура і Сан-Бернардзіна. Найвышэйшая кропка горада — пік Сёстры Элсі (1548 м)[15]. Самая буйная рака — рака Лос-Анджэлес, якая бярэ пачатак у даліне Сан-Фернанда, яна па большай частцы працякае ў штучным бетонным рэчышчы, а ў засушлівы час практычна перасыхае. Багацце прыродных зон у раёне горада, як існасць паблізу пляжаў, выдмаў, балотаў, гор, пагоркаў, рэк, стварае ўмовы для існавання разнастайнасці біялагічных супольнасцей. Лос-Анджэлес у асноўным атачаюць засушлівыя субтрапічныя рэдкалессі з багаццем яскрава квітнеючых раслін. Разам з тым, надзвычайная ўрбанізацыя ландшафту прыводзіць да памяншэння распаўсюджвання і знікнення многіх біялагічных відаў у межах горада і яго наваколлях. Вуліцы, сады і скверы Лос-Анджэлеса засаджаны шматлікімі рэдкімі і экзатычнымі дэкаратыўнымі раслінамі, сярод якіх існуюць розныя віды пальм, камеліі і іншых. ГеалогіяЛос-Анджэлес знаходзіцца ў актыўнай сейсмічнай зоне з-за сваёй блізкасці да разлому Сан-Андрэас, і разлому Пунта-Гілс, які праходзіць праз сам горад[16]. Апошнім буйным землетрасеннем стаў разбуральны землетрасенне 1994 года, эпіцэнтр якога знаходзіўся ў паўночнай частцы даліны Сан-Фернанда. Гэтая праява стыхіі, якая адбылася менш чым праз два гады пасля масавых пагромаў у Лос-Анджэлесе, стала сапраўдным шокам для жыхароў Каліфорніі, прычыніўшы матэрыяльны страты на многія мільярды долараў. Іншыя буйныя землетрасенні ў XX стагоддзі мелі месца ў гэтым рэгіёне ў 1933, 1971 і 1987 гадах. Як бы тое ні было, большасць землетрасенняў, якія адбываюцца ў раёне горада, адчуваюцца толькі як слабыя штуршкі, невялікія ваганні рэгіструюцца сейсмометрамі практычна штодня. КліматГорад размешчаны ў зоне субтрапічнага міжземнаморскага клімату, дзякуючы гэтаму рэгіёна характэрна мяккая, даволі вільготная зіма і цёплае, нават спякотнае, часцяком засушлівае лета. Брызы, што дзьмуць з Ціхага акіяна, робяць клімат у раёнах горада, прылеглых да берагавой лініі, больш прахалодным летам і больш цёплым зімой, у параўнанні з такімі «кантынентальнымі» раёнамі горада, як, напрыклад, даліна Сан-Фернанда. Дзённая тэмпература летам можа перавышаць 32 °C, пры тым што сярэдняя максімальная звычайна трымаецца ў рэгіёне 29 °C; сярэдняя мінімальная начная — звычайна ў раёне 18 °C. Узімку днём сярэдняя максімальная тэмпература складае 21 °C, сярэдняя мінімальная начная — каля 8 °C. Зафіксаваны за час назіранняў тэмпературны максімум складае 48,33 °C (22 ліпеня 2006), мінімальная тэмпература назіралася зімой 1989: −7,8 °C[17]. Дажджы найбольш характэрныя для зімовых і вясновых месяцаў, люты з’яўляецца самым вільготным месяцам. У сярэднім у Лос-Анджэлесе за год выпадае 355,6 мм ападкаў, сярэдняя колькасць дзён з ападкамі складе 35. Снег у межах горада выпадае рэдка, у той жа час горы, якія атачаюць Лос-Анджэлес, досыць рэгулярна пакрываюцца снегам. Дзякуючы кліматычным умовам, у некаторыя дні ў Лос-Анджэлесе магчыма ў адзін і той жа дзень займацца гарналыжным спортам і сёрфінгам[18][19].
Эканоміка Лос-Анджэлес — найбуйнейшы прамысловы і эканамічны цэнтр Захаду ЗША[20]. Асноўнымі прамысловымі галінамі, якія забяспечваюць эканамічнае развіццё горада, з’яўляюцца міжнародны гандаль, тэле- і кінавытворчасць, ваенная, авіяцыйна-касмічная, нафтаперапрацоўчая, электратэхнічная, аўтазборачная, прыборабудаўнічая, харчовая прамысловасці. Актыўна развіваюцца біятэхналогіі. Добра развіта нафтаздабыча, а сярод іншых значных галін эканомікі: фінансы, тэлекамунікацыі, медыцына, транспарт, турызм, а таксама індустрыя забаў і культуры. У Лос-Анджэлесе размешчаны штаб-кватэры трох кампаній, якія ўваходзяць у спіс 500 найбуйнейшых кампаній ЗША, як ваенная і авіяцыйна-касмічная Northrop Grumman, нафтавая Occidental Petroleum і будаўнічая кампанія KB Home. Акрамя таго ў горадзе размяшчаюцца штаб-кватэры такіх вядомых карпарацый, як 20th Century Fox, Guess?, Paramount Pictures, Health Net, 21st Century Insurance і іншыя. Яшчэ большая колькасць штаб-кватэр буйных кампаній размяшчаюцца ў гарадах-спадарожніках, дзе больш нізкія стаўкі падаткаабкладання спалучаюцца з перавагамі блізкасці мегаполісу; сярод такіх кампаній ёсць Hilton Hotels у Беверлі-Хілз, The Walt Disney Company і Warner Bros. у Бербанку, DreamWorks SKG у Глендэйле, Sea Launch у Лонг-Біч, Activision у Санта-Моніцы. Цікавы той факт, што нягледзячы на тое, што Лос-Анджэлес лічыцца сталіцай сусветнага кінематографу, толькі адна з найбуйнейшых студый здымае фільмы ў Галівудзе. Асноўныя здымачныя пляцоўкі іншых кампаній вынесеныя ў прыгарады Лос-Анджэлеса, як Бербанк, Калвер і Глендэйл. Лос-Анджэлес з’яўляецца месцам правядзення шэрагу буйных міжнародных выстаў, сярод якіх Electronic Entertainment Expo («E3») і Greater Los Angeles Auto Show. Адным з найбуйнейшых выстававых комплексаў горада з’яўляецца Los Angeles Convention Center. Злачынства і бяспекаПачынаючы з сярэдзiны 1990-х гадоў Лос-Анджэлес адчуў значнае зніжэнне ўзроўню злачыннасцi. У 2009 годзе было зарэгiстравана 314 забойстваў, што з’яўляецца пяцідзесяцігадовым мiнiмумам і складае менш за 7,85 забойстваў на 100 тысяч жыхароў[21]. У 2016 годзе было зафіксавана 227 забойстваў. У параўнанні з 2012 годам гэта на 20 % менш[22]. ТранспартАўтамабільны транспарт Лос-Анджэлес з’яўляецца найбольш аўтамабілізаваным горадам у свеце: у ім зарэгістравана на 1,8 млн аўтамабіляў больш, чым ліцэнзіраваных кіроўцаў. Штодня аўтамабілі ў сукупнасці праязджаюць па вуліцах горада 160 млн кіламетраў. Лос-Анджэлес валодае адной з самых развітых у свеце сістэмў аўтамагістралей, многія з якіх пабудаваны на эстакадах. Перасячэнні магістраляў суправаджаюцца грандыёзнымі шматузроўневымі транспартнымі развязкамі. У цэлым горад мае ў асноўным прамавугольную планіроўку, вуліцы выцягнутыя з поўначы на поўдзень і з усходу на захад, шэраг найбольш буйных і вядомых вуліц носяць назвы бульвараў. У сувязі з недастатковым фінансіраваннем, многія вуліцы Лос-Анджэлеса пакрытыя асфальтам невысокай якасці, у якім бываюць выбоіны. Але асноўнай праблемай гарадскога руху з’яўляюцца аўтамабільныя «пробкі»: па стане на 2009 год, Транспартны інстытут Тэхаса назваў Лос-Анджэлес горадам з найбольш загружанымі дарогамі. Галоўнай прычынай затораў з’яляецца непрыстасаванасць забудовы да абслугоўвання грамадскім транспартам, вялікая колькасць прыватных аўтамабіляў, адсутнасць абмежаванняў на іх выкарыстанне ў межах горада. Варта адзначыць, што насуперак распаўсюджанай памылцы, што ў Лос-Анджэлесе нібыта ніхто не ходзіць пешшу, многія вуліцы цэнтра горада, а таксама лакальных цэнтраў раёнаў Лос-Анджэлеса поўныя хадакоў. У такіх раёнах перамяшчэнне пешшу часцяком значна хутчэйшае за перамяшчэнне аўтатранспартам з-за аўтамабільных затораў і цяжкасцей з паркоўкай. Гарадская адміністрацыя пры ўзгадненні праектаў новага будаўніцтва зараз патрабуе абавязковага ўключэння ў іх інфраструктуру аўтапарковак. Грамадскі транспартАсноўнымі сістэмамі грамадскага транспарту ў горадзе служаць аўтобусная сетка, а таксама сетка рэйкавага транспарту, якая ўключае лініі метрапалітэна і легкарэйкавага транспарту агульнай працягласцю каля 120 км. Гэтая структура знаходзіцца пад кіраваннем дзяржаўнай кампаніі Los Angeles County Metropolitan Transportation Authority (звычайна званай Metro альбо MTA). Рэйкавая сістэма ўключае «чырвоную» і «пурпурную» лінію падземкі, «залатую», «сінюю» і «зялёную» лініі надземнай легкарэйкавай сістэмы, у будаўніцтве знаходзіцца таксама лінія «экспа» легкарэйкавай сістэмы. Таксама вылучаецца «аранжавая» лінія хуткаснай аўтобуснай сістэмы. Агульная колькасць пасажыраў ацэньваецца ў 1,7 млн штодня[23]. Гарады-пабрацімыВыбітныя асобы
Зноскі
Вядомыя асобыГл. таксамаСпасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![Сцяг[d]](%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Los_Angeles,_California.svg)
.svg){kind=small}
.svg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
