Мікіта Ільіч Талстой

Мікіта Ільіч Талстой
руск.: Никита Ильич Толстой
Дата нараджэння	15 красавіка 1923(1923-04-15)[1]
Месца нараджэння	Вршац, абшчына Вршац[d]
Дата смерці	27 чэрвеня 1996(1996-06-27)[1] (73 гады)
Месца смерці	Масква, Расія
Месца пахавання	Тульская вобласць
Грамадзянства	Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў[d]  СССР  Расія
Бацька	Ілья Ільіч Талстой[d]
Жонка	Svetlana Tolstaya[d]
Дзеці	Fyokla Tolstaya[d]
Род дзейнасці	славіст, філолаг, мовазнавец, фалькларыст, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	мовазнаўства, дыялекталогія, славянскія мовы, славістыка[2], фалькларыстыка[2], стараславянская мова[2], царкоўнаславянская мова[2], этналінгвістыка[2] і анамастыка[2]
Месца працы	МДУ Інстытут славяназнаўства РАН[d] Маскоўскі дзяржаўны інстытут міжнародных адносін
Навуковая ступень	доктар філалагічных навук[3] (1972)
Навуковае званне	спіс правадзейных членаў АН СССР[d] акадэмік РАН[d] прафесар[d]
Альма-матар	МДУ філалагічны факультэт МДУ[d]
Навуковы кіраўнік	Samuil Bernstein[d] і Віктар Уладзіміравіч Вінаградаў[d]
Вядомыя вучні	Olga Vladislavovna Belova[d], Аляксандр Дзмітрыевіч Дулічэнка і Anatoly Zhuravlyov[d]
Член у	Расійская акадэмія навук Акадэмія навук СССР (1991) Славенская акадэмія навук і мастацтваў Сербская акадэмія навук і мастацтваў Аўстрыйская акадэмія навук Македонская акадэмія навук і мастацтваў Нацыянальная акадэмія навук Беларусі Еўрапейская акадэмія навук, мастацтваў і літаратуры[d]
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мікіта Ільіч Талсто́й^[4] (руск.: Никита Ильич Толстой; 15 красавіка 1923 — 27 чэрвеня 1996) — савецкі і расійскі мовазнавец, славіст, фалькларыст, доктар філалагічных навук (1972), прафесар (1973), акадэмік Акадэміі навук СССР (1987). Член Аўстрыйскай акадэміі навук, Македонскай акадэміі навук і мастацтваў. Замежны член НАН Беларусі (1995)^[5].

Нарадзіўся ў горадзе Вршац Каралеўства Югаславія (зараз у Сербіі). Праўнук Л. М. Талстога, сын І. І. Талстога. У 1941 годзе скончыў Першую руска-сербскую гімназію ў Бялградзе. У 1941—1944 гадах удзельнічаў у партызанскім руху ў Югаславіі, у 1944 годзе добраахвотна ўступіў у Савецкую Арміі і ў 1944—1945 гадах прымаў удзел у баях Вялікай Айчыннай вайны (перакладчык, сувязны, удзельнічаў у фарсіраванні Цісы, у баях каля возера Балатан, пад Будапештам і Венай^[6]). У 1945 годзе разам з бацькамі прыехаў у СССР і паступіў на філалагічны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Вучань В. У. Вінаградава. Універсітэт скончыў у 1950 годзе. У 1953 годзе скончыў аспірантуру і ў 1954 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Краткие и полные прилагательные в старославянском языке» (навуковы кіраўнік С. Б. Бернштэйн). У 1952—1956 гадах выкладаў у Маскоўскім дзяржаўным інстытуце міжнародных адносін.

З 1954 года М. І. Талстой працаваў у Інстытуце славяназнаўства Акадэміі навук СССР (сучасны Інстытут славяназнаўства Расійскай акадэміі навук): малодшы навуковы супрацоўнік, старшы навуковы супрацоўнік, загадчык сектара. Адначасова з 1968 года выкладаў у Маскоўскім дзяржаўным універсітэце, прафесар кафедры рускай мовы філалагічнага факультэта ў 1976—1987^[6] гадах. У 1972 годзе ў Леніградскім універсітэце^[7] абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Опыт семантического анализа славянской географической терминологии».

Акадэмік аддзялення літаратуры і мовы АН СССР/РАН (1987, член-карэспандэнт з 1984 года)^[6]. У 1988—1996 гадах намеснік акадэміка-сакратара Аддзялення літаратуры і мовы Расійскай акадэміі навук, у 1992—1996 гадах член Прэзідыума РАН.

Аўтар больш за 750 навуковых прац, у тым ліку 4 манаграфій^[8]. Навуковыя працы ў галіне гісторыі славянскіх літаратурных моў, гістарычнай лексікалогіі славянскіх моў, славянскай дыялекталогіі і тапанімікі, этналінгвістыкі і этнаграфіі. У 1962—1965 гадах і 1974—1981 гадах узначальваў экспедыцыі па вывучэнні гаворак і традыцыйнай духоўнай культуры Беларускага Палесся.

У 1994—1996 гадах старшыня Савета Расійскага гуманітарнага навуковага фонду^[8]. Галоўны рэдактар часопісаў «Вопросы языкознания» (1993—1996) і «Живая старина» (1994—1996), член рэдакцыйных калегій іншых часопісаў, серыйных выданняў і зборнікаў^[7]. Член шэрагу ўрадавых саветаў і камісій.

Сярод апублікаванага: «Лексика Полесья. Материалы для „Полесского диалектного словаря“» (1968), «Полесье: Лингвистика. Археология. Топонимика» (1968), «Полесский этнолингвистический сборник» (соавт., 1983), «Полесье и этногенез славян» (1983), «Язык и народная культура: очерки по славянской мифологии и этнолингвистике» (1995).

• Ордэн Айчыннай вайны II ступені (1946)
• Медаль «За ўзяцце Вены»
• Медаль «За ўзяцце Будапешта»
• Ордэн Святога благавернага князя Данііла Маскоўскага ІІ ступені Рускай Праваслаўнай царквы (1996)
• Дзямідаўская прэмія (1994) за выдатны ўклад у развіццё гуманітарныхтнавук

• Крыўко М. Н. Талсто́й Мікіта Ільіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 407. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Садовничий В. А. Никита Ильич Толстой (1923—1996) // О людях Московского университета. — 3-е изд., дополненное. — М.: Издательство Московского университета, 2019. — С. 328—332. — 356 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-19-011397-6. (руск.)
• Дуличенко А. Д. Никита Ильич Толстой // Отечественные лингвисты XX века (Т — Я): Сб. статей // РАН ИНИОН. Центр гуманит. науч.-информ. исслед. Отд. языкознания; Редкол.: Березин Ф. М. (отв. ред.) и др. — М., 2003. — Ч. 3 (Т — Я). — С. 4—35. — 193 с. (Теория и история языкознания). — ISBN 5-248-00162-5. (руск.)

• Профіль Мікіты Ільіча Талстога на афіцыйным сайце РАН
• Толстой Никита Ильич (руск.) // Інстытут славяназнаўства РАН
• Изучение религии в России в XVIII — первой половине XX в. Толстой Никита Ильич (руск.) // Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт
• Наталья Масленникова Гимназист, солдат, академик. Памяти знаменитого ученого-слависта Н. И. Толстого (1923—1996) // Столетие. RU (руск.)
• Толстой Никита Ильич // Летопись Московского университета (руск.)
• Толстой Никита Ильич // Архивы РАН (руск.)
• Талсты Мікіта Ільіч // Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі