Ордэр на арышт Уладзіміра Пуціна17 сакавіка 2023 года Міжнародным крымінальным судом (МКС) у Гааге быў выдадзены ордэр на арышт прэзідэнта РФ Уладзіміра Пуціна[1]. У дачыненні да дзеючага прэзідэнта Расіі былі вылучаны абвінавачванні ў ваенным злачынстве — незаконнай дэпартацыі дзяцей з акупаваных тэрыторый Украіны ў Расію у ходзе ўварвання Расіі на Украіну. Пуцін стаў трэцім дзеючым кіраўніком дзяржавы і першым з пастаянных членаў Савета Бяспекі ААН[2], арышту якога запатрабаваў МУС. Да яго МКС выстаўляў абвінавачванні супраць прэзідэнта Судана Амара аль-Башыра і кіраўніка Лівія Муамара Кадафі[3]. Разам з Пуціным ордэр на арышт быў выдадзены і на Упаўнаважанага пры Прэзідэнце Расійскай Федэрацыі па правах дзіцяці Марыю Львову-Белову. Як адзначыў Reuters, пасля выдачы ордэра Пуціна і Львову-Белову могуць арыштаваць і перадаць МКС у любой з 123 краін, якія ратыфікавалі Рымскі статут[4]. ПерадгісторыяУ 1998 годзе быў створаны Міжнародны крымінальны суд, асноватворным дакументам якога стаў Рымскі статут. Да 2023 года Рымскі статут ратыфікавалі 123 дзяржавы. У 2000 годзе Расія падпісала Рымскі статут, аднак так і не ратыфікавала яго. У 2016 годзе Расія выйшла з Дамовы аб Міжнародным крымінальным судзе пасля таго, як МКС прыраўняў Расійскую анексію Крыма да акупацыі і узброенага канфлікту паміж Украінай і Расіяй. Украіна ў 2000 годзе таксама падпісала, але не ратыфікавала Рымскі статут, аднак яна ў 2015 годзе звярнулася ў МКС з просьбай расследаваць дзеянні Расіі на сваёй тэрыторыі, бо такая магчымасць была прадугледжана Рымскім Статутам для краін, якія падпісалі статут. 4 лютага 2015 года Вярхоўная Рада Украіны звярнулася да МКС для расследавання злачынстваў супраць чалавечнасці, учыненых на ўкраінскай тэрыторыі пачынаючы з 20 лютага 2014 года. Украінскія парламентарыі хацелі прыцягнуць да адказнасці "вышэйшых службовых асоб Расійскай Федэрацыі і кіраўнікоў" тэрарыстычных арганізацый“ ДНР і ЛНР». Украіна заяўляла, што Расіяй і «падтрыманымі ёю баевікамі» былі анексаваныя Крым і Севастопаль і акупаваныя часткі Данецкіай і Луганскай абласцей. Пасля ўварвання Расіі на Украіну Генеральная Асамблея ААН прыняла рэзалюцыі ES-11/1 і ES-11/2, якія патрабуюць неадкладнага вываду расійскіх войск з Украіны[5][6]. Да гэтага Савет Бяспекі ААН перадаў Асамблеі права прыняцця пастановы па канфлікце ўключаючы пастанову аб ваеннай інтэрвенцыі сіламі ААН (рэзалюцыя 2623)[7]. 16 сакавіка 2022 года Міжнародны суд ААН запатрабаваў ад Расіі неадкладна спыніць ваенныя дзеянні ва Украіне[8]. У красавіку 2022 года 42 дзяржавы, якія ўдзельнічаюць у працы МКС, звярнуліся да арганізацыі з просьбай расследаваць ваенныя злачынствы ва Украіне[9]. Дэпартацыя ўкраінскіх дзяцей у РасіюПаводле звестак на лістапад 2022 года, з Украіны ў Расію вывезлі ад 300 тысяч (паводле версіі ўкраінскага боку) да 705 тысяч (паводле версіі расійскага боку) дзяцей[10]. Дзяцей падвяргаюць гвалтоўнаму ўсынаўленню, русіфікацыя і змене ўсіх іх асабістых дадзеных[11]. Расійскія ўлады вывозяць як дзяцей-сірот, так і дзяцей, у якіх ёсць бацькі[12]. У прыватнасці, сотні ўкраінскіх дзяцей былі адпраўленыя з Херсона ў расійскія лагеры адпачынку, у шэрагу выпадкаў без дазволу бацькоў або ў выніку ціску на бацькоў[13]. Бацькі не атрымліваюць інфармацыю аб цяперашнім месцазнаходжанні сваіх дзяцей[13], ім адмаўляюць у вяртанні дзяцей[14]. 30 траўня прэзідэнт РФ Пуцін спрасціў выдачу расійскага грамадзянства ўкраінскім дзецям-сіротам[15]. Міністэрства замежных спраў Украіны падкрэсліла, што гэтым «Пуцін фактычна ўзаконіў выкраданне дзяцей»[15]. Міжнароднае праваЗ пункту гледжання міжнароднага права гвалтоўная дэпартацыя непаўналетніх лічыцца злачынствам супраць чалавечнасці[16][17]:
Камісія ААН ахарактарызавала дэпартацыю ўкраінскіх дзяцей як ваеннае злачынства. Расійскае заканадаўстваПаводле ацэнкі расійскага юрыста Сяргея Макаранкі, дзеянні Пуціна можна кваліфікаваць у адпаведнасці з часткамі 1 і 2 артыкула 353 КК РФ як планаванне, падрыхтоўка, развязванне і вядзенне агрэсіўнай вайны[20]. Юрыст таксама адзначыў, што заяўленыя Пуціным мэты вайны не адпавядаюць артыкулу 10 Федэральнага закона "Аб абароне", які апісвае прычыны, па якіх узброеныя сілы могуць быць выкарыстаны за мяжой[20]. Згодна з раздзелам № 75 па міжнародным гуманітарным праве для Узброеных Сіл Расіі ад 2001 года,»дэпартацыя грамадзянскага насельніцтва з акупаванай тэрыторыі на тэрыторыю іншай дзяржавы забараняецца"[19]. Праблема прыцягнення Пуціна да крымінальнай адказнасціХаця ў кіраўнікоў дзяржаў няма судовага імунітэту для МКС, працэдура прыцягнення да крымінальнай адказнасці з'яўляецца вельмі складанай. Першы пракурор МКС Луіс Марэна Акампа з гэтай нагоды адзначаў: «калі б МКС хацеў расследаваць ролю Пуціна, ім давялося б даказаць ягоную персанальную віну. Складана прыцягнуць Пуціна да забойства канкрэтнага мірнага жыхара ці нават абстрэлу бальніцы, таму што складана даказаць, што ён меў непасрэднае дачыненне да гэтага.». У чэрвені 2022 года Марэна Акампа казаў, што найбольш просты спосаб прыцягнуць Пуціна да адказнасці — Гэта расследаваць злачынствы супраць чалавецтва, а менавіта — вымушанае перамяшчэнне людзей, бо ў выніку расійскага ўварвання ва Украіну з'явіліся мільёны бежанцаў. Паколькі Міжнародны крымінальны суд не выносіць завочных прысудаў, абвінавачаны павінен асабіста прысутнічаць у судзе ў Гаазе. Эксперты сыходзяцца ў меркаванні, што пакуль у Расіі дзейнічае існуючы рэжым, прысуды ў дачыненні да высокапастаўленых асоб наўрад ці магчымыя. Ордэр на арышт таксама не гарантуе таго, што Пуціна перададуць МКС пры яго выездзе ў краіны-чальцы МКС. Рэакцыя
Рэакцыя прадстаўнікоў расійскіх уладаў аказалася бурнай і эмацыянальнай, нягледзячы на тое, што яны заяўлялі, што рашэнне МУС для Расіі "юрыдычна нікчэмнае".[21]. Па словах прэс-сакратара Крамля Дзмітрыя Пяскова[22] і афіцыйнага прадстаўніка МЗС РФ Марыі Захаравай, рашэнні суда з пункту гледжання права ў РФ з'яўляюцца "нікчэмнымі"[23]. Марыя Львова-Бялова, каментуючы свой ордэр, заявіла: "Выдатна, што міжнародная супольнасць ацаніла працу па дапамозе дзецям нашай краіны»[22]. Намеснік старшыні Савета бяспекі РФ Дзмітрый Мядзведзеў напісаў "Не трэба тлумачыць, як выкарыстоўваць гэтую паперу [ордэр]», далучыўшы да паста эмодзі туалетнай паперы[23]. Першы намеснік старшыні Міжнароднага камітэта Савета Федэрацыі Уладзімір Джабараў заявіў, што было б "нядрэнна", калі б Басманны раённы суд выдаў ордэр на арышт членаў МКС у поўным саставе[23]. Галоўны рэдактар RT Маргарыта Сіманьян заявіла: "Хацела б я паглядзець на краіну, якая па рашэнні Гаагі арыштуе Пуціна. Хвілін праз восем. Ці колькі там складзе падлётны час да яе сталіцы». Старшыня Дзяржаўнай думы Вячаслаў Валодзін параіў "янкі" прыбраць прэч рукі ад расійскага прэзідэнта, зноў працытаваўшы сваю раней сказаную фразу "Ёсць Пуцін - ёсць Расія»[23]. Разам з тым расійскія апазіцыйныя палітыкі, такія як Леанід Волкаў і Уладзімір Мілаў, віталі рашэнне МКС[23]. 19 сакавіка 2023 года Уладзімір Пуцін нечакана наведаў Марыупаль, што было расцэнена The Guardian як акт непадпарадкавання ў адказ на ордэр на яго арышт. Следчы камітэт Расіі распачаў крымінальную справу ў дачыненні да пракурора і суддзяў Міжнароднага крымінальнага суда (МКС) у Гаазе. У Расіі пракурора МУС Карыма Хана западозрылі ў злачынствах, прадугледжаных артыкуламі ч. 2 арт. 299 КК РФ (прыцягненне заведама невінаватага да крымінальнай адказнасці, злучанае з незаконным абвінавачваннем у здзяйсненні асабліва цяжкага злачынства) і ч. 1 арт. 30 КК РФ, ч. 2 арт. 360 (падрыхтоўка да нападу на прадстаўніка замежнай дзяржавы, які карыстаецца міжнароднай абаронай, з мэтай ускладнення міжнародных адносін)[24]. Следчы камітэт таксама апублікаваў заяву, згодна з якой «ніякіх падстаў для прыцягнення да крымінальнай адказнасці Уладзіміра Пуціна няма». У дакуменце таксама сцвярджаецца, што для кіраўнікоў дзяржаў прадугледжаны абсалютны імунітэт у адпаведнасці з Канвенцыяй ААН, прынятай у 1973 годзе[25]. 21 сакавіка прадстаўнік РФ у ААН Васіль Небензя заявіў аб жаданні Расіі правесці нефармальнае пасяджэнне СБ ААН, для таго, каб паказаць, што пытанне аб гвалтоўна адпраўленых у Расію ўкраінскіх дзецях разадзьмуты. Ён адзначыў, што, вывозячы дзяцей, РФ хацела выратаваць іх ад небяспекі, якая ім пагражала на тэрыторыях, дзе праходзілі баявыя дзеянні. Таксама Небензя заявіў, што Расія гатова вярнуць дзяцей, як толькі будуць створаныя бяспечныя ўмовы. Намеснік кіраўніка Савета Бяспекі Расіі Дзмітрый Мядзведзеў пасля заявіў, што спробы судзіць прэзідэнта ядзернай дзяржавы выклічуць жахлівыя наступствы для міжнароднага права, прыстрашыўшы пры гэтым нанесці па будынку суда ў Гаазе удар ракетай «Онікс»[26]. Пазней Дзмітрый Мядзведзеў паведаміў, што любая спроба арыштаваць Уладзіміра Пуціна будзе раўнасільная абвяшчэнню вайны Расійскай Федэрацыі. У адказ на заявы расійскіх чыноўнікаў Прэзідыум Асамблеі дзяржаў-удзельніц МКС выказаў шкадаванне наконт "пагроз" супраць Міжнароднага крымінальнага суда і мер, абвешчаных супраць пракурора МКС і суддзяў[27]. Расія перасцерагла Арменію ад ратыфікацыі дамовы з Міжнародным крымінальным судом, планы аб якой абвясцілі ўлады краіны. Па паведамленні МЗС РФ, гэта недапушчальна на фоне «нядаўніх незаконных і юрыдычна нікчэмных ордэраў МУС у дачыненні да расійскага кіраўніцтва». МЗС РФ папярэдзіў пра вельмі негатыўныя наступствы ў выпадку ратыфікацыі.
Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі заявіў: "Гістарычнае рашэнне, з якога пачнецца гістарычная адказнасць. < ... > Ажыццявіць такую злачынную аперацыю было б немагчыма без загаду вышэйшага кіраўніка дзяржавы-тэрарыста». Іншыя ўкраінскія афіцыйныя асобы таксама адзначылі справядлівасць такога рашэння[23].
Прэзідэнт ЗША Джо Байдэн заявіў, што Пуцін відавочна вінаваты ў ваенных злачынствах і выдача ордэра на яго арышт апраўданая[28]. Вярхоўны прадстаўнік Еўрапейскага Саюза Жазэп Барэль паведаміў: "Рашэнне Міжнароднага крымінальнага суда выдаць ордэр на арышт Уладзіміра Пуціна за ваеннае злачынства — незаконную дэпартацыю і адпраўку дзяцей з Украіны ў Расію — гэта пачатак працэсу па прыцягненню вінаватых да адказнасці. Мы цэнім і падтрымліваем працу МКС. Беспакаранасці быць не можа»[21]. Прэм'ер-міністр Эстонія Кая Калас заявіла: "На крок бліжэй да суднага дня. З першым ордэрам на арышт Пуціна МКС пасылае гістарычны сігнал: усе зверствы супраць Украіны вынікаюць са злачыннай палітыкі расійскага кіраўніцтва. Гэта напамін, што ніхто не застрахаваны, нават кіраўнікі дзяржаў. Расійскі рэжым будзе прыцягнуты да адказнасці.»[21]. Кіраўнікі МЗС Вялікабрытаніі, Чэхіі, Латвіі, Нідэрландаў і Францыі[29] таксама выказалі падтрымку рашэнню МКС[21][23]. Міністр юстыцыі Германіі Марка Бушман заявіў, што калі Пуцін апынецца на тэрыторыі Германіі, ён будзе арыштаваны і перададзены ў Гаагу; ордэр на арышт дзейнічае на ўсёй тэрыторыі ЕС, і будзе прыведзены ў выкананне, нават калі Пуцін прыбудзе ў ЕС у якасці ўдзельніка перамоў[30]. Намеснік кіраўніка Савета Бяспекі Расіі Дзмітрый Мядзведзеў у адказ на гэта заявіў: «У Германіі асобныя прыдуркі кажуць, што калі Пуцін прыедзе, то яго арыштуюць. Гэта аб'ява вайны Расіі, у такім выпадку ўсе расійскія сродкі паляцяць у бундэстаг»[31]. Кіраўнік адміністрацыі Прэм'ер-міністра Венгрыі Гергей Гуйяш паведаміў, што Будапешт не будзе арыштоўваць Уладзіміра Пуціна ў выпадку яго прыезду ў краіну. Па словах чыноўніка, на гэта не будзе законных падстаў, паколькі "Рымскі статут не ўбудаваны ў прававую сістэму Венгрыі».
Кітай запатрабаваў ад МКС паважаць імунітэт кіраўнікоў дзяржаў, а таксама "займаць аб'ектыўную і бесстароннюю пазіцыю" і "пазбягаць палітызацыі і двайных стандартаў»[32]. Праз некалькі дзён пасля выдачы ордэра МУС на арышт Пуціна лідар Кітая Сі Цзіньпін здзейсніў дзяржаўны візіт у Маскву[33][34]. ПАР, якая падпісала Рымскі статут, заявіла, што "ўсведамляе свае юрыдычныя абавязацельствы" ў выпадку візіту Пуціна ў краіну, аднак "пракансультуецца з Расіяй" наконт сітуацыі, якая склалася[35]. У 2015 годзе ПАР наведваў прэзідэнт Судана Амар аль-Башыр, на якога таксама быў выдадзены ордэр на арышт ад МКС, аднак яго не сталі арыштоўваць[36]. Прэзідэнт ПАР Сірыл Рамафоса палічыў, што арышт Пуціна ў выпадку яго прыезду ў ПАР будзе раўназначны абвяшчэнню вайны Расіі[37]. Паўднёваафрыканскі Мінюст звярнуўся ў дзяржаўную пракуратуру з просьбай выдаць ордэр на арышт Уладзіміра Пуціна. Высокі суд правінцыі Гаутенг згадзіўся гэта зрабіць. Такім чынам, урад ПАР пагадзіўся арыштаваць расійскага прэзідэнта, калі ён калі-небудзь з'явіцца ў краіне[38]. 6 снежня 2023 года Уладзімір Пуцін упершыню пасля выдачы ордэра МКС прыбыў у краіну, якая не мае меж з Расіяй — Аб'яднаныя Арабскія Эміраты — для перамоў з прэзідэнтам Мухамедам бен Заід Аль Нахаянам і далейшага візіту ў Саудаўскую Аравію. Абедзве гэтыя дзяржавы не прымаюць удзелу ў дзейнасці Міжнароднага крымінальнага суда. Журналісцкія расследаванні пісалі, што з ААЭ Расія атрымлівае забароненыя міжнароднымі санкцыямі тавары.
Генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш заявіў, што Пуцін не стаў для яго персонай нон грата і ён па-ранейшаму гатовы размаўляць з ім для вырашэння важных пытанняў[28]. Прадстаўнік Human Rights Watch Балкіс Джаррах ухваліў дзеянні МУС[23]. АцэнкаНа думку расійскага журналіста Аляксандра Баўнава, ордэр ад Гаагі ўскладніць для Пуціна збліжэнне з так званым "Глабальным Поўднем", адносіны з якім ён спрабуе пабудаваць што хоць такія буйныя партнёры Расіі, як Кітай, Індыя, Турцыя не прызнаюць юрысдыкцыю МКС, аднак яе прызнае большасць краін Афрыкі і Лацінскай Амерыкі[39]. Гл. таксама
Заўвага
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
