Расійская акупацыя Данецкай вобласці

Расійская акупацыя Данецкай вобласці — працяглая ваенная акупацыя, якая пачалася 7 красавіка 2014 году, пасля чаго частка рэгіёну пачала кантралявацца так званай Данецкай Народнай Рэспублікай. Адміністрацыйны цэнтар — Данецк; аднак яго аблдзяржадміністрацыя была часова пераведзена ў Краматорск у сувязі з працягам расійска-ўкраінскай вайны.

Акупацыя пачалася з уварвання расійскіх войскаў на тэрыторыю ўкраінскага Данбаса ў красавіку 2014 года пасля захопу Крыма Расійскай Федэрацыяй, серыі прарасійскіх выступаў ва Украіне і абвяшчэння «дзяржаўнага суверэнітэту» ДНР.

Баявыя дзеянні вайны на Данбасе пачаліся з захопу 12 красавіка 2014 года расійскімі падраздзяленнямі пад кіраўніцтвам афіцэраў спэцслужбаў РФ украінскіх гарадоў — Славянска, Краматорска і Дружкоўкі, дзе расійскія дыверсанты ўзбройвалі мясцовых калабарацыяністаў захопленай у МУС зброяй і вярбавалі іх у свае шэрагі. Ва ўмовах несупраціву мясцовых сілавікоў Украіны, а часам і адкрытага ўзаемадзеяння,^[1] невялікія дэсантна-штурмавыя атрады расійскіх дыверсантаў у наступныя дні ўзялі пад кантроль Горлаўку і іншыя гарады Данецкай і Луганскай абласцей.

21 лютага 2022 года прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін падпісаў указы аб прызнанні ДНР і ЛНР, а таксама падпісаў з рэспублікамі дамовы аб дружбе, супрацоўніцтве і дапамозе^[2]. Указамі, у прыватнасці, прадугледжана, што расійскія ўзброеныя сілы павінны будуць «забяспечыць падтрыманне міру» на тэрыторыі ДНР і ЛНР да моманту заключэння дагавораў аб дружбе, супрацоўніцтве і ўзаемнай дапамозе^[3]^[4].

22 лютага 2022 года міністр замежных спраў Расіі Сяргей Лаўроў заявіў, што права на суверэнітэт павінна паважацца ў адносінах да дзяржаў, якія прадстаўляюць усіх людзей, якія пражываюць на іх тэрыторыі. На яго думку, з 2014 года Украіна не адносіцца да такіх краін^[5]. У той жа дзень пагадненні аб прызнанні, супрацоўніцтве і ўзаемадапамозе рэспублік Данбаса ратыфікавалі абедзве палаты Федэральнага сходу РФ, Дзяржаўная Дума і Савет Федэрацыі, а таксама парламенты ДНР і ЛНР^[6]^[7].

Расійская Федэрацыя і ДНР спрабавалі замацаваць акупацыю ўсходняй Украіны палітычнымі і эканамічнымі сродкамі, верагодна, спрабуючы інтэграваць гэтыя тэрыторыі ў існуючыя сепаратысцкія рэспублікі або стварыць новыя.^[8] З іншага боку, украінскія мірныя жыхары пачалі арганізоўваць рухі супраціву.^[9]

Рух супраціву

На падкантрольнай ДНР тэрыторыі ўкраінскі рух супраціву дзейнічае з 2014 года. На працягу 2014-2017 гадоў партызаны рэгулярна праводзілі патрыятычныя акцыі, распаўсюджваючы ўлёткі, налепкі, вывешваючы ў грамадскіх месцах украінскія сцягі.^[10] На акупаванай тэрыторыі рэгулярна падрываліся помнікі баевікам і іх сімволіка.^[11]

Адной з мішэняў партызан былі і калабаранты: быў здзейснены шэраг замахаў на чыноўнікаў, якія перайшлі на бок акупантаў. Так, у сакавіку 2015 года ў Данецку невядомыя застрэлілі ў аўтамабілі дэпутата Народнага савета ДНР Рамана Возніка^[12]. У кастрычніку 2016 года ў горадзе ў ліфце дома па вул. Чалюскінцаў 122 падарваны верхаводам бандфармавання «Спарта» Арсенем Паўлавым, вядомым як «Матарола»^[13]. 31 жніўня 2018 года лідар тэрарыстычнай арганізацыі «ДНР» Аляксандр Захарчанка загінуў у выніку выбуху бомбы ў кафэ «Сепар» у Данецку^[14].

29 ліпеня дарадца мэра Марыупаля Пятро Андрюшчанка паведаміў, што ўкраінскія партызаны падпалілі палеткі ля горада, каб збожжа не дайшло да ворага^[15].