Ядвіга Антонаўна Чарняўская
Ядвіга Антонаўна Чарняўская (15 сакавіка 1914, Аляксандраўка, Магілёўская губерня — 14 снежня 2005) — беларускі педагог, літаратуразнавец. Кандыдат філалагічных навук, дацэнт. Заслужаны работнік культуры БССР. БіяграфіяНарадзілася 15 сакавіка 1914 г. у вёсцы Аляксандраўка Гомельскага павета Магілёўскай губерні (цяпер Гомельскі раён Гомельскай вобласці) у сям’і рабочага. Скончыла школу-сямігодку, кароткія настаўніцкія курсы і ў шаснаццаць гадоў стала настаўніцай. У 1930—1932 гг. працавала ў пачатковай школе вёскі Пучын Брагінскага раёна. У 1933—1937 гг. вучылася ў Мінскім педагагічным інстытуце, пасля яго заканчэння выкладала рускую мову і літаратуру ў Мсціслаўскім педагагічным вучылішчы. У сакавіку 1940 г. пераведзена ў Брэсцкае педагагічнае вучылішча, якое рыхтавала настаўнікаў пачатковых класаў[1]. Вайна і «лясныя школы»У гады Вялікай Айчыннай вайны была ўжо са жніўня 1941 года падпольшчыца. Каб пазбегнуць адпраўкі ў Германію на прымусовыя працы, уладкавалася грузчыцай на складах, па заданні падполля на сабе выносіла медыкаменты, бінты. Летам 1942 г. яе адпраўлялі ў Германію, збегла з-пад варты, хавалася. З-за пагрозы арышту напачатку 1944 г. разам з сяброўкай Верай Івановай выбраліся з горада за Антопаль, перайшлі ў партызанскі атрад імя Я. Р. Макарэвіча брыгады імя Свярдлова Брэсцкага партызанскага злучэння. Камандзірам атрада быў Іван Калілец[1]. Да восені 1943 г. партызаны Брэсцкага злучэння стварылі тры сямейныя лагеры, у кожным з якіх было больш за 1500 чалавек, у т. л. шмат дзяцей школьнага ўзросту. Па рашэнні падпольнага абкама КП(б)Б у сямейных лагерах для дзяцей былі створаны «лясныя школы». З сакавіка 1944 г. Ядвіга Чарняўская разам з Верай Івановай настаўнічалі ў адной такой школе, якая называлася «Другая лясная школа», альбо «школа пад дубам», знаходзілася ў глыбіні Спораўскіх балот (цяпер Бярозаўскі раён). Тут навучаліся 93 вучні, з іх 61 першакласнік[1]. Асаблівую ролю Ядвігі Чарняўскай у арганізацыі наогул усёй сістэмы «лясных школ» адзначыў камандзір партызанскай брыгады Уладзімір Якавенка:[2]
Пасляваеннае жыццёЗ верасня 1944 г. Я. А. Чарняўская працавала ў Брэсцкім педагагічным вучылішчы, якое аднавілася пасля акупацыі. У 1957 г. у сувязі з ліквідацыяй вучылішча пераведзена ў педагагічны інстытут імя А. С. Пушкіна. Была выкладчыкам, старшым выкладчыкам на кафедры рускай літаратуры. У 1961 г. абараніла дысертацыю «Драматургія Кузьмы Чорнага», атрымала ступень кандыдата філалагічных навук. У 1963—1969 гг. загадвала кафедрай тэорыі і гісторыі рускай літаратуры, замяніўшы таленавітага літаратуразнаўца Аляксея Рубцова (1923—1963), які заўчасна памёр[1]. У 1969—1994 гг. — дацэнт. Была спецыялістам у рускай літаратуры другой паловы ХІХ ст., сабрала багатую бібліятэку класікі гэтага перыяду. Аўтар і суаўтар шэрага дапаможнікаў для настаўнікаў і хрэстаматый па дзіцячай літаратуры. На працягу сямнаццаці гадоў загадвала навукова-метадычным саветам па прапагандзе літаратуры і мастацтва Брэсцкага таварыства «Веды». У 1985 г. склала даведку да 40-годдзя інстытута, бо добра ведала яго гісторыю[1]. Памерла 14 снежня 2005 г[1]. УзнагародыУзнагароджана ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступені (1985), медалямі «За адвагу», «20 гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне», «25 гадоў Перамогі ў вайне 1941–1945 гг.», «50 гадоў Узброеных Сіл СССР», «За працоўную адзнаку», «За доблесную працу ў адзначэнне 100-годдзя з дня нараджэння У. І. Леніна», знакам «Выдатнік народнай асветы Беларускай ССР» (1971), граматай Вярхоўнага Савета БССР (1972). У 1980 г. ёй прысвоена ганаровае званне Заслужанага работніка культуры Беларускай ССР. У 2000 г. уручаны знак «Ветэран вайны 1941–1945 гадоў»[1]. Сям’яМуж, Ігнацій Іванавіч Зянько (1891—1965), удзельнік Грамадзянскай і Вялікай Айчыннай войнаў. Пасля дэмабілізацыі ў 1946 г. накіраваны ў Брэст, працаваў выкладчыкам рускай мовы ў педінстытуце, тады яны і пазнаёміліся. Пятнаццаць гадоў загадваў кафедрай рускай і беларускай моў, а пасля іх раздзялення — кафедрай рускай мовы. У 1953 г. І. І. Зянько абараніў кандыдацкую дысертацыю. Распрацаваў і вёў складаныя курсы: стараславянскую мову, агульнае мовазнаўства, гісторыю рускай мовы, методыку выкладання рускай мовы. У снежні 1963 г. з-за цяжкой хваробы выйшаў на пенсію, памёр у лютым 1965 г., пахаваны на Трышынскіх могілках[1]. ПамяцьУ 2007 г. яе калегі і вучні выдалі кнігу «Свет доброты», прысвечаную педагогу. У сакавіку 2014 г. у БрДУ імя А. С. Пушкіна прайшлі ХІІ «Горкаўскія чытанні», прысвечаныя 100-годдзю з дня нараджэння Я. А. Чарняўскай[1]. На доме па праспекце Машэрава, 57 у Брэсце, дзе яна жыла з 1 лютага 1965 года, 11 лістапада 2014 г. урачыста адкрыта мемарыяльная дошка(скульптар Аляксей Паўлючук[3])[1]. У Бярозаўскім гісторыка-краязнаўчым музеі зроблена экспазіцыя «Лясная партызанская школа», дзе са школьнікамі праводзяцца музейна-педагагічныя заняткі[1]. У культурыРазам з іншымі настаўнікамі «лясной школы» з’яўляецца персанажам апавядання Л. Ачакоўскай «Азбука на берасце»[4]. У 1969 годзе студыяй «Дыяфільм» па апавяданні была створана дыястужка, мастак Р. Саяшнікаў (прагляд даступны на сайце РДДБ[5]).[6] Працы
Крыніцы
Літаратура
Спасылкі |
||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
