Кішынёў

Кішынёў рум.: Chişinău Сцяг[d] Герб[d] Краіна  Малдова Каардынаты 47°00′20″ пн. ш. 28°51′27″ у. д.HGЯO Генеральны прымар муніцыпія Андрэй Нэстасе Заснаваны 1436[1] Першая згадка 1436 Плошча 120 км² Вышыня цэнтра 85 м Водныя аб’екты Рака Бык Насельніцтва ▲ 664,7 тыс.[2] чалавек (2011) Шчыльнасць 5539,2 чал./км² Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код +373 22 xxxxxx Паштовыя індэксы MD-20xx Афіцыйны сайт chisinau.md (рум.)(руск.)(англ.) Кішынёў на карце Малдовы

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Кішынёў (рум.: Chişinău [kiʃiˈnəw]) — сталіца і самы буйны горад Малдовы, на рацэ Бык (прыток Днястра). Цэнтр чыгунак і аўтадарог, міжнародны аэрапорт. Насельніцтва складае 780 000 жыхароў (2008).

Упершыню згадваецца як сяло ў даравальнай грамаце маладаўскага гаспадара Стэфана III Вялікага баярыну Вайкулу (1466). Быў вотчынай баяр, з 1641 года — Яскага манастыра. Горад з 1712 года. З пачатку 16 стагоддзя да 1812 года пад уладай Турцыі. Неаднаразова разбураны (у канцы 17 стагоддзя татарамі, у 1739, 1787, 1791 туркамі). У Руска-турэцкую вайну 1735-39 тут адбылося антытурэцкае паўстанне. На мяжы 18-19 стагоддзяў у Кішынёве 22 гарбарныя, 18 свечачных, 5 гарбарных майстэрняў. З 1812 года ў складзе Расійскай імперыі, з 1818 года цэнтр Бесарабскай вобласці (з 1873 года губерні). У 1820-23 гадах у Кішынёве адбываў ссылку А.С.Пушкін. У пачатку 19 стагоддзя Кішынёў — адзін з цэнтраў па падрыхтоўцы антытурэцкага паўстання на Балканах пад кіраўніцтвам А.Іпсіланці. У 1833 годзе адкрыта гімназія і друкарня. Развіццю прамясловасці (у 1903 годзе каля 60 прадпрыемстваў) садзейнічала будаўніцтва чыгункі.

У горадзе ў 1874—1917 гг. жыў і працаваў беларускі этнограф, пушкініст А. Н. Шыманоўскі.

У студзені 1918 года Кішынёў у складзе Румыніі. З 1940 года ў складзе СССР, сталіца Малдаўскай ССР. У Другую Сусветную вайну (ліпень 1941-жнівень 1944) акупаваны нямецка-фашысцкімі войскамі. З 1991 года сталіца незалежнай Рэспублікі Малдова.

Кішынёў падзяляецца на Ніжні горад з сярэднявечнай планіроўкай і Верхні горад з рэгулярнай планіроўкай. Сярод помнікаў: Царква Раства Маці Божай (Мазаракіеўская, 18 стагоддзе), кафедральны сабор (1830-35, архітэктар А.І.Мельнікаў), трыумфальная арка.

У 1918-40 гг. Кішынёў забудоўваўся невялікімі асабнякамі з цэглы і вапняку. У 2-ю Сусветную вайну моцна пашкоджаны. Паводле генплана 1947 года (кіраўнік А.Шчусеў) рэканструяваны цэнтр горада, пракладзены праспекты, узведзены адміністрацыйныя будынкі, забудавана Прывакзальная плошча. У 1955-80 гг. створаны добраўпарадкаваныя жылыя раёны (Рышканаўка, Батаніка, Баюканы).

Машынабудаванне, харчасмакавая (вінаробныя, пладоваагароднінакансервавая), дрэваапрацоўчая, лёгкая (гарбарна-абутковая, трыкатажная).

• Дзяржаўны аграрны ўніверсітэт Малдовы
• Дзяржаўны ўніверсітэт Малдовы
• Кішынёўскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Іона Крангэ
• Тэхнічны ўніверсітэт Малдовы
• Акадэмія эканамічнай адукацыі Малдовы

• Нацыянальны тэатр оперы і балета Рэспублікі Малдова
• Нацыянальны музей гісторыі Малдовы
• Нацыянальны музей выяўленчага мастацтва Рэспублікі Малдова
• Дом-музей А.Пушкіна

Дзейнічае міжнародны аэрапорт Кішынёў, чыгуначны вакзал і 3 аўтавакзалы (Цэнтральны, Паўночны і Паўднёвы). Грамадскі транспарт прадстаўлены тралейбусамі, аўтобусамі і маршрутным таксі.

Станам на 2013 год, у Кішынёва маецца 16 гарадоў-пабрацімаў^[10][11]:

• Віярэл Антонавіч Балаган
• Іван Іванавіч Бодзюл
• Дойна Алдзя-Тэадоравіч
• Іён Алдзя-Тэадоравіч
• Майсей Эмануілавіч Кашук (1899—1961) — урач-афтальмолаг, доктар медыцынскіх навук.

• Cronograf
• Алея Класікаў
• Бюст Францыска Скарыны (2018)
• Харлампіеўская царква

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0144-3.