Илија Раштанов

Илиja Раштанов (Велес, 29 октомври 1878 — Софија, 1945) — македонски револуционер, просветител и деец на Македонската револуционерна организација. Член и подоцна претседател на Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“. Eден од главните организатори на Серскиот револуционерен округ. Дел од дванаесетта генерација на матуранти од Солунската машка гимназија по основниот курс.

Илија Раштанов е роден на 29 октомври 1878 година^[1] во градот Велес, тогаш дел од Отоманското Царство. Од млади години се запознал со Александар Мартулков и заедно учеле во истото основно училиште.^[2] За неговото средношколско образование тој учел во Солунската машка гимназија. Во 1897 година завршил како дел од дванаесетта генерација на матуранти по основниот курс.^[3] После тоа се преселува во Софија се образува во хемискиот факултет на Софискиот универзитет, завршил во 1901 година. Меѓу 1901 и 1902 година предавал во Серското педагошко училиште. Околу тој период се приклучил во Македонската револуционерна организација.^[4]

Во истата година тој станал раководен член на Серскиот револуционерен округ заедно со Јане Сандански и други дејци. Покрај почетокот на 1903 година тој се преселил во Скопје. За време на Илинденското востание Раштанов играл клучна улога во Скопскиот окружен комитет на организацијата, но е уапсан од турската власт и осуден за 101 години затвор во Куршумли ан и на островот Родос.^[5] После востанието во 1904 година е целосно амнистиран и ослободен. За безбедност се преселува во Софија и се вработува како асистент по хемија во Софискиот универзитет.^[6]

Учествува во обединичкиот конгрес на Македонска федеративна организација и Сојуз на македонските емигрантски организации како делегат од Русенското македонско благотворително братство на јануари 1923 година.^[7] Во тој период Раштанов се приклучува во Велешкото благотворително братство „Рајко Жинзифов“. Во 10 јануари 1926 година Раштанов бил назначен за претседател на благотворителното братство, наследувајќи го Иван Поп Јорданов.^[8] Неговиот мандат траел до 3 мај 1938 година кога повторно бил одбран Иван Поп Јорданов.^[9]

Во 1943 година, за време на Втората светска војна, Раштанов праќа телеграм до Илинденската организација по повод на чествувањето на 40-годишната смрт на македонскиот национален херој Гоце Делчев. Во неговиот телеграм Раштанов го користи прекарот Ахил за Гоце Делчев и го именува како патријархот на македонското национално движење.^[10]

Починува во Софија во 1945 година.^[1][11]

1. ↑ ^{1,0 1,1} Николов, Борис Й (2001). Вътрешна македоно-одринска революционна организация: Войводи и ръководители (1893-1934): Биографично-библиографски справочник. София: Издателство „Звезди“. стр. 144. ISBN 954-9514-28-5.
2. ↑ Мартулков, Алексо (1954). „Поглавје X“ . Моето учество во револуционерните борби на Македонија. Скопје: Институт за национална историја. Уште во 1899 година през летниот распуст беше дошол Илија Раштанов, велешанец, мој школски другар, студент по хемија во Софиското више училиште.
3. ↑ Кандиларовъ, Георги Ст (1930). Българскитѣ гимназии и основни училища въ Солунъ (по случай на 50-годишнината на солунскитѣ български гимназии) (PDF). София: Македонски Наученъ Институтъ, печатница П. Глушковъ. стр. 94.
4. ↑ Галчев, Илия (2005). Българската просвета в Солунския вилает. София: Университетско издателство „Св. Климент Охридски“. стр. 121.
5. ↑ Янкуловъ, Ев. (1943). „Бивши учители в Сѣръ“ (PDF). Илюстрация Илиндень. Илинденска организация. 5–6 (145–146): 21.
6. ↑ Македонцитѣ въ културно-политическия животъ на България: Анкета отъ Изпълнителния комитетъ на Македонскитѣ братства (PDF). София: Книгоиздателство Ал. Паскалевъ и С-ие, Държавна печатница. 1918. стр. 56.
7. ↑ НБКМ-БИА C VIII 38
8. ↑ „Хроника“. „Независима Македония“. София: СМЕО. IV (146): 3. 1926.
9. ↑ Райчевски, Стоян (2016). Бежанците от Македония и техните братства в България. София: Издателство „Захарий Стоянов“. стр. 548–549.
10. ↑ „Поздравителни телеграми по случай Гоцевитѣ тържества“ (PDF). Илюстрация Илиндень. Илинденска организация. 5–6 (145–146): 31. 1943.
11. ↑ Пелтеков, Александър Г (2014). Революционни дейци от Македония и Одринско (Второ допълнено издание. изд.). София: Орбел. стр. 406. ISBN 9789544961022.