သုသိမသုတ်

သုသိမသုတ်သည် သံယုတ်ပါဠိတော်၊ နိဒါနဝဂ္ဂသံယုတ်တွင် လာရှိသော သုတ္တန်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ^[၁]၊ သမထအဘိညာဉ်မရဘဲ ပညာသက်သက်ဖြင့် ရဟန္တာဖြစ်နိုင်ကြောင်းကို ထင်ရှားစေသော အရေးကြီးသည့် သုတ္တန်တစ်ပုဒ် ဖြစ်ပါသည်။ ဤသုတ္တန်တွင် အတိတ်၊ အနာဂတ်၊ ပစ္စုပ္ပန် ကာလသုံးပါးအတွင်းရှိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ (၅) ပါးနှင့် အကြောင်းအကျိုးဆက် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတို့ကို ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့် ရှုမြင်ပုံကို ဖော်ပြထားပါသည်။

မြတ်စွာဘုရားသည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံးနေစဉ်၊ သာသနာတော်သို့ အသစ်ဝင်ရောက်လာသော အရှင်သုသိမသည် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရရှိတော်မူကြပြီးဖြစ်သော ရဟန္တာအရှင်မြတ်ကြီးများထံ ချဉ်းကပ်၍ မေးမြန်းလျှောက်ထားသည်မှာ-

"အရှင်ဘုရားတို့သည် ဤသို့ သိမြင်၍ ရဟန္တာဖြစ်တော်မူရာ၌ လောကီဈာန်သမာပတ်များနှင့် အဘိညာဉ်အမျိုးမျိုးတို့ကို ရရှိကြပါသလော"

ထိုအခါ ရဟန္တာအရှင်မြတ်ကြီးများက မိမိတို့သည် ဈာန်အဘိညာဉ်တို့ကို မရရှိဘဲ ပညာဖြင့်သာ ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သည့် ပညာဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကြောင်း ဖြေကြားတော်မူကြသည်။

အရှင်သုသိမသည် ထိုရဟန္တာတို့၏ အဖြေကို ရှင်းလင်းစွာ နားမလည်နိုင်သဖြင့် မြတ်စွာဘုရားထံ ချဉ်းကပ်၍ ဖြစ်စဉ်ကို လျှောက်ထားသောအခါ၊ မြတ်စွာဘုရားက ရှေးဦးစွာ ဤသို့ အကျဉ်းချုပ် မိန့်တော်မူသည်-

"သုသိမ၊ ရှေးဦးစွာ သင်္ခါရတရားတို့၏ အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ အခြင်းအရာ၌ တည်သော ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ် (ဝိပဿနာဉာဏ်) သည် ဖြစ်၏။ ထို့နောက်မှ နိဗ္ဗာန်ကို သိမြင်သော အရိယမဂ်ဉာဏ် သည် ဖြစ်၏။"[၂]

အရှင်သုသိမက ဤအကျဉ်းနည်းကို နားမလည်သဖြင့် အကျယ်ရှင်းပြပါရန် လျှောက်ထားသောအခါ၊ မြတ်စွာဘုရားက ထပ်မံ၍ ဤသို့ မိန့်တော်မူသည်-

အဓိပ္ပာယ်: "ချစ်သား သုသိမ၊ သင်သိသည်ဖြစ်စေ၊ မသိသည်ဖြစ်စေ၊ အမှန်စင်စစ်မှာမူ ရှေးဦးစွာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ် (ဝိပဿနာဉာဏ်) ဖြစ်ပြီးမှ၊ နောင်မှ နိဗ္ဗာန်၌ဖြစ်သောဉာဏ် (အရိယမဂ်ဉာဏ်) သည် ဖြစ်၏။"[၃]

ဋီကာ၏ ရှင်းလင်းချက်: ဤသို့ ဘုရားရှင် မိန့်ကြားတော်မူခြင်းမှာ အပ္ပနာဈာန်သမာဓိ မရရှိဘဲသော်လည်း အရိယမဂ်ဉာဏ်၊ ဖိုလ်ဉာဏ် ဖြစ်နိုင်ကြောင်းကို ပြသလိုခြင်း ဖြစ်သည်။ အရိယမဂ်ဉာဏ်၊ ဖိုလ်ဉာဏ်သည် ဈာန်သမာဓိ၏ အကျိုးဆက် (နိရောဓသမာပတ်ကဲ့သို့)၊ အကျိုးအာနိသင် (လောကီအဘိညာဉ်ကဲ့သို့)၊ ပြီးစီးမှု (ဗြဟ္မာ့ဘုံရောက်ခြင်းကဲ့သို့) မဟုတ်ပေ။ ၎င်းသည် ဝိပဿနာဉာဏ်၏ အကျိုးဆက်၊ အကျိုးအာနိသင်၊ ပြီးစီးမှု သာ ဖြစ်သည်။ ဤသည်မှာ သုဒ္ဓဝိပဿနာယာနိကပုဂ္ဂိုလ် (ဈာန်ကို အခြေမခံဘဲ ဝိပဿနာသက်သက်ဖြင့် ကျင့်ကြံသူ) ကို ရည်ညွှန်းတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်။

ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်သုသိမအား တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနာ နည်းဖြင့် တရားဟောတော်မူသည်။ ခန္ဓာတစ်ပါးစီကို အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ တစ်ကျော့စီ မေးဖြေပြုပြီး၊ ထို့နောက် အတိတ်၊ အနာဂတ်၊ ပစ္စုပ္ပန်၊ အဇ္ဈတ္တ၊ ဗဟိဒ္ဓ စသော (၁၁) မျိုးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် တည်နေသော ရုပ်၊ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဉ် ခန္ဓာငါးပါးကို လက္ခဏာရေးသုံးတန်တင်၍ ဝိပဿနာရှုရန် ညွှန်ကြားတော်မူသည်။

အရှင်သုသိမသည် ဘုရားရှင် ဟောကြားသည့်အတိုင်း ဉာဏ်ဖြင့်လိုက်၍ ရှုပွားသုံးသပ်ရာ ထိုတရားဒေသနာတော်၏ အဆုံး၌ ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိတော်မူလေသည်။

ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားက ရဟန္တာဖြစ်သွားသော အရှင်သုသိမအား ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတော်ကို အနုလုံ (အဖြစ်စဉ်)၊ ပဋိလုံ (အချုပ်စဉ်) နှစ်မျိုးလုံးဖြင့် မေးမြန်းတော်မူရာ၊ အရှင်သုသိမက အားလုံးကို သိမြင်ကြောင်း လျှောက်ထားသည်။ ဥပမာ-

"သုသိမ၊ ဇာတိအကြောင်းခံကြောင့် ဇရာမရဏ ဖြစ်၏ဟု သိမြင်ပါသလော။" "သိမြင်ပါသည် အရှင်ဘုရား။"
"သုသိမ၊ အဝိဇ္ဇာချုပ်ခြင်းကြောင့် သင်္ခါရတို့ ချုပ်ကုန်၏ဟု သိမြင်ပါသလော။" "သိမြင်ပါသည် အရှင်ဘုရား။"

ဤသို့ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို အလုံးစုံ သိမြင်ပြီးနောက်၊ မြတ်စွာဘုရားက အရှင်သုသိမအား ဈာန်အဘိညာဉ်များ ရရှိခြင်း ရှိ၊ မရှိကို ထပ်မံမေးမြန်းရာ၊ အရှင်သုသိမက မရရှိပါကြောင်း ဝန်ခံလျှောက်ထားသည်။

ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားက ဤသို့ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို ထိုးထွင်းသိမြင်ပါလျက် ဈာန်အဘိညာဉ်မရဟု ဖြေဆိုခြင်းသည် အဘယ်သို့နည်းဟု မေးမြန်းရာ၊ အရှင်သုသိမသည် တရားခိုးယူရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သော မိမိ၏ အပြစ်ကို ဝန်ချတောင်းပန် ကန်တော့လေသည်။

ဤသုသိမသုတ်သည် အောက်ပါအချက်များကို ထင်ရှားစေပါသည်-

• ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတော်ကို အနုလုံ ပဋိလုံအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိမြင်ခြင်းသည် ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ရန် အဓိကသော့ချက် ဖြစ်သည်။
• ထိုသို့ ထိုးထွင်းသိမြင်၍ ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိရာ၌ ဈာန်အဘိညာဉ်များ မရရှိဘဲ သုက္ခဝိပဿက (ပညာဝိမုတ္တ) အဖြစ်ဖြင့်လည်း ရောက်ရှိနိုင်သည်။
• ဝိပဿနာဉာဏ် (ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ်) သည် အရိယမဂ်ဉာဏ်၏ ရှေ့သွားဖြစ်ပြီး၊ အရိယမဂ်ဉာဏ်သည် ဝိပဿနာ၏ အကျိုးဆက်ဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် ဤသုတ္တန်သည် သမထကို အားမထုတ်နိုင်သော်လည်း ဝိပဿနာပညာကို အားထုတ်ခြင်းဖြင့် နိဗ္ဗာန်သို့ မျက်မှောက်ပြုနိုင်ကြောင်း ညွှန်ပြနေသော အားထားဖွယ်ရာ သုတ္တန်တစ်ပုဒ် ဖြစ်ပေသည်။^[၄]

• သုသိမပရိဗ္ဗာဇကသုတ္တန်