ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦਿਵਸ

ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 20 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣਾ ਘਰ ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਅਸਥਾਈ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ‘ਤੇ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦੀ ਜਰਨਲ ਅਸੈਬਲੀ ਨੇ 4 ਦਸੰਬਰ, 2000 ਨੂੰ ਮਤਾ ਨੰ: 55/76 ਪਾਸ ਕਰ ਕੇ ਸਾਲ 2001 ਜੋ ਜਰਨਲ ਅਸੈਬਲੀ ਦੀ 50ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇ ਗੰਢ ਹੈ ਤੇ 20 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਂਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਬੇਘਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ, ਸ਼ਰਨ ਮੰਗਣ ਵਾਲੇ ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਬੇਘਰ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇੱਕ ਕਰੋੜ 67 ਲੱਖ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬ ਮੁਲਕ ਹੀ ਪਨਾਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮਾਨਵੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਤੇ ਐਮਨੈਸਟੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵੱਲੋਂ ਅਮੀਰ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਚ 2011 ਵਿੱਚ ਛਿੜੀ ਜੰਗ ਨੇ 25 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਅਤੇ 65 ਲੱਖ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੇਘਰ ਹੋਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਮੁੱਕ ਜੰਗਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੁਕਾਉਣਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ।^[1] ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਇਹ ਦੁਖਾਤ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ 1947 ਨੂੰ ਝੱਲਿਆ। ਪੰਜਾਬ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਦਿਨਾ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਦੂਸਰੇ ਰਾਜੇ ਵਿੱਚ ਪਲਾਨ ਕਰ ਗਏ।

ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ, ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੁਆਰਾ, ਕੁਝ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸਿਰਫ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਕਿਸੇ ਵਿਭਿੰਨ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪਨਾਹਗਾਹ ਲੱਭਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣਾ ਘਰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।^[2]

1951 ਦੀ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਨਸਲ, ਧਰਮ, ਕਿਸੇ ਸਮਾਜਕ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਜਾਂ ਵਿਭਿੰਨ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਡਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੇ ਅਯੋਗ ਹੈ।^[3]

4 ਦਸੰਬਰ 2000 ਨੂੰ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਸਭਾ ਨੇ ਮਤਾ 55/76 ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ, 2001 ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 20 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।^[4] ਮਤੇ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ੨੦੦੧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ੧੯੫੧ ਦੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ੫੦ ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਈ ਗਈ ਸੀ।^[5] ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਮੰਗਣ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[6]

ਅਫਰੀਕੀ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦਿਵਸ ੨੦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ ਆਫ ਅਫਰੀਕਨ ਯੂਨਿਟੀ (ਓਏਯੂ) ਨੇ 20 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅਫਰੀਕਾ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦਿਵਸ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।^[7]