Картка спажыўца

Картка спажыўца — каляровы папяровы аркуш з наборам адразных купонаў, якія выкарыстоўваліся ў 1992 годзе ў Беларусі як дадатак да савецкага рубля ў адносінах 1 да 1. Яны сталі першай формай папяровых грошай, выпушчаных дзяржаўнымі органамі незалежнай Беларусі, і выкарыстоўваліся для рэгулявання гандлю таварамі першай неабходнасці^[1]^[2].

Мэта ўвядзення

Купоны былі ўведзены, каб адасобіць грашовае абарачэнне ў межах Рэспублікі Беларусь у перыяд выкарыстання савецкага рубля. Такім чынам улады імкнуліся падтрымаць унутраны спажывецкі рынак, стрымаць дэфіцыт тавараў і абмежаваць іх вываз у Расію, дзе яны каштавалі даражэй, чым у Беларусі^[1]^[3].

Увядзенне і выкарыстанне

Аднаразовыя купоны былі ўведзены ў абарачэнне з пачатку 1992 згодна з пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь № 423 ад 14 лістапада 1991. На шматразовыя купоны іх планавалася замяніць з 1 чэрвеня 1992. Аднак гэтага не адбылося: карткі спажыўца працягвалі выкарыстоўвацца нават пасля з'яўлення ў маі 1992 уласнай беларускай валюты — беларускага рубля.

Карткі спажыўца друкавала Мінская картаграфічная фабрыка і іншыя паліграфычныя прадпрыемствы беларускай сталіцы. Пасля выпуску з мэтай абароны ад падробкі ў бухгалтэрыях арганізацый на аркушы з купонамі ставілася пячатка. Кожны аркуш быў імянны^[2]^[4].

Для атрымання карткі спажыўца патрабаваўся пашпарт з прапіскай. Пенсіянерам купоны выдавалі разам з пенсіяй, астатнія атрымлівалі іх на месцы працы, службы або вучобы, купоны на дзяцей распаўсюджваліся праз ЖЭС^[2].

Падчас аплаты за тавары прадаўцы адразалі ад ліста адпаведную колькасць купонаў і ўлічвалі іх на працягу працоўнага дня. Загадзя выразаць купоны забаранялася^[4].

Купоны былі выведзены з абарачэння ў канцы 1992 і знішчаны^[3].

Апісанне

Карткі спажыўца ўяўлялі сабой аркуш паперы памерам А4, на якім размяшчаліся адразныя купоны розных наміналаў. Яны былі выдадзены дзвюма серыямі, якія адрозніваліся дызайнам адраснага поля^[2].

Купоны першай серыі выпуску друкаваліся з сярэдзіны студзеня 1992, на адным аркушы размяшчаліся наступныя сумарныя наміналы: 20, 50, 75, 100, 200 і 300 рублёў. У гэтай серыі адрасны блок быў з жоўтым ромбам на фонавым полі, а купоны былі пазначаныя жоўтымі палоскамі з правага боку^[3].

У сувязі з кепскай чытальнасцю картак спажыўца першай серыі выпуску ў лютым 1992 у Беларусі перайшлі на друк другой серыі з белымі прамавугольнікамі ў цэнтры. З улікам інфляцыі ў лютым 1992 быў дададзены новы намінал — 500 рублёў^[3].