Кіроўца

Кіро́ўца^[1]^[2] (польск.: kierowca)^[3], або вадзіцель^[4] (з руск.: водитель^[5]), шафёр^[6] (з фр.: chauffeur) — чалавек, які кіруе самаходнай машынай (аўтамабілем, танкам, катарам і пад.)^[7].

Права кіравання механічным транспартным сродкам або самаходнай машынай пэўнай катэгорыі пацвярджае пасведчанне кіроўцы.

Тэрміналагічная канкурэнцыя

Суфікс -цель непрадуктыўны ва ўсіх усходнеславянскіх і польскай мовах, але рэгулярны ў польскай мове (-ciel)) і ў рускай (-тель). Распаўсюджанне суфікса -тель у рускай мове навукоўцы звязваюць з паўднёваславянскім уплывам альбо лічаць, што -тель захаваўся ў рускай мове з індаеўрапейскай. У польскай жа мове паўднёваславянскі ўплыў не быў інтэнсіўным, хоць ён існаваў (у прыватнасці, праз чэшскую мову, якая пераняла некаторыя паўднёваславянскія рысы). Верагодна, -ciel захаваўся дзякуючы неперарыўнай кніжнай традыцыі: літаратурныя польская і руская мовы ствараліся на кніжнай аснове, тады як беларуская і ўкраінская грунтуюцца на народна-дыялектных гаворках, у якіх стылістычна маркіраваны фармант не выкарыстоўваўся^[8].

У беларускую і ўкраінскую мовы суфікс -цель (-тель) быў запазычаны з рускай у 1930-я гады і пазней, але відавочная тэндэнцыя да замены гэтага суфікса фармантамі -нік (-ник). З суфіксам -цель канкуруюць і фарманты -ец, -ца, якія актывізаваліся ў тым ліку і пад уплывам польскай мовы. Канкурэнцыя гэтых словаўтваральных сродкаў таксама выклікае спрэчкі і абмеркаванні на старонках беларускамоўнага інтэрнэту^[8].

Сёння агульнасавецкі стандарт вадзіцель дастаткова імкліва выцясняецца назоўнікам кіроўца. Мовазнавец Алесь Каўрус адзначае, што назоўнік кіроўца заняў сваё месца ў словаўтваральным гняздзе, далучаецца да шэрагу назоўнікаў, якія ўтвораны з дапамогай фарманта -ца: прамоўца, суразмоўца, выступоўца і пад^[9].

У носьбітаў беларускай культуры на ўзроўні падсвядомасці замацаванае разуменне, што транспартным сродкам можна толькі кіраваць. Дзеяслоў жа вадзіць, у адрозненне ад рускай мовы, мае зусім іншае значэнне: дапамагаць ісці (вадзіць дзіця за руку), хадзіць з кім-небудзь і паказваць што-небудзь (вадзілі госця ў тэатр), рухаць чым-небудзь па паверхні чаго-небудзь (вадзіць алоўкам па паперы) або ўжываецца ў складзе ўстойлівых спалучэнняў кшталту вадзіць за нос.

Зыходзячы з таго, што любым транспартным сродкам можна толькі кіраваць, у беларускай мове і замацаваўся назоўнік кіроўца, які ў кантэксце не толькі выразна адлюстроўвае якраз беларускую матывацыйную базу, але і можа ўжывацца з прыдаткам, пашыраючы тым самым лексічныя рэсурсы і спалучальныя магчымасці мовы^[9].

Знакі салідарнасці

Пры неабходнасці сувязі на дарозе кіроўцы карыстаюцца наступнымі знакамі ветлівасці і салідарнасці.^{[крыніца?]}

Калі сустрэчны кіроўца міргае дальнім святлом — наперадзе кантроль аўтаінспекцыі;
Калі вадзіцель ззаду міргае дальнім святлом — ён просіць даць яму дарогу.

Таксама ў залежнасці ад дарожнай сітуацыі, мірганне дальнім святлом можа значыць, або прапусці мяне, або я цябе прапускаю.

Ветлівы вадзіцель заўсёды падзякуе, уключыўшы на дзве-тры секунды аварыйную сігналізацыю.

Паднятая ўгору рука, таксама ўніверсальны знак падзякі;
Мірганне аварыйнай сігналізацыяй звыш 5 секунд азначае выбачэнне за не дастаткова ўдалы манеўр, што зрабіў перашкоду для іншых удзельнікаў руху;

Калі наперадзе на вузкай дарозе ідзе дальнамер, ці аўтобус, тады яго вадзіцель папярэджвае вадзіцеляў ззаду правым сігналам павароту, што дарога свабодная, можна выканаць абгон, або левым, што абгон небяспечны^[10].