Незалежная Дзяржава Харватыя

Незалежная Дзяржава Харватыя
	дэ-юрэ пратэктарат Італіі (1941—1943) дэ-факта сатэліт Нацысцкай Германіі (1941—1945);
Незалежная Дзяржава Харватыя
	Nezavisna Država Hrvatska
Герб Харватыі	Сцяг Харватыі
	Гімн: Lijepa naša domovino
	; Незалежная Дзяржава Харватыя ў 1943 годзе.
< > 1941 — 1945 ;
Сталіца	Заграб
Мова(ы)	харвацкая
Афіцыйная мова	харвацкая мова
Рэлігія	Каталіцызм, лютэранства, іслам
Грашовая адзінка	Куна Незалежнай дзяржавы Харватыя
Плошча	102,7 тыс. км²
Насельніцтва	6,64 млн чал. (60,5 чал/км²)
Форма кіравання	Фашысцкая аднапартыйная дыктатура (1941—1945) Канстытуцыйная манархія (1941—1943)
Кіраўнікі дзяржавы
Кароль
• 1941 – 1943	Таміслаў II
Паглаўнік
• 1941 – 1945	Антэ Павеліч
Прэм'ер-міністр
• 1941 – 1943	Антэ Павеліч
• 1943 – 1945	Нікола Мандзіч
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Незалежная Дзяржава Харватыя (харв.: Nezavisna Država Hrvatska) — дзяржава-сатэліт нацысцкай Германіі, абвешчаная ўсташамі 10 красавіка 1941 г. пры ваеннай і палітычнай падтрымцы краін восі і іх саюзнікаў. У 1941 годзе насельніцтва 6640000 чалавек, плошча 102,7 тыс. км². У склад новай дзяржавы ўвайшла частка сучаснай Харватыі без Істрыі і большай часткі Далмацыі, а таксама ўся сучасная Боснія і Герцагавіна, некаторыя раёны Славеніі і Срэм. Уся Істрыя і вялікая частка Далмацыі (з гарадамі Шыбенік і Спліт) па Рымскіх пагадненнях былі ўключаныя ў склад фашысцкай Італіі. НДХ межавала на захадзе і паўднёвым усходзе з Італіяй, на поўначы — з Германіяй і Венгрыяй, на ўсходзе з Сербіяй (Урад нацыянальнага выратавання) і Чарнагорыяй, якая з’яўлялася італьянскім пратэктаратам.

Пасля капітуляцыі Італіі нямецкі ўрад аб’явіў Рымскія пагадненні несапраўднымі і далучыў Далмацыю да Харватыі. Аднак Істрыя, а таксама далмацінскі горад Задар, які ў міжваенны перыяд з’яўляўся італьянскім анклавам, былі акупаваныя Нямеччынай і не ўваходзілі ў НДХ. У краіне разгарнуўся тэрор, накіраваны галоўным чынам супраць праваслаўных сербаў, а таксама яўрэяў і цыган. У выніку масавага знішчэння (на тэрыторыі НДХ існавалі канцлагеры) падчас Другой сусветнай вайны на тэрыторыі НДХ загінула, паводле розных ацэнак, ад 330 000 да 1,2 млн сербаў^[1]. У кнізе Браніміра Станаевіча «Усташскі міністр смерці» гаворыцца, што ў НДХ у 1941—1945 гадах загінула 800 тысяч чалавек.

Спроба фізічнага знішчэння сербаў вылілася ва ўзброены супраціў. У выніку ўрад Незалежнай дзяржавы Харватыя фактычна ніколі не кантраляваў значную частку ўласнай тэрыторыі; увесь перыяд яго існавання ў краіне ішла грамадзянская вайна з партызанскімі фарміраваннямі камуністаў і чэтнікаў з аднаго боку, і фарміраваннямі НДХ і нямецка-італьянскімі войскамі — з другога. У канцы 1944 года пад кантролем НДХ і нямецкіх войск знаходзіўся толькі шэраг буйных гарадоў, а таксама найбольш важныя аўтамабільныя дарогі і невялікія ўчасткі тэрыторыі ўздоўж іх.

Харвацкія войскі бралі ўдзел у баявых дзеяннях на Усходнім фронце на баку нацысцкай Германіі. У 1943 г. з паланёных пад Сталінградам харватаў былі сфарміраваны прасавецкія часткі. У ліпені-жніўні 1944 г. узнікла змова Ларковіча-Вокіча, падчас якой шэраг вышэйшых саноўнікаў распачалі спробу сфарміраваць кааліцыйны ўрад на чале з Аўгустам Кошуцічам, намеснікам лідара папулярнай да вайны Сялянскай партыі В. Мачака, які б разарваў саюз з Германіяй і выйшаў з вайны. Яшчэ да пачатку актыўных дзеянняў з боку змоўшчыкаў усе яны былі арыштаваныя, а ў траўні 1945 г. частка іх была пакараная. 6 траўня 1945 гады, калі германскае войска амаль цалкам адступіла з Балкан, харвацкі ўрад пакінуў Заграб. У гэтым жа месяцы Народна-вызваленчая армія Югаславіі пад камандаваннем Іосіпа Броз Ціта цалкам устанавіла кантроль над тэрыторыяй НДХ.