Саламарэчча

Саламарэчча
Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Мінскі
Сельсавет	Юзуфоўскі
Каардынаты	54°04′23″ пн. ш. 27°28′09″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1540
Водныя аб’екты	Чарняўка
Насельніцтва	▲102 чал. (2019);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 17
Паштовыя індэксы	223044
Аўтамабільны код	5
СААТА	6236882073
	Саламарэчча на Вікісховішчы

Саламарэ́чча^[2] (трансліт.: Salamarečča, руск.: Соломоречье) — вёска ў Мінскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Юзуфоўскага сельсавета^[3]. Стаіць на рацэ Чарняўка (мясцовая назва Саламарэча).

Назва

Назва Саламарэчча ад назвы ракі Саламарэчы (ст.-бел. Соломереча), якая балцкага паходжання, двухасноўная^[4].

Першая аснова Sal- звязаная з літоўскім salti «памалу цячы», прускім salus «дажджавы ручай». Ад кораня *sel- / sal-, ад якога таксама літоўскія гідронімы тыпу Salantas, Sal-upis, Sėliupis, латвійскія Salaca, Sal-upe, Sēlīte, таксама балцкія гідронімы на Павоччы тыпу Салона, Села, Селна^[5].

Другая аснова Merk- ад літоўскага merkti «мачыць, замочваць; моцна ліць (пра дождж)», ад чаго літоўскія гідронімы тыпу Merkys «(рака) Мерач»^[6].

Недалёка ад цячэння ракі Саламарэчы таксама рэкі з балцкімі назвамі Вяча (у яе Саламарэча ўцякае), Цна, Усяжа, Удра, Гуйка.

Гісторыя

Ранняя гісторыя

Упершыню Саламарэчча (Саламярэч) упамінаецца ў 1540 годзе^[7]. На 1567 год уладанне князёў Саламярэцкіх, у Менскім павеце Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага^[7]. У дакументах старабеларускай мовай трапляюцца назвы Соломеречье, Старые Соломерычи (Соломеричи, Соломерычы). У 1558 годзе князь Іван Саламярэцкі і Ганна Глябовічаўна фундавалі тут Свята-Пакроўскі мужчынскі манастыр, на які ў 1576 годзе запісалі вёскі Бараўляны і Бандачы. У царкве пры манастыры былі сямейныя пахаванні князёў Саламярэцкіх^[8]. У 1582 годзе мястэчка Старыя Саламарэчы, ёсць замак, маёнтак, стадола, праваслаўная царква, уласнасць княгінь І. Б. Саламярэцкай, Ганны Глябовічаўны і Багдана Іванавіч Саламярэцкага^[9].

У канцы XVII стагоддзя род Саламярэцкіх згас па мячы, па кудзелі ўласнасць пераходзіла да іншых родаў^[8]. Па чарзе землямі Саламярэцкіх валодалі: Статкевічы, Сухадольскія, Палубінскія, Сапегі^[8]. У 1667 годзе маёнтак, 15 дымоў, уласнасць К. Каманякі, у тым жа годзе маёнтак, 13 дымоў, уласнасць В. Заслаўскага^[9]. У 1674 годзе Саламарэчча было ў заставе (залогу) у Крыштафа Міхала Шпілеўскага і Еўфрасінні з Юрэвічаў^[8].

У 1745 годзе Гарадок Саламарэцкі (Сёмкаў Гарадок) атрымлівае Адам Хмара. У 1745—1748 гадах Саламарэчча трымаў у залогу Рафал Шпілеўскі, гараднічы мсціслаўскі, у 1748—1751 гадах Міхал Галеўскі. У 1751 годзе Міхал Галеўскі, чашнік смаленскі, набывае Саламарэчча, у 1763 годзе саступае яго Міхалу Валадковічу і Кацярыне з Галімскіх^[8]. У 1761 годзе былі двор з пабудовамі, карчма, пякарня, бровар, вадзяны млын. У 1791 годзе вёска, цэнтр маёнтка (9 вёсак), 187 дымоў, 5 корчмаў, уласнасць Валадковічаў.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Мінскім павеце Мінскай губерні. Пасля 1861 года ў Сёмкава-Гарадзецкай воласці Мінскага павета. У 1863 годзе пабудавана драўляная Свята-Параскеўская царква. Да 1883 годзе маёнтак уласнасці Юзафа Валадковіча, пасля яго сына Вінцэнта^[8]. У 1886 годзе былі вінакурны завод, ветраны млын. У 1896 годзе адкрыта царкоўна-прыходская школа. Паводле перапісу 1897 года былі аднайменныя маёнтак і пагост, былі царква і харчэўня. У 1903 годзе маёнткам Саламарэчча валодае дзейны стацкі саветнік Вікенцій Ігнатавіч Валадковіч^[10]. Паводле перапісу 1917 года былі аднайменныя маёнтак і хутар.

Найноўшы час

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Сёмкава-Гарадзецкай воласці атрымлівалі пасведчанні Народнага Сакратарыята Беларусі^[11]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў ліпені 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ).

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. Маёнтак нацыяналізаваны, у 1922 годзе створаны саўгас «Саламарэчча». З 20 жніўня 1924 года пасёлак у Гатавіцкім сельсавеце Заслаўскага раёна Менскай акругі (да 26 ліпеня 1930). Паводле перапісу 1926 года ў пасёлку была працоўная школа. З 20 лютага 1938 года ў Менскай вобласці. У 1930-м годзе Пакроўская царква была перароблена бальшавіцкімі ўладамі ў клуб, металічны рыштунак і званы пераплаўлены^[12].

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года пад акупацыяй Германіі.

З 8 лютага 1959 года ў Мінскім раёне. З 20 студзеня 1960 года ў Папярнянскім сельсавеце. З 28 мая 2013 года ўваходзіць у склад Юзуфоўскага сельсавета^[3].

Насельніцтва

1897 год — маёнтак, 5 двароў, 68 жыхароў; пагост, 3 двары, 18 жыхароў
1917 год^[13] — маёнтак, 1 двор, 98 жыхароў (усе беларусы); хутар, 5 двароў, 22 жыхары (4 беларусы, 8 расійцаў, 2 палякі, 8 «іншых», у складзе насельніцтва былі радкі толькі з беларусамі, вялікаросамі, украінцамі, палякамі і яўрэямі).
1926 год — 18 двароў, 87 жыхароў
1997 год — 37 двароў, 96 жыхароў
2009 год — 82 жыхары
2019 год — 102 жыхары^[14]

Славутасці

Рэшткі сядзібы.

Страчаная спадчына

Свята-Пакроўская царква.

Пакроўская царква пераробліваецца ў клуб, 1930 г.

Крыніцы

↑ Беларуская Вікіпедыя — 2007.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q122311452"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q877583"></a>
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU). Сустракаецца таксама варыянт Сало́мірачы, мн.
↑ ^а ^б Рашэнне Мінскага абласнога Савета дэпутатаў № 234 ад 28 мая 2013 г. «Аб змяненні адміністрацыйна-тэрытарыяльнага ўстройства Мінскай вобласці» Архівавана 11 снежня 2013. (руск.)
↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. Т. 1. Vilnius, 1958. С. 414.
↑ Топоров В. Н. Еще раз о неврах и селах в общебалтийском этноязыковом контексте (народ, земля, язык, имя). Из истории и.-евр. *neur-: *-nour- и *sel- (неумирающая память об одном балтийском племени) // Балто-славянские исследования. XVII. Москва, 2006. С. 479—482.
↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 212.
↑ ^а ^б Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — 244, [3] с., іл. с. — ISBN 978-985-508-060-3. С. 232.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е SgKP 1890, s. 61.
↑ ^а ^б ГВБ 2012, с. 451.
↑ Списокъ землевладѣльцевъ Минской губерніи 1903, с. 4.
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — 270 с., іл. с. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.
↑ Чырвоная Беларусь 1930, с. 13.
↑ Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) 1924, с. 155.
↑ Belarus (нявызн.). pop-stat.mashke.org. Праверана 26 красавіка 2024.

Літаратура

Саламарэчча // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 8: Мінская вобласць, кн. 3 / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2012. — С. 451. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0636-9.
Памяць: Гіст-дакум. хроніка Мінскага р-на / Гал. рэд. Беларус. Энцыкл.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.. — Мінск: БелЭн, 1998. — 640 с.
Приложеніе. Списокъ землевладѣльцевъ Минской губерніи, владѣющихъ 500 десятин. земли и болѣе // Памятная книжка Минской губерніи на 1904 г.. — Минскъ: Изданіе Минскаго губернскаго статистическаго комитета, 1903.
Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) / Центральное Статистическое Бюро Б.С.С.Р.. — Минск: Белтрестпечать, 1924.
Jelski A., A. K. Ł. Sołomerecze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890. — S. 60.
У паход супроць багоў // Чырвоная Беларусь : часопіс. — Менск: 1930. — № 15. — С. 12—13.