Нарадзілася 4 (17) лістапада 1904 года ў вёсцы Кіршай (цяпер Маріямпольскага павета Літвы) у сям’і заможных сялян. Самая старэйшая з дзяцей, мела братоў Броніуса, Віктара і сястру Ануту.
Бацька Саламеі — Сымон Бачынскас, быў адукаваным чалавекам, прыхільнік сацыялістычных ідэй. Маці — Уршулі Бачынскене-Жэмайтіце, як і ўсе яе сваякі, адрознівалася пабожнасцю, яе брат вывучыўся на святара.
Саломея вучылася ў сярэдняй школе ў Альвіте, з 1918 года — у маріямпольскай гімназіі, з 1919 года — у гімназіі ў Вілкавішкісі. У гэтай навучальнай установе дзейнічала літоўская каталіцкая моладзевая арганізацыя, да якой далучылася Саламея Нерыс. Часта наведвала школьныя вечарыны, на якіх чытала ўрыўкі лірычнай прозы і вершы. 1924 г. паступіла ў Літоўскі універсітэт на факультэттэалогіі і філасофіі. Вывучала літоўскую літаратуру, нямецкую мову і літаратуру, педагогіку і псіхалогію. У 1928 г. скончыла універсітэт. Выкладала нямецкую мову ў гімназіі ў горадзе Лаздіяй. У 1929 годзе, вучачыся ў Вене, Нерыс закахалася ў Броніуса Зубріцкаса — літоўца, студэнта-медыка, прыхільніка сацыялістычнай ідэалогіі, і з тых часоў стала раздяляць ягоныя погляды. З 1931 года жыла ў Каўнасе, давала ўрокі, рабіла пераклады і рэдагавала выдання літоўскіх казак. Там яна сышлася з так званымі трэцефронтаўцамі — пісьменнікамі левай і пракамуністычнай арыентацыі, у прыватнасці з Казісам Борутою і Антанасом Венцловою.
У 1928 годзе, яна звязалася з падпольнай ячэйкай літоўскага камсамола ў каўнаскім універсітэце, у 1931 годзе стала сувязной Камінтэрна (псеўданім «Вірвіча», літ. — Virvyčia), у 1934—1936 гадах забяспечвала кантакт з падпольнай камуністычнай газетай «Жямайтійос тэза», а ў 1936—1937 гг. — з кіраўнікамі камуністычных партый Літвы і Польшчы ў Парыжы[3].
У 1934—1936 гг. Саламея Нерыс выкладала ў жаночай гімназіі ў Панявежысе. У 1936 годзе выйшла замуж за архітэктара і скульптара Бернардаса Бучаса і ў 1937 г. жыла ў Парыжы. Вярнуўшыся на радзіму, працавала ў каўнаскай
Мемарыяльны дом-музей (Каўнас).
гімназіі. Нарадзіла сына Саўлюса (1937—2007). У 1940 годзе разам з іншымі дэпутатамі Народнага сейма — пісьменнікамі Л. Гірою, Ю. Палецкісом, П. Цвіркаю — належала да так званай паўнамоцнай дэлегацыі, якая падала прашэнне Вярхоўнаму Савету СССР аб прыняцці Літвы ў склад Савецкага Саюза. У 1941 годзе стала дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР. Напісала паэму, ў якой ўслаўляла І. Сталіна, і вершы, апявала камуністычную партыю і савецкую ўладу, у прыватнасці паэме «Шлях бальшавіка» і «Чацвёра» — пра чатырох літоўскіх камуністаў, расстраляных у 1926 годзе.
Падчас Другой сусветнай вайны Саламея Нерыс і яе сын знаходзіліся ў эвакуацыі ў Маскве, Пензе і Уфе. У 1944 годзе паэтка вярнулася ў Літву, а 7 ліпеня1945 года памёрла ў маскоўскай лякарні ад рака печані. 9 ліпеня яе пахавалі каля Каўнаскага гістарычнага музея, а ў 1992 годзе перапахавалі на Петрашунайскіх могілках у гэтым жа горадзе. У Каўнасе, у доме, дзе паэтка жыла ў 1938—1941 гадах, у 1962 годзе адкрылі мемарыяльны музей Саламеі Нерыс (філіял Музей літоўскай літаратуры імя Майрониса).
Творчасць
У 1921 годзе адбыўся дэбют паэтэсы. Яна падпісвала вершы як Людзіте і Юрайте, а з 1923-га ўжывала псеўданім Саламея Нерыс, які паходзіць ад назвы літоўскай і беларускай ракі Нерыс (іншыя назвы — Нярыс, Вілія). З ёй звязана непрыемная гісторыя. Пасля, у 1940 г., Саламея атрымала лісты ад сваіх вучняў, у якім яны назвалі яе здрадніцай радзімы і папрасілі не ўжываць гэтага псеўданіма. Тады паэтка дадала дыякрытычны значок над «е», і, такім чынам, слова «Нерыс» страціла прамую сувязь з назвай ракі.
У 1927 годзе выйшаў у свет першы зборнік вершаў «Anksti rytą» («Рана раніцай»). Другі зборнік «Pėdos smėly» («Сляды на пяску», 1931) стаў сведчаннем глыбокага духоўнага крызісу. У гэтым жа годзе Саламея Нерыс пачала друкавацца ў пракамуністычнай літаратурнай газеце «Trečias frontas» («Трэці фронт»). Там жа апублікавана абяцанне паэткі працаваць дзеля камуністычнай будучыні. Гэты артыкул напісалі галоўны рэдактар газеты Костас Корсакас і крытык Валдзіс Драздаускас. Саму Нерыс больш цікавіла паэзія, чым палітычныя дэкларацыі.
Зборнік «Per lūžtantį ledą» («Па ламкай крызісе», 1935) прасякнута сацыяльнымі матывамі. Лепшую, як лічылі чытачы, крытыкі і гісторыкі літаратуры, кнігу «Diemedžiu žydėsiu» («Палыном зацвіту», 1938) адзначаны Дзяржаўнай літаратурнай прэміяй Літвы. Саламея Нерыс напісала паэмы-казкі для дзяцей «Сіротка», «Эгле, каралева вужоў» (1940). Да савецкага перыяду адносяцца зборнікі «Оспівуй, сэрца, жыццё!» (1943) і «Салавей не можа не спяваць» (1945). Паэтка перастварыла на літоўскай мове сачыненні такіх рускіх пісьменнікаў, як Аляксандр Пушкін, Іван Тургенеў, Максім Горкі, Уладзімір Караленка, Самуіл Маршак і Ганна Ахматава. Асобныя паэтычныя творы Саламеі Нерыс на ўкраінскую мову пераклалі Павел Тычына, Леанід Першамайскі, Валянцін Бычко, Мікалай Цярэшчанка, Ігар Муратаў і іншыя. Выдадзены наступныя яе творы: «Вершы» (Кіеў, 1950), «Магутныя імёны» (Кіеў, 1952) і «Салавей не можа не спяваць» (у кнізе «Сузор’е», в. 22, Кіеў, 1985).
Kubilins V. Salomėjos Nėries lyrika. Vilnius, 1968.
Sauka D. Salomėjos Nėries kūriba. 1924—1940. Vilnius, 1957.
Venclova A. Salomėja Nėris. 1904—1945. // Nėris S. Poezija. T. 1. Kaunas: Valstybinė * grožinės literatūros leidykla, 1946.
Viktorija Daujotytė. Salomėja Nėris: Fragmento poetika. Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2005. ISBN 9986-39-345-0.
Aleksandras Žalys. Salomėja Nėris — mūsų dvasios poetė. Klaipėda: Klaipėdos universiteto leidykla, 2005. ISBN 9955-18-015-3.
Зялінскі. К. Саламея Нерыс і літоўская літаратура. // Літаратура народаў СССР. М., 1957.
Роставайте Г Паэтка літоўскага народа Саламея Нерыс. М., 1955.
Узнагароды
Дзяржаўная літаратурная прэмія Літвы (1938)
Сталінская прэмія першай ступені (1947 г., пасмяротна) — за зборнік вершаў «Мой край» (1946)
Ордэн Айчыннай вайны I ступені
народны паэт Літоўскай ССР (1954, пасмяротна)
Ушанаванне памяці
У Пензе, на доме № 7, што на вуліцы Карла Маркса, дзе Саламея Нерыс жыла ў 1941—1942 гадах, ўсталявалі мемарыяльную дошку.
У Каўнасе, у доме, дзе паэтка жыла ў 1938—1941 гадах, з 1962 года дзейнічае мемарыяльны музей Саламеі Нерыс (філіял Музей літоўскай літаратуры імя Майрониса)[4].
Імем паэткі названая вуліца ў Маскве[5], Каўнасе, Клайпедзе і Вільні.
У 1946 годзе імем Саламеі Нерыс названа школу (цяпер гімназія) у Вільні. 1974 года каля гімназіі пастаўлены помнік паэтцы.
Імем Саламеі Нерыс названы грузавы цеплаход.
У 1954 годзе выпушчана паштовая марка СССР, прысвечаная Саламеі Нерыс.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
