Ціхан Валер’евіч Чарнякевіч

Ціхан Валер’евіч Чарнякевіч
Дата нараджэння	22 студзеня 1986(1986-01-22) (39 гадоў)
Месца нараджэння	Пінск, Брэсцкая вобласць, БССР, СССР
Род дзейнасці	літаратуразнавец, літаратурны крытык, перакладчык, паэт
Месца працы	Міжнародны саюз беларускіх пісьменнікаў
Альма-матар	факультэт беларускай філалогіі і культуры БДПУ імя М. Танка[d] (2008)

Ціхан Валер’евіч Чарнякевіч (нар. 22 студзеня 1986, Пінск) — беларускі літаратуразнавец, літаратурны крытык, перакладчык і паэт.

Нарадзіўся 22 студзеня 1986 года ў Пінску Брэсцкай вобрасці. Скончыў факультэт беларускай філалогіі і культуры Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка па спецыяльнасці «Беларуская мова і літаратура. Журналістыка» (2008), магістратуру (2009) і аспірантуру пры ім (2012). У 2003—2005 гадах быў навучэнцам Беларускага калегіюма па спецыяльнасці «Філасофія. Літаратура» (курс Валянціна Акудовіча).

У 2008—2011 гадах − супрацоўнік газеты «Літаратура і мастацтва» (з 2010 года — рэдактар аддзела крытыкі і бібліяграфіі). У 2011—2015 гадах працаваў рэдактарам аддзела крытыкі часопіса «Маладосць»^[1]. Сябра Беларускага ПЭН-цэнтра (з 2014 года). Калумніст Беларускай службы Радыё «Свабода» з 2015 года. У 2015—2021 гадах − прэс-сакратар Саюза беларускіх пісьменнікаў (з 2016 года − сябра СБП). Каардынатар Школы маладога пісьменніка (з 2018 года). З 2023 года − прэс-сакратар Міжнароднага саюза беларускіх пісьменнікаў і галоўны рэдактар праекта bellit.info^[2].

Укладальнік бібліяграфічнага даведніка «Пераклады твораў замежнай літаратуры ў часопісе „Крыніца“ (1988—2003)» (Мінск, 2010)^[3] і аўтар крытыка-біяграфічнага нарыса «Вандроўнік: кніга пра паэта Уладзіміра Някляева» (Мінск, 2016)^[4]. Укладальнік і каментатар кніг «Максім Багдановіч: вядомы і невядомы» (Мінск, 2011) і «Лявон Савёнак „Творы“» (Мінск, 2012). Аўтар даследавання «Рэпрэзентацыя дыяспаральнай і міграцыйнай праблематыкі ў сучасным адукацыйным працэсе Беларусі (сярэдняя школа)» (Мінск, 2018)^[5]. Укладальнік і аўтар прадмовы выдання «Горад на гары. Анталёгія літоўскай паэзіі» (Беласток, 2025)^[6].

З 2007 года выступае як крытык і эсэіст. Літаратурныя агляды і рэцэнзіі друкаваліся ў часопісах «Дзеяслоў», «ARCHE Пачатак», «Маладосць», газетах «Літаратура і мастацтва», «Літаратурная Беларусь», парталах «Будзьма беларусамі!», Радыё «Свабода» і іншых. Эсэістыка перакладалася на англійскую, нямецкую, польскую, славацкую, чэшскую мовы.

Перакладае з украінскай, літоўскай, польскай і англійскай моў. Перакладчык (разам з Валерыем Стралко) на беларускую мову кнігі Святланы Алексіевіч «Час second-hand: (канец чырвонага чалавека)» (Мінск, 2013). Перакладчык (разам з Марыяй Мартысевіч і Андрэем Хадановічам) на беларускую мову вершаў літоўскіх паэтаў для зборніка «Горад на гары. Анталёгія літоўскай паэзіі» (Беласток, 2025). Сярод перакладзеных аўтараў — Грэта Амбразайце, Давіле Багдонайце, Мантас Балакаўскас, Ліна Буйвідавічуце, Марус Бурокас, Даналдас Каёкас, Карнэліюс Плацяліс, Вітаўтас Станкус, Альвідас Шляпікас, Антанас Шымкус, Аўсьцея Якас, Антанас А. Янінас і Юргіта Яспаніце^[7].

Кнігі

• Чарнякевіч, Ц. Вандроўнік : кніга пра паэта Уладзіміра Някляева / Ціхан Чарнякевіч. Мінск : Лімарыус, 2016. 206 с., [4] л. іл. ISBN 978-985-6968-54-2

Пераклады

• Алексіевіч, С. Час second-hand : (канец чырвонага чалавека) / Святлана Алексіевіч; [пераклад з рускай мовы В. Стралко і Ц. Чарнякевіча]. Мінск : Логвінаў, 2013. 383 с. ISBN 978-985-562-096-0
• Горад на гары. Анталёгія літоўскай паэзіі / Уклад. і прадм. Ц. Чарнякевіча; рэд. М. Мартысевіч, А. Хадановіч. Беласток: Выдавецкае агенцтва «Экапрэс», 2025. 304 с. ISBN 978-83-67471-31-2

Укладанне і каментаванне

• Віцьбіч, Ю. Лшоно Габоо Бійрушалайм : даваенная проза / Юрка Віцьбіч; [укладанне і прадмова Лявона Юрэвіча; каментары Ціхана Чарнякевіча] ; Міжнароднае грамадскае аб’яднанне «Згуртаванне беларусаў свету „Бацькаўшчына“». Мінск : Кнігазбор, 2011. 229, [1] с. : партр. ISBN 978-985-7007-17-2
• Максім Багдановіч: вядомы і невядомы : крытыка-архіўны зборнік / [укладанне і каментарыі Ц. В. Чарнякевіча; прадмова Ю. В. Пацюпы]. Мінск : Літаратура і Мастацтва, 2011. 388, [3] с. ISBN 978985-6994-74-9
• Савёнак, Л. Творы / Лявон Савёнак [укладанне: Ц. Чарнякевіч, Л. Юрэвіч; уступнае слова: Л. Юрэвіч, В. Кіпель; каментарыі Ц. Чарнякевіча]. Мінск : Лімарыус, 2012. 350, [1] с., [4] л. іл. ISBN 978-985-6968-26-9
• Запісы Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва. Навукова-папулярны альманах аб беларускай эміграцыі. ZAPISY 35; [Editors of the issue: Tsikhan Charniakevich, Natalla Hardzijenka]. Belarusan Institute of Arts and Sciences: New York − Mіnsk, 2012. 544 c.
• Кіпель, Я. Эпізоды / Яўхім Кіпель; [навуковае рэдагаванне Н. Гардзіенкі і Л. Юрэвіча; прадмовы: З. Саўка, І. Урбановіч-Саўка, В. Кіпель; каментарыі: Ц. Чарнякевіч, Н. Гардзіенка, А. Гардзіенка]. Выд. 2-е, дапрацаванае. Мінск : Лімарыус, 2013. 386 с., [6] л. іл. ISBN 978985-6968-34-4
• Канчэўскі, І. Адвечным шляхам : эсэ, вершы / Ігнат Канчэўскі; [укладанне Ц. Чарнякевіча]. Мінск : Зміцер Колас, 2021. 84, [3] с. ISBN 978985-23-0143-5
• Ільяшэвіч, X. Выбранае / Хведар Ільяшэвіч [укладанне Наталлі Гардзіенкі, Ціхана Чарнякевіча, Лявона Юрэвіча; агульнае рэдагаванне, каментары, паказнік Наталлі Гардзіенкі]. Мінск : Кнігазбор, 2021. 260 с. : [8] c. іл. ISBN 978-985-883-024-3
• Горад на гары. Анталёгія літоўскай паэзіі / Уклад. і прадм. Ц. Чарнякевіча; рэд. М. Мартысевіч, А. Хадановіч. Беласток: Выдавецкае агенцтва «Экапрэс», 2025. 304 с. ISBN 978-83-67471-31-2

• Лаўрэат Кубку моладзевай паэзіі падчас Дзён культуры Швецыі ў Беларусі (Пінск, 2003).
• Лаўрэат літаратурнага конкурсу Беларускага ПЭН-цэнтра да 75-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Караткевіча (Мінск, 2005).
• Падзяка Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку за даследаванні культурнай спадчыны беларускай эміграцыі (Нью-Ёрк, ЗША, 2019).

• Запрошаны эксперт Літаратурнай прэміі імя Ежы Гедройця (2013).
• Сябра журы літаратурнай прэміі «Дэбют» за лепшы кніжны дэбют (2017).
• Сябра журы літаратурнай прэміі імя Наталлі Арсенневай за найлепшы зборнік паэзіі (2017).
• Сябра журы літаратурнай прэміі імя Карласа Шэрмана за лепшы пераклад (2019).
• Сябра журы літаратурнай прэміі імя Цёткі за лепшую дзіцячую кнігу (2021, 2022).
• Сябра журы літаратурнай прэміі імя Ежы Гедройця за найлепшую кнігу прозы (2014, 2015, 2017, 2018, 2020, 2022, 2023).

• Вершы Ціхана Чарнякевіча на сайце Litradio
• Вершы Ціхана Чарнякевіча на сайце часопіса «Дзеяслоў»
• Ціхан Чарнякевіч на сайце часопіса «Прайдзісвет»
• Ціхан Чарнякевіч: «1990-я застаюцца не асэнсаванымі ў літаратуры»
• Ціхан Чарнякевіч: «Знаходжу апірышча ў беларускай мове, а найбольш камфортна пачуваюся ў спазнаньні літоўскай літаратуры і культуры»
• Ціхан Чарнякевіч у падкасце «Каля літаратуры»: «Знайшоў Марціновіча з аўтографам, але не купіў»
• Лекцыя Ціхана Чарнякевіча «Трэнды сучаснай літаратуры: чаму беларускай кнізе складана прабіцца на заходні рынак» на канале Culture Makes
• Курс лекцый Ціхана Чарнякевіча на Беларускім калегіюме: «Лекцыя 1. Як напісаны „Вянок“ Багдановіча»
• Курс лекцый Ціхана Чарнякевіча на Беларускім калегіюме: «Лекцыя 2. Як напісаны „Вянок“ Багдановіча»