မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရှေးဦးနှင့် ဒဏ္ဍာရီလာ ဘုရင်များ စာရင်း

မြန်မာ့သမိုင်း
ဗမာအကြိုသမိုင်း ဘီစီ ၁၁,၀၀၀–၂၀၀ ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ ဘီစီ ၂၀၀ – အေဒီ ၁၀၅၀ (သရေခေတ္တရာ၊ တကောင်းခေတ်) မွန်မင်းဆက် ၈၂၅?–၁၀၅၇ (သထုံခေတ်) ရခိုင်မင်းဆက် ၇၈၈?–၁၄၀၆
ပုဂံခေတ် ၈၄၉–၁၂၉၇ ခေတ်ဦးပုဂံပြည် ၁၀၇–၈၄၉ ပဒေသရာဇ်ခေတ်ပြိုင်ကာလ အထက်မြန်မာပြည် ၁၂၉၇–၁၅၅၅ မြင်စိုင်းခေတ် နှင့် ပင်းယခေတ် ၁၂၉၇–၁၃၆၄ စစ်ကိုင်းခေတ် ၁၃၁၅–၁၃၆၄ အင်းဝခေတ် ၁၃၆၄–၁၅၅၅ ဒုတိယသရေခေတ္တရာခေတ် ၁၄၈၂–၁၅၄၂ ဟံသာဝတီခေတ် ၁၂၈၇–၁၅၃၉၊ ၁၅၅၀–၁၅၅၂ ရှမ်းပဒေသရာဇ်ပြည်နယ်များ ၁၂၁၅–၁၅၆၃ မြောက်ဦးနေပြည်တော် ၁၄၂၉–၁၇၈၅ တောင်ငူခေတ် ၁၅၁၀–၁၇၅၂ ပထမတောင်ငူအင်ပါယာ ၁၅၁၀–၁၅၉၉ ညောင်ရမ်းခေတ် ၁၅၉၉–၁၇၅၂ ဟံသာဝတီနေပြည်တော်သစ် ၁၇၄၀–၁၇၅၇ ကုန်းဘောင်ခေတ် ၁၇၅၂–၁၈၈၅
ကိုလိုနီခေတ် ၁၈၂၄–၁၉၄၈ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲများ ၁၈၂၄–၁၈၈၅ လက်နက်စွဲကိုင်တော်လှန်မှုများ ၁၈၈၅–၁၈၉၅ အမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှုများ ၁၉၀၀–၁၉၄၈ ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ် ၁၉၄၂–၁၉၄၅ ဗမာနိုင်ငံတော် ၁၉၄၃–၁၉၄၅
ယနေ့ခေတ်မြန်မာနိုင်ငံ ၁၉၄၈–ယနေ့ထိ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် ၁၉၄၈–၁၉၆၂ မဆလခေတ် ၁၉၆၂–၁၉၈၈ နဝတ/ နယက ခေတ် ၁၉၈၈–၂၀၁၀ နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ၂၀၁၁–၂၀၂၀ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ ၂၀၂၁–ယနေ့ထိ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ ၂၀၂၁–ယနေ့ထိ
သမိုင်းအချိန်ဇယား မြို့တော်များ အုပ်ချုပ်သူများ ရာဇဝင်ကျမ်းများ တပ်မတော်သမိုင်း
မြန်မာနိုင်ငံ မုခ်ဝ
ရှု ပြော ပြင်

ဤသည်မှာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရှေးဦးနှင့် ဒဏ္ဍာရီလာ ဘုရင်များ စာရင်းဖြစ်သည်။ ဤစာရင်းတွင် အထက်ဗမာပြည်၊ အောက်ဗမာပြည်နှင့် ရခိုင်ပြည်တို့မှ ရှေးဦးနိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းများ၏ ဘုရင်များကို နန်းတွင်းမှတ်တမ်းအမျိုးမျိုးအရ ဖော်ပြထားသည်။ စာရင်းတွင် အမျိုးအစားနှစ်မျိုးပါဝင်သည်။ အချို့သော မင်းဆက်များသည် ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် မြန်မာဘုရင်စနစ်ကို ချိတ်ဆက်ရန် "သင်္သကရိုက် သို့မဟုတ် ပါဠိမူရင်းများမှ ယူထားသော အိန္ဒိယဒဏ္ဍာရီများ" မှ ဆင်းသက်လာဟန်ရှိသည်။^[၁][၂] အခြားအများအပြားမှာ ဗုဒ္ဓမပေါ်မီ ဒဏ္ဍာရီများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသော အမှန်တကယ် သမိုင်းဝင်ပုဂ္ဂိုလ်များဖြစ်ပြီး၊ မှတ်တမ်းများတွင် ဖော်ပြထားသည့် အချိန်ကာလနှင့် မတူညီသော အချိန်ကာလတွင် တည်ရှိခဲ့ဖွယ်ရှိသည်။ ထို့အပြင်၊ ဤသမိုင်းအခြေခံ ဒဏ္ဍာရီဝင်ပုဂ္ဂိုလ်များစွာသည် မှတ်တမ်းများတွင် တင်ပြထားသည့်အတိုင်း စဉ်ဆက်မပြတ်သော မျိုးရိုးစဉ်ဆက်ထက် ပြိုင်ဘက်အသေးစား အခြေချနေထိုင်မှုများ၏ ခေတ်ပြိုင်များဖြစ်နိုင်ချေရှိသည်။^[၃]

အခြားနည်းဖြင့် မှတ်သားထားခြင်းမရှိပါက၊ ဤဆောင်းပါးရှိ နန်းစံနှစ်များကို ပထမ အနောက်တိုင်းပြက္ခဒိန်နှစ်ကိုသာ အတိုကောက်အနေဖြင့် ဖော်ပြထားသော်လည်း မြန်မာပြက္ခဒိန်သည် အနောက်တိုင်းပြက္ခဒိန်နှင့် ခွလျက်ဖြစ်နေသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ပျဉ်ပြားမင်း၏ နန်းတက်သည့်နှစ် မြန်မာသက္ကရာဇ် ၂၀၈ ခုနှစ် (ခရစ်နှစ် ၈၄၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက်မှ ၈၄၇ ခုနှစ် မတ်လ ၂၄ ရက်အထိ) ကို ဤနေရာတွင် ၈၄၆/၄၇ အစား ၈၄၆ ဟုသာ ဖော်ပြထားသည်။

ပထမ တကောင်းမင်းဆက်သည် အဘိရာဇာ ဇစ်မြစ်ဒဏ္ဍာရီ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် မဏိရတနာပုံကျမ်းတွင် ၁၇၈၁ ခုနှစ်၌ အလယ်ပိုင်းဗမာပြည်၌ "ရုတ်တရက် ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်"။^[၄] ဤဒဏ္ဍာရီသည် ယင်းမတိုင်မီက ဗမာပြည်အလယ်ပိုင်းမှ မှတ်တမ်းများနှင့် စာချုပ်စာတမ်းများ၊ ထို့အပြင် ၁၇၉၈ ခုနှစ် ရာဇဝင်သစ်ကျမ်း အပါအဝင် ချက်ခြင်းနောက်ပိုင်း မှတ်တမ်းများတွင် ပါဝင်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။^[၅] သို့သော် ဤဒဏ္ဍာရီသည် ကုန်းဘောင်မင်းများနှင့်အတူ နောက်ဆုံးတွင် ၁၈၃၂ ခုနှစ်၌ မှန်နန်း ရာဇဝင်တွင် ထည့်သွင်းခဲ့ကာ ကုန်းဘောင်နှင့် ဗမာပြည်အလယ်ပိုင်းဘုရင်များကို ဗုဒ္ဓနှင့် တရားဝင်ချိတ်ဆက်ပေးခဲ့သည်။^[၆] ဤဖော်ပြချက်သည် ဒေသဆိုင်ရာ ဓလေ့ထုံးစံများ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့၏ ခေါင်းဆောင်များကို ဗုဒ္ဓ၏ ဂိုဏ်းနှင့် ချိတ်ဆက်ပေးခဲ့သည်။ ထိုသို့ချိတ်ဆက်မှု၏ အစောဆုံးအထောက်အထားကို ၁၄၅၀ ပြည့်နှစ်လွန်များတွင် ရခိုင်ပြည်၌ တွေ့ရှိရသည်။ ရခိုင်ဓလေ့သည် ၁၇ ရာစုအစောပိုင်းတွင် ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ၁၈ ရာစုတွင် အလယ်ပိုင်းဗမာပြည်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။^[၇] ၎င်းကို ကုန်းဘောင်မင်းများက လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့ပြီး ၁၇၇၀ ပြည့်နှစ်များတွင် စတင်ကာ ထိုစဉ်က တည်ရှိနေသော ဘုရင်စနစ်ကို နေနတ်ဘုရားနှင့် ချိတ်ဆက်သည့် ဗုဒ္ဓမပေါ်မီ မူလဇစ်မြစ်ဒဏ္ဍာရီကို ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော (ဗုဒ္ဓဘာသာ) ဒဏ္ဍာရီနှင့် ပြန်လည်ချိတ်ဆက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုတစ်ရပ် စတင်ခဲ့သည်။^[၂]

ဤသည်မှာ မှန်နန်းရာဇဝင်ကျမ်းပါ ဒုတိယ တကောင်းမင်းဆက်၏ ဘုရင်များစာရင်းဖြစ်သည်။ ဤကျမ်းသည် တကောင်းမှ မင်းသားနှစ်ပါးက သရေခေတ္တရာ တိုင်းပြည်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည့် ရက်စွဲမှလွဲ၍ အခြားမည်သည့် နန်းစံကာလကိုမှ ဖော်ပြမထားပေ။^[၈] မိုက်ကယ်ချာနီ၏ အဆိုအရ ဒုတိယ တကောင်းမင်းဆက်သည် အဘိရာဇာဒဏ္ဍာရီ၏ ဗားရှင်းတစ်ခုသာဖြစ်သည်။ ဒဇရာဇာ/ဓဇရာဇသည် အဘိရာဇာ/အဘိရာဇ၏ အခြားဘွဲ့အမည်တစ်ခုဖြစ်သည်။ မှန်နန်း ကျမ်းပြုစုသူများသည် ဤအချက်ကို သတိထားမိခဲ့ကြမည်ဖြစ်သော်လည်း "အနောက်ဘက်ဗမာပြည် [ရခိုင်] ၏ ဘုရင့်မျိုးနွယ်မှ မည်သည့် သာလွန်သော တရားဝင်မှု တောင်းဆိုချက်ကိုမဆို" ရှောင်လွှဲရန်အတွက် ၎င်းကို နောက်ဆက်ခံမင်းဆက်အဖြစ် အစဉ်လိုက်စီစဉ်ထားခဲ့သည်။^[၉]

အောက်ပါတို့သည် တော်ဝင်ရာဇဝင်ကျမ်းများတွင် ဖော်ပြထားသော ပုဂံဘုရင်များ စာရင်း ဖြစ်သည်။^[၁၀]

အဓိက ရာဇဝင်ကျမ်း လေးစောင်စလုံးသည် ဤကာလအတွက် နန်းတက်နှစ်များ တူညီကြသည်။^[၁၀]

ဤကာလအတွက် နန်းသက်များမှာ ရာဇဝင်ကျမ်းများတွင် မတူညီပြန်ပေ။^[၁၀]

ဤစာရင်းသည် "ရွှေမောဓောစေတီသမိုင်း"တွင် ပါဝင်ခဲ့သည့် အတိုင်း ဟာဗေး ၏ ရေးသားချက် ဖြစ်သည်။ ရက်စွဲများမှာ အတည်မပြုနိုင်သေးပါ။^[၃] အခြားမွန်ရာဇဝင်များတွင် ၅၇၃ မှ ၇၈၁ အထိ အုပ်ချုပ်သူများ၏ အလားတူစာရင်းကို ဖော်ပြထားပြီး ထို့နောက် မှတ်တမ်းမရှိတော့ဘဲ ၁၀၅၇ ခုနှစ်တွင် ပုဂံက ပဲခူးကို သိမ်းပိုက်သည်အထိ နှစ်ပေါင်း ၂၇၆ နှစ် ကွာဟချက်ရှိနေသည်။^[၁၁] ဟာဗေး၏ စာရင်းသည် သမိုင်းအရ အတည်ပြုထားသော ပုဂံခေတ် ရက်စွဲများနှင့် ပိုမိုကိုက်ညီသည်။ သို့သော် မိုက်ကယ်အောင်သွင်၏ အဆိုအရ ပုဂံခေတ်မတိုင်မီ အောက်ဗမာပြည်ရှိ မွန်တိုင်းပြည်များသည် နောက်ပိုင်း ၁၅ ရာစု ဒဏ္ဍာရီများဖြစ်ပြီး သက်သေအထောက်အထားဖြင့် အတည်မပြုရသေးပါ။ ပဲခူးဟူသော နေရာအမည်ကို ၁၂၆၆ ခုနှစ် ရှေးခေတ်မြန်မာကျောက်စာတွင်မှ ပထမဆုံးအကြိမ် တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။^[၁၂]

• မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဘုရင်များ စာရင်း
• မြန်မာဘုရင်များ၏ မျိုးရိုးစဉ်ဆက်များ

• Aung-Thwin၊ Michael (2005)။ The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.)။ Honolulu: University of Hawai'i Press။ ISBN 978-0-8248-2886-8။
• Charney, Michael Walter (2002). "Centralizing Historical Tradition in Precolonial Burma: The Abhiraja/Dhajaraja Myth in Early Kon-baung Historical Texts". South East Asia Research 10: 185–215. doi:10.5367/000000002101297053. ISSN 0967-828X. 
• Charney၊ Michael W. (2006)။ Powerful Learning: Buddhist Literati and the Throne in Burma's Last Dynasty, 1752–1885။ Ann Arbor: University of Michigan။
• Hall၊ D.G.E. (1960)။ Burma (3rd ed.)။ Hutchinson University Library။ ISBN 978-1-4067-3503-1။
• Harvey၊ G. E. (1925)။ History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824။ London: Frank Cass & Co. Ltd။
• Kala၊ U (1724)။ Maha Yazawin Gyi (Burmeseဘာသာစကားဖြင့်)။ 1–3 (2006, 4th printing ed.)။ Yangon: Ya-Pyei Publishing။CS1 maint: အသိအမှတ်မပြုသော ဘာသာစကား (link)
• Lieberman၊ Victor B. (2003)။ Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland။ Cambridge University Press။ ISBN 978-0-521-80496-7။
• Phayre၊ Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883)။ History of Burma (1967 ed.)။ London: Susil Gupta။
• Royal Historical Commission of Burma (1832)။ Hmannan Yazawin (Burmeseဘာသာစကားဖြင့်)။ 1–3 (2003 ed.)။ Yangon: Ministry of Information, Myanmar။CS1 maint: အသိအမှတ်မပြုသော ဘာသာစကား (link)
• Than Tun (1964)။ Studies in Burmese History (Burmeseဘာသာစကားဖြင့်)။ 1။ Yangon: Maha Dagon။CS1 maint: အသိအမှတ်မပြုသော ဘာသာစကား (link)