Аарон Чэхановер

Аарон Чэхановер
Аарон Чэхановер
	польск.: Aaron Ciechanower
Дата нараджэння	1 кастрычніка 1947 (77 гадоў)
Месца нараджэння	Хайфа, Haifa Subdistrict[d], Хайфская акруга[d], Ізраіль;
Грамадзянства	Ізраіль;
Род дзейнасці	біяхімік, хімік, урач, педагог, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	біялогія і хімія
Месца працы	Тэхніён;
Навуковая ступень	доктар філасофіі і прафесар
Альма-матар	Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме; Hadassah Medical Center[d]; Тэхніён;
Член у	Папская акадэмія навук; Ізраільская акадэмія прыродазнаўнаўчых і гуманітарных навук; Кітайская акадэмія навук; Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук; Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d]; Леапальдзіна; Еўрапейская акадэмія; Амерыканскае філасофскае таварыства; Нацыянальная акадэмія навук ЗША; European Academy of Sciences[d];
Узнагароды	прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні (2000) Сярэбраны памятны медаль Сената[d] (2012) медаль сэра Ханса Крэбса[d] (2006) ганаровы доктар Тэль-Авіўскага ўніверсітэта[d] (2001) ганаровы доктар Яўрэйскага ўніверсітэта ў Іерусаліме[d] (2007) ганаровы доктар Універсітэта імя Бар-Ілана[d] (2007) ганаровы доктар Універсітэта імя Бен-Гурыёна[d] (2004) ганаровы доктар Варшаўскага ўніверсітэта[d] (2011) ганаровы доктар Хайфскага ўніверсітэта[d] (2010) Прэмія стагоддзя[d] (2009) ганаровы доктар Афінскага ўніверсітэта[d] honorary doctor of the Huazhong University of Science and Technology[d] (2010) прэмія EMET[d] (2002)
	Цытаты ў Вікіцытатніку
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аарон Чэхановер (іўр.: אהרן צ'חנובר^[7]; нар. 1 кастрычніка 1947(1947-10-01)^[1]^[2], Хайфа^[3]) — ізраільскі біёлаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі (2004). Член НАН Ізраіля (2004), Амерыканскага філасофскага таварыства (2005) і Леапальдзіны (2016), замежны член НАН ЗША (2007), РАНА (2011) і Кітайскай АН. Прафесар Тэхніона. Лаўрэат Ласкераўскай прэміі (2000) і іншых узнагарод.

Біяграфія і навуковая праца

Бацькі Чэхановера, адвакат Іцхак Чэхановер і настаўніца англійскай мовы Блюма Любашэўская, пераехалі ў Палесціну з Польшчы (Цяханаў) у сярэдзіне 1920-х гадоў^[8].

Навучаўся ў бальніцы Хадаса і медыцынскай школе Яўрэйскага ўніверсітэта ў Іерусаліме, дзе атрымаў ступені магістра біяхіміі (1971) і доктара медыцыны (1974)^[7]. У 1981 годзе ў Тэхніоне — Ізраільскім тэхналагічным інстытуце ў Хайфе атрымаў ступень доктара філасофіі па біяхіміі^[7]. У 1981—1984 гадах вучыўся у дактарантуры ў ЗША, фела імя Фулбрайта ў МТІ. З 1984 выкладае ў Тэхніоне: першапачаткова старэйшы лектар, з 1987 года асацыяваны прафесар, з 1992 года прафесар і з 2002 года заслужаны даследчы прафесар^[7].

З 1976 года займаўся пад кіраўніцтвам Аўрама Гершко праблемай нелізасамальнага ўнутрыклеткавага пратэоліза, выкарыстоўваючы як мадэль ретыкулацыты, клеткі-папярэднікі эрытрацытаў, у якіх адсутнічаюць лізасомы. Даследаванні прывялі да адкрыцця ролі убіквітына у клеткавай сістэме дэградацыі бялкоў у пратэасомах. У 2004 годзе Чэхановер атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі за гэта адкрыццё-разам з Аўрамам Гершко і Ірвінам Роўзам.

Член Еўрапейскай акадэміі навук і мастацтваў (2004), Папскай АН (2007), Сусветнай акадэміі медыцыны Альберта Швейцэра (2007), Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (2008), Еўрапейскай акадэміі (2009), Амерыканскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі і EMBO, член савета апошняй з 1996 года. Ганаровы фела Каралеўскага хімічнага таварыства Вялікабрытаніі (2005). Ганаровы доктар Тэль-Авіўскага універсітэта (2001), Універсітэта імя Бэн-Гурыёна (2004), Гарадскога ўніверсітэта Осакі ў Японіі (2005), Афінскага ўніверсітэта (2005) і інш.

У 2016 годзе падпісаў ліст з заклікам да Greenpeace, Арганізацыі Аб’яднаных Нацый і ўрадам усяго свету спыніць барацьбу з генетычна мадыфікаванымі арганізмамі (ГМА)^[9]^[10]^[11].

Брат — адвакат і грамадскі дзеяч Ёсэф Чэхановер (нар. 1933).

Узнагароды^[7]

1999 — Прэмія Аўстрыі Ільзе і Гельмута Вахтэра, Інсбруцкі Універсітэт (сумесна з А. Гершко)
1999 — Прэмія яўрэйскага нацыянальнага фонду Alkales за выдатныя навуковыя дасягненні
2000 — Узнагарода Ізраільскай латарэі Майкла Ландау за значны прарыў у галіне медыцынскіх навук (сумесна з А. Гершко)
2000 — Прэмія Альберта Ласкера за фундаментальныя медыцынскія даследаванні
2002 — Премия EMET^[en]
2003 — Прэмія Ізраіля па біялогіі
2004 — Нобелеўская прэмія па хіміі
2006 — Медаль Ханса Крэбса
2009 — Прэмія стагоддзя Каралеўскага хімічнага таварыства Вялікабрытаніі

Асноўныя публікацыі

Ciechanover, A., Hod, Y. and Hershko, A. (1978). A Heat-stable Polypeptide Component of an ATP-dependent Proteolytic System from Reticulocytes. Biochem. Biophys. Res. Commun. 81, 1100—1105.
Ciechanover, A., Heller, H., Elias, S., Haas, A.L. and Hershko, A. (1980). ATP-dependent Conjugation of Reticulocyte Proteins with the Polypeptide Required for Protein Degradation. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 77, 1365—1368.
Hershko, A. and Ciechanover, A. (1982). Mechanisms of intracellular protein breakdown. Annu. Rev. Biochem. 51, 335—364.