Маўчанне ягнят (фільм)

Маўчанне ягнят
англ.: The Silence of the Lambs
Жанры	трылер[d][5][6][…], фільм жахаў, псіхалагічны хорар[d], псіхалагічны фільм-трылер[d], крымінальны фільм[d], драматычны фільм, гомаэратызм у кіно[d], экранізацыя рамана[d] і police procedural film[d]
Рэжысёр	Джонатан Дэмі[5][6][…]
Прадзюсары	Edward Saxon[d] Kenneth Utt[d] Ron Bozman[d]
На аснове	Маўчанне ягнят
Сцэнарыст	Ted Tally[d]
У галоўных ролях	Джодзі Фостэр[6][7][…] Scott Glenn[d][8][9][…] Тэд Левін[d][6][8][…] Charles Napier[d][8][10] Kasi Lemmons[d][8][10] Brooke Smith[d][8][10] Dan Butler[d][8] Diane Baker[d][8][10] Ron Vawter[d][8] Anthony Heald[d][8][10] Brent Hinkley[d][8] Chris Isaak[d][8][10] Frankie Faison[d][8][10] George A. Romero[d][8] Роджэр Корман[8][10] Stuart Rudin[d][8][10] Энтані Хопкінс[6][11][…] Cynthia Ettinger[d][12] Daniel von Bargen[d][12] Tracey Walter[d][12] Tommy Lafitte[d][12] Ella Scott Lynch[d][12] Adelle Lutz[d][12] Paul Lazar[d][12] Harry Northup[d][12] Bill Miller[d] Chuck Aber[d] Kenneth Utt[d] Obba Babatundé[d] Darla[d]
Аператар	Tak Fujimoto[d]
Кампазітар	Говард Шор
Кінакампанія	Orion Pictures[d]
Працягласць	118 ± 1 хв.
Бюджэт	19 000 000 $
Зборы	272 742 922 $[13] і 130 742 922 $[14]
Краіна	ЗША
Мова	англійская
Год	30 студзеня 1991[1], 19 красавіка 1991[2], 11 красавіка 1991[3], 14 лютага 1991[4] і 1991
Папярэдні фільм	Manhunter[d]
Наступны фільм	Ганібал
IMDb	ID 0102926
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Маўчанне ягнят» (англ.: The Silence of the Lambs) — амерыканскі псіхалагічны фільм жахаў 1991 года рэжысёра Джонатана Дэмі, зняты па матывах аднайменнага рамана Томаса Харыса^[en] пра серыйнага забойцу Ганібала Лектара. Адаптацыяй сцэнарыя займаўся Тэд Тэлі^[en]. Галоўныя ролі выканалі Джодзі Фостэр і Энтані Хопкінс^[15].

Недасведчаная маладая курсантка ФБР Кларыса Старлінг^[en] атрымлівае важнае заданне: разгаварыць зняволенага маньяка-канібала псіхіятара Ганібала Лектара, каб той дапамог злавіць іншага маньяка. Лектар гуляе з Кларысай у вытанчаныя псіхалагічныя гульні. Кларыса намагаецца вытрымаць псіхалагічны ціск Ганібала Лектара, і ёй удаецца атрымаць у яго падказкі, якія дапамогуць у расследаванні.

Прэм’ера «Маўчання ягнят» адбылася 30 студзня 1991 года ў Нью-Ёрку. У шырокі пракат карціна выйшла 14 лютага 1991 года. Пры бюджэце ў 19 мільёнаў долараў, фільм сабраў у сусветным пракаце 272,7 мільёнаў долараў, заняўшы пятае месца па зборах за 1991 год. 15 лютага 1991 года карціна была паказана ў межах асноўнай конкурснай праграмы 41-га Берлінскага кінафестывалю^[en], дзе «Сярэбранага мядзведзя» за рэжысуру ўдастоіўся Джонатан Дэмі. На 64-й цырымоніі прэміі «Оскар»^[en] фільм быў адзначаны ўзнагародамі ў пяці галоўных намінацыях: Найлепшы фільм, Найлепшая рэжысура, Найлепшая мужчынская роля, Найлепшая жаночая роля і Найлепшы адаптаваны сцэнарый^[en]. Гэта трэці і апошні на сённяшні дзень фільм, узнагароджаны адразу ва ўсіх галоўных намінацыях, астатнія два — «Гэта здарылася аднойчы ноччу» (1934) і «Палёт над гняздом зязюлі» (1975).

Крытыкі, рэжысёры і гледачы часта называюць «Маўчанне ягнят» адным з найвялікшых і найбольш уплывовых фільмаў. У снежні 2011 года Бібліятэка Кангрэса ЗША прызнала кінастужку «культурна, гістарычна або эстэтычна значнай» і ўключыла ў Нацыянальны рэестр фільмаў^[16][17]. У 2018 годзе часопіс «Empire» паставіў яго на 48-е месца ў спісе 500 найлепшых фільмаў усіх часоў. Амерыканскі інстытут кінамастацтва прызнаў яго пятым з найбольш уплывовых фільмаў-трылераў, а Старлінг і Лектар увайшлі ў лік найвялікшых кінагерояў і кіназлачынцаў.

У 2001 годзе быў выпушчаны сіквел «Маўчання ягнят» — «Ганібал», пасля чаго былі зняты прыквелы «Чырвоны дракон^[en]» (2002) і «Ганібал: Узыходжанне^[en]» (2007).

1990 год. Джэк Кроўфард^[en] (Скот Глен^[en]) з Аддзела паводзінскіх навук^[en] ФБР забірае студэнтку Кларысу Старлінг^[en] (Джодзі Фостэр) з яе трэніровак у Акадэміі ФБР^[en] і даручае ёй узяць інтэрв’ю ў Ганібала Лектара (Энтані Хопкінс), былога псіхіятара і зняволенага серыйнага забойцы-канібала. Кроўфард лічыць, што праніклівасць Лектара можа быць карыснай у пагоні за серыйным забойцам-псіхапатам з мянушкай «Буфала Біл^[en]» (Тэд Левайн^[en]), які забівае маладых жанчын і здымае скуру з іх целаў.

У Балтымарскім дзяржаўным шпіталі для душэўнахворых злачынцаў, дзе трымаюць Лектара, доктар Фрэдэрык Чылтан^[en] (Энтані Хілд^[en]) праводзіць інструктаж і груба заляцаецца да студэнткі, але яна яго адвяргае. Старлінг праводзяць уніз да камеры Лектара. Спачатку злачынец стварае ўражанне ўважлівага і ветлівага чалавека, але пасля таго як Старлінг пераходзіць да справы, ён становіцца нецерпялівым і адмаўляе ёй у дапамозе. Калі яна сыходзіць, зняволены з суседняй камеры на імя Мігс, кідае ёй у твар сваю сперму. Лектар жыва рэагуе на інцэдэнт: ён знаходзіць такі ўчынак «невымоўна брыдкім» і вырашае пайсці насустрач Старлінг. Ён дае ёй зачэпку, кажучы, што трэба шукаць яго старога пацыента. Гэта прыводзіць Старлінг да сховішча, дзе яна знаходзіць слоік з адрэзанай галавой чалавека. Яна вяртаецца да Лектара, і той раскрывае, што гэты чалавек быў звязаны з Буфала Білам. Лектар прапануе студэнтцы сваю дапамогу ў аналізе асобы^[en] Буфала Біла пры ўмове, што ён будзе пераведзены ў іншае месца падалей ад ненавіснага Чылтана. Тым часам паліцыя знаходзіць новую ахвяру Буфала Біла, у горле ахвяры выяўляюць кукалку матыля віда Acherontia styx^[en].

Бафала Біл выкрадае Кэтрын Марцін, дачку сенатара ЗША (Брук Сміт^[en]). Кроўфард дазваляе Старлінг прапанаваць Лектару фальшывую дамову, паабяцаўшы перавод у турму, калі ён дасць інфармацыю, якая дапаможа ім схапіць Буфала Біла і выратаваць Кэтрын. Замест гэтага Лектар патрабуе ад Старлінг іншую дамову, у абмен на падказкі пра Буфала Біла ён жадае пачуць асабістую інфармацыю пра яе. Старлінг распавядае Лектару пра забойства свайго бацькі, калі ёй было дзесяць гадоў. Чылтан таемна запісвае размову і выкрывае Лектару падман Кроўфарда і Старлінг. У сваю чаргу ён прапаноўвае Лектару іншую дамову. Лектар згаджаецца, і яго адпраўляюць у Мемфіс, дзе ён сустракаецца з сенатаркай Марцін і здзекуецца з яе (Даян Бэйкер^[en]), а потым дае ёй ілжывую інфармацыю пра Буфала Біла. Старлінг разумее, што Лектар уводзіць іх у зман і зноў наведвае злачынца, які цяпер знаходзіцца ў камеры ў будынку суда штата Тэнесі. Яна просіць Лектара расказаць праўду. Ён жа кажа, што ўся неабходная інфармацыя ўтрымліваецца ў матэрыялах справы Буфала Біла, а затым настойвае на працягу іх асабістай дамовы. Старлінг згаджаецца і распавядае пра траўматычны выпадак з дзяцінства, калі пачула, як у фальварку сваякоў у Мантане забіваюць ягнят. Лектар выказвае здагадку, што ёй сняцца кашмары з крыкамі ягнят і што яна хоча выратаваць Кэтрын, каб ягняты замоўклі. Кларыса пацвярджае яго здагадку, і Лектар дзякуе ёй за шчырасць. Іх размову перарывае доктар Чылтан, ён загадвае вывесці Старлінг. У апошні момант Лектар паспявае вярнуць Кларысе матэрыялы справы Буфала Біла. Вечарам таго ж дня Лектар забівае сваіх ахоўнікаў і ўцякае з камеры.

Старлінг аналізуе матэрыялы справы і падказкі Лектара і высвятляе, што Буфала Біл ведаў сваю першую ахвяру Фрэдэрыку Бімел. Старлінг едзе ў родны горад ахвяры і выяўляе, што і яна, і Буфала Біл былі краўцамі. У доме Фрэдэрыкі яна заўважае няскончаныя сукенкі і выкрайкі сукенак, ідэнтычныя участкам скуры, знятым з ахвяр. Яна тэлефануе Кроўфарду і кажа, што Буфала Біл робіць «касцюм» з чалавечае скуры. Кроўфард выяўляе, што забойцу клічуць Джэймам Гамбам. Раней ён займаўся кантрабандай матылёў і жадаў зрабіць сабе аперацыю па змене полу, але яму было адмоўлена. Кроўфард разам з аператыўнай групай захопу накіроўваецца ў яго дом у Ілінойсе, аднак, там яго не знаходзяць. Тым часам Старлінг звяртаецца да сяброў і сябровак Фрэдэрыкі, апытваючы іх пра забітую. У адным з дамоў у Джэка Гордана яна выяўляе, што той на самай справе і ёсць зайбоцам Гамбам і пераследуе яго. У выніку яна забівае злачынцу, каб уратаваць сваё ўласнае жыццё.

Лектар з аэрапорту тэлефануе Старлінг, калі тая знаходзіцца на выпускным вечары ў Акадэміі ФБР. Ён цікавіцца ў Кларысы, ці замаўчалі ягняты, а таксама запэўнівае, што не мае намеру пераследваць яе. У канцы размовы ён гаворыць Кларысе, што да яго на абед завітаў стары сябра. Лектар кладзе слухаўку і накіроўваецца следам за доктарам Чылтанам.

У 1985 годзе Дзіна Дэ Лаўрэнціс^[en] і Марта Шумахер^[en] набылі правы на трылер-бестселер Томаса Харыса^[en] «Чырвоны дракон^[en]», на аснове якога ў 1986 годзе рэжысёр Майкл Ман зняў фільм «Паляўнічы на людзей^[en]». У гэтай кінастужцы адбылося першае кароткае з’яўленне на экране серыйнага забойцы Ганібала Лектара (ролю выканаў Браян Кокс). Фільм быў добра прыняты крытыкамі, але катастрафічна праваліўся ў пракаце, сабраўшы толькі 8,6 мільёна долараў. Дэ Лаўрэнціс і Шумахер былі моцна расчараваны такім вынікам, і калі Харыс завяршыў новы раман пра Лектара — «Маўчанне ягнят», то не надалі яму ўвагі, хоць і валодалі правамі на экраннае ўвасабленне персанажа^[18].

Яшчэ да выхаду рамана кампанія Orion Pictures^[en] уступіла ў супрацоўніцтва з Джынам Хэкменам. Ён мусіў заняць рэжысёрскае крэсла і, магчыма, выканаць ролю агента ФБР Джэка Кроўфарда^[en]. Былі праведзены перамовы аб падзеле кошту правоў на кнігу ў 500 000 долараў паміж Хэкменам і студыяй^[19]. Апроч таго, прадзюсарам былі патрэбны правы на персанажа Лектара, якія не зацікаўлены ў праекце Дэ Лаўрэнціс аддаў задарма^[18].

У лістападзе 1987 года да напісання адаптацыі быў прыцягнуты Тэд Тэлі^[en][20]. Калі Тэлі быў на сярэдзіне працы над першым чарнавіком сцэнарыя, Хэкмен пакінуў праект, і фінансаванне сарвалася. Аднак сузаснавальнік Orion Майк Медавой^[en] заахвоціў Талі працягваць працу, паколькі студыя ўзяла на сябе клопат пра фінансаванне і прыступіла да пошуку новага рэжысёра^[21]. У выніку Orion папрасіў заняць рэжысёрскае крэсла Джонатана Дэмі. Паколькі сцэнарый быў яшчэ ў распрацоўцы, то Дэмі пагадзіўся на прапанову, азнаёміўшыся з першавытокам^[22]. З гэтага моманту праект развіваўся хутка. Тэлі ўзгадваў: «[Дэмі] прачытаў мой першы чарнавік неўзабаве пасля таго, як ён быў завершаны, і калі мы сустрэліся, я быў проста здзіўлены хуткасцю, з якой пайшлі справы. Мы сустрэліся ў маі 1989 года і здымалі ў лістападзе. Я не памятаю ніякіх істотных перапрацовак»^[23].

Адразу пасля прачытання рамана Джодзі Фостэр была зацікаўлена ў ролі агента ФБР Кларысы Старлінг^[en]. Аднак, нягледзячы на тое, што Фостэр толькі што атрымала прэмію «Оскар» за ролю ў фільме «Абвінавачаныя^[en]» (1988), Дэмі сумняваўся, што яна падыходзіць для гэтай ролі^[24][25]. Спачатку Дэмі абраў на ролю Старлінг Мішэль Пфайфер, з якой перад тым працаваў над фільмам «Замужам за мафіяй^[en]» (1988). Актрыса адхіліла прапанову, пазней яна тлумачыла: «Гэта было цяжкае рашэнне, але я непакоілася з-за тэмы»^[26]. Затым рэжысёр звярнуўся да Мег Раян, якая таксама адмовілася ад ролі з-за жудасных тэм, якія падымаюцца ў фільме. Выбар Лоры Дэрн на ролю не задаволіў студыю, дзе палічылі, што актрыса не прынясе выгады фільму^[27]. У выніку, дзякуючы страснаму жаданню сыграць гэтага персанажа, ролю атрымала Фостэр^[28].

Ролю Лектара Дэмі перш за ўсё прапанаваў Шону Конэры, але акцёр адхіліў прапанову. Тады прапанова была зроблена Энтані Хопкінсу, асноўваючыся на ўражанні ад яго ігры ў фільме «Чалавек-слон^[en]» (1980)^[29]. Калі агент Хопкінса паведаміў акцёру, што яму прапанавана роля ў фільме пад назвай «Маўчанне ягнят», той пацікавіўся, ці не дзіцячая гэта гісторыя. Хопкінс ператэлефанаваў свайму агенту пасля прачытання першых 10 старонак і сказаў, што «гэта лепшае з таго, што ён калі-небудзь чытаў». Пасля сустрэчы з Дэмі, акцёр пагадзіўся на ролю^[30]. Сярод іншых акцёраў, якія разглядаліся на гэтую ролю, былі Аль Пачына^[31], Роберт Дэ Ніра^[31], Дасцін Хофман^[31], Дэрэк Джэкабі^[32] і Дэніел Дэй-Льюіс^[32]. Таксама заяўляў, што праходзіў праслухоўванне на гэтую ролю, Форэст Уітакер.

Здымкі^[en] «Маўчання ягнят» пачаліся 15 лістапада 1989 года і цягнуліся да 1 сакавіка 1990 года^[33]. Здымкі ў асноўным праходзілі ў Пітсбургу (штат Пенсільванія) і яго ваколіцах, а некаторыя сцэны здымаліся ў суседняй паўночнай частцы Заходняй Віргініі. У якасці дома Буфала Біла выкарыстоўваўся віктарыянскі дом у Перыёпалісе^[en] (Пенсільванія). Экстэр’ерам для Балтымарскай дзяржаўнай лякарні для псіхічнахворых злачынцаў паслужыў вонкавы выгляд Вестэрн-цэнтра^[en] побач з Кенансбургам^[en] (Пенсільванія). Рэдкім выпадкам супрацоўніцтва стаў факт, што ФБР дазволіла здымаць сцэны ў Акадэміі ФБР^[en] у Куантыка^[en]; некаторыя супрацоўнікі ФБР нават здымаліся ў эпізадычных ролях.

Музычнае суправаджэнне да «Маўчання ягнят» напісаў Говард Шор. Запіс саўндтрэка адбываўся ў Мюнхене ў жніўні 1990 года, музыку выконваў Мюнхенскі сімфанічны аркестр^[en][34]. «Я стараўся пісаць так, каб гэта ўпісвалася ў тканіну фільма», — тлумачыў Шор свой падыход. «Я спрабаваў зрабіць так, каб музыка проста пасавала. Калі вы глядзіце фільм, вы не заўважаеце музыку. Вы атрымліваеце пачуцці ад усіх элементаў адначасова: ад асвятлення, аператарскай працы, касцюмаў, акцёрскай ігры, музыкі»^[35]. Альбом з саўндтрэкам быў выпушчаны лэйблам «MCA Records^[en]» 5 лютага 1991 года^[36]. Музыка з фільма пазней была выкарыстана ў трэйлерах да яго сіквела — фільма 2001 года «Ганібал»^[37].

У дадатак да арыгінальнай музыкі Шора ў фільме шырока выкарыстоўваюцца запісы папулярнай музыкі. Так, у фільме можна пачуць брытанскую пост-панк-музыку. Падчас кульмінацыйнай сцэны, калі Старлінг уваходзіць у дом Буфала Біла гучыць песня «Hip Priest» гурта The Fall^[en][38].

Прэм’ера «Маўчання ягнят» адбылася 30 студзня 1991 года ў Нью-Ёрку, затым 1 лютага ў Сэнчэры-Сіці^[en]. 14 лютага карціна выйшла ў шырокі пракат у ЗША і Канадзе, а 15 лютага была паказана ў межах асноўнай конкурснай праграмы 41-га Берлінскага кінафестывалю^[en]. Пачынаючы з сакавіка, карціна выходзіла на экраны многіх іншых краін свету^[39].

Ніжэй прыведзены спіс прэм’ер фільма паводле краін у храналагічным парадку^[39]:

«Маўчання ягнят» выйшла ў шырокі пракат 14 лютага 1991 года і сабрала амаль 14 мільёнаў долараў у 1497 кінатэатрах за чатырохдзённы ўікэнд Прэзідэнцкага дня^[en], заняўшы першае месца ў пракаце ЗША. Фільм заставаўся на першым месцы і наступныя пяць тыдняў^[40].

Брытанская прэм’ера фільма адбылася ў кінатэатры «Адэон Лестэр-сквер^[en]» у Лондане, адкрываючы тыдзень прынёс карціне 290 936 фунтаў стэрлінгаў, што, паводле сцвярджэння дыстрыб’ютара «Rank^[en]», стала сусветным рэкордам за прэм’ерны тыдзень для аднаго кінатэатра^[41]. На наступным тыдні пракат пашырыўся да 281 экрана і сабраў за тыдзень 4 260 472 фунты стэрлінгаў, што стала рэкордам для Вялікабрытаніі^[42].

Пры бюджэце ў 19 мільёнаў долараў, фільм сабраў 131 мільён у ЗША і Канадзе, а ў сусветным пракаце ў цэлым зборы дасягнулі 272,7 мільёна долараў^[40]. Па выніках 1991 года кінастужка заняла чацвёртае месца па зборах у Паўночнай Амерыцы і пятае месца па зборах у сусветным пракаце^[43][44].

Агрэгатар крытычных аглядаў «Metacritic» дае фільму ўсярэдненую ацэнку ў 85 балаў са 100 на аснове 20 рэцэнзій прафесійных крытыкаў. Карыстальніцкі рэйтынг на гэтым рэсурсе складае 8.8/10^[45]. Паводле іншага папулярнага агрэгатара крытычных аглядаў «Rotten Tomatoes» сярод 145 рэцэнзентаў 138 далі станоўчую ацэнку фільму, што складае 95 %. Глядацкі рэйтынг кінастужкі склаў 95 % на аснове больш чым 250 тысяч галасоў^[46]. Абагуленае меркаванне крытыкаў сфармулявана наступным чынам:

Разумны, напружаны трылер рэжысёра Джонатана Дэмі балансуе на мяжы псіхалагічнага даследавання і татальнага жаху і ў значнай ступені выігрывае ад зорнай ігры Энтані Хопкінса і Джодзі Фостэр.[46].

Вядомы амерыканскі кінакрытык Роджэр Эберт занёс карціну ў свой спіс «Выдатных фільмаў»^[47].

На 41-м Берлінскім кінафестывалі^[en] «Маўчанне ягнят» увайшло ў асноўную конкурсную праграму і ўдастоілася «Сярэбранага мядзведзя» за рэжысуру. На 64-й цырымоніі прэміі «Оскар»^[en] фільм быў адзначаны ўзнагародамі ў пяці галоўных намінацыях: Найлепшы фільм, Найлепшая рэжысура, Найлепшая мужчынская роля, Найлепшая жаночая роля і Найлепшы адаптаваны сцэнарый^[en]. Гэта трэці і апошні на сённяшні дзень фільм, узнагароджаны адразу ва ўсіх галоўных намінацыях, астатнія два — «Гэта здарылася аднойчы ноччу» (1934) і «Палёт над гняздом зязюлі» (1975).

Паводле рэсурса «Internet Movie Database» агулам фільм быў адзначаны 69 узнагародамі і яшчэ 51 намінацыяй^[48]. Сярод найбольш значных узнагарод: 5 прэмій «Оскар» (з 7 намінацый), 4 прэміі «Сатурн» (з 8 намінацый), 2 прэміі «BAFTA» (з 9 намінацый), 1 прэмія «Залаты глобус» (з 5 намінацый).

• Маўчанне ягнят на сайце «Internet Movie Database» (англ.)