Мечыслаў Карловіч
 Мечыслаў Карловіч герба «Астоя» (11 снежня 1876, Вішнева[2], Свянцянскі павет, Віленская губерня — 8 лютага 1909, у Татрах) — кампазітар і дырыжор, вядомы сімфанічнымі кампазіцыям. Аўтар песень і розных аркестравых п’ес, у тым ліку 6 сімфанічных паэм. Прадстаўнік пост-рамантычнага кірунку. Таксама альпініст, аматар Татраў, фатограф, публіцыст і журналіст. БіяграфіяКарловіч нарадзіўся ў Вішневе, у гістарычнай Літве, у сям’і Яна Аляксандра Карловіча (1836—1903), этнолага і мовазнаўца, і Ірэны Сулістроўскай. Ранняе дзяцінства, да шасці гадоў, правёў у сямейным маёнтку Сулістроўскіх у Вішневе. У 1882 годзе сям’я Карловічаў прадала сваю маёмасць і жыла спачатку ў Гайдэльбергу, затым у 1885 годзе ў Празе і ў 1886 годзе ў Дрэздэне, а ў 1887 годзе пасяліліся ў Варшаве. У Гайдэльбергу і Дрэздэне хлопчык атрымліваў агульную адукацыі, з 1888 года — у вучылішчы Войцеха Гурскага ў Варшаве. Меў трох братоў і сясцёр, у тым ліку дзвюх сясцёр: Яніну (1882—1942), якая стала настаўніцай[3][4], і Ванду (выйшла замуж за Зігмунда Васілеўскага, літаратуразнаўца, палітычнага дзеяча, сенатара Польскай Рэспублікі)[5]. Мечыслаў, з дзяцінства выхаваны ў музычнай атмасферы (бацька граў на віяланчэлі і фартэпіяна, дома быў струнны квартэт), падчас знаходжання за мяжой спазнаў оперу і сімфанічную музыку, у т.л. творы Бізэ, Вэбера, Брамса, Сметаны. З сямі гадоў вучыўся ігры на скрыпцы ў Дрэздэне і Празе. Пасяліўшыся ў Варшаве, працягваў вучыцца ігры на скрыпцы ў Яна Якоўскага, а ў 1889—1895 гадах быў вучнем Станіслава Барцэвіча, адначасова вывучаючы гармонію ў Зігмунда Наскоўскага і Пятра Машынскага, а затым кантрапункт і музычныя формы з Густаў Рагускі; у тыя гады ён таксама пачаў складаць творы, першы захаваны твор Карловіча, Chant de mai для фартэпіяна, паходзіць з мяжы 1893/94. Акрамя навучання ігры і кампазіцыі, Карловіч вывучаў прыродазнаўчыя навукі ў Імператарскім Варшаўскім універсітэце. У верасні 1895 года выехаў у Берлін з намерам вучыцца ігры на скрыпцы ў Юзафа Ёахіма. Не паступіўшы ў свой клас у Вышэйшую музычную школу, ён вучыўся прыватна ў Фларыяна Заіча, але вырашыў прысвяціць сябе кампазіцыі і вучыўся ў Генрыка Урбана. Адначасова ён наведваў лекцыі па гісторыі музыкі, гісторыі філасофіі, псіхалогіі і фізікі на філасофскім аддзяленні Берлінскага ўніверсітэта. Са снежня 1895 г. да канца 1896 г. была напісана большасць з 22 захаваўшыхся сольных песень Карловіча, у тым ліку 10 на словы Казіміра Пзерва-Тэтмайера. З Берліна Карловіч пісаў музычную карэспандэнцыю ў Echo Muzyczne, Teatralny і Artystyczny, рашуча выбіраючы неарамантычны, вагнерыанскі напрамак. 15 красавіка 1897 г. на выступленні вучняў Урбана прагучала Серэнада для струннага аркестра, опус 2. У гады вучобы ў Урбана, акрамя меншых кампазіцый, была напісана музыка да драмы Юзафата Навінскага «Белая галубка». Уверцюра да Белага голуба, таксама вядомая як Bianka z Molena, была выканана 14 красавіка 1900 года ў Берліне, таксама на спектаклі вучняў Урбана. У канцы 1890-х гадоў Карловіч пачаў працаваць над сімфоніяй «Адраджэнне», якую скончыў самастойна, вярнуўшыся ў Польшчу. У красавіку 1901 годзе Карловіч завяршыў вучобу і вярнуўся ў Варшаву. Па вяртанні ў Варшаву ў 1901 годзе скончыў навучанне ў Варшаўскім універсітэце. У 1902 годзе быў напісаны Канцэрт для скрыпкі ля мажор, соч.8, прысвечаны С. Барцэвічу. Артыкулам «Музыка знаёмых» у Варшаўскай філармоніі ён распачаў барацьбу за прысутнасць сучаснай польскай музыкі ў рэпертуары новастворанай Варшаўскай філармоніі. З 1903 г. дзейнічаў у праўленні Варшаўскага музычнага таварыства, дзе заснаваў і кіраваў струнным аркестрам. У тым жа годзе з’явілася каштоўная публікацыя Карловіча: дагэтуль неапублікаваныя ўспаміны пра Шапэна, якія змяшчаюць перапіску Шапэна. 21 сакавіка 1903 г. у Берліне адбыўся кампазітарскі канцэрт Карловіча, праграма якога ўключала ўверцюру да Белай галубкі, скрыпічны канцэрт і сімфонію «Адраджэнне» пад кіраўніцтвам кампазітара, салістам быў С. Барцэвіч. Не палохаючыся непрыемных водгукаў пасля свайго чарговага кампазітарскага канцэрта ў Вене (8 лютага 1904 г.), Карловіч цалкам прысвяціў сябе аднаму жанру: сімфанічнай паэме. У 1904—1909 гадах ён напісаў 6 сімфанічных паэм, опус 9-14: «Вяртаюцца хвалі», «Вечныя песні», «Літоўская рапсодыя», «Станіслаў і Ганна Асьвяцімы», «Сумная аповесць» і «Эпізод на маскарадзе, пакінуты ў эскізах» (скончаны пасля смерці кампазітара і скончаны інструменты). Гжэгажа Фітэльберга. У 1906 годзе кампазітар выехаў у Лейпцыг на дырыжорскія курсы А. Нікіша. 21 сакавіка 1907 г. у Берліне на канцэрце кампазітараў з «Маладой Польшчы» адбылася прэм’ера «Вечных песень». Такім чынам Карловіч падкрэсліў сваю падтрымку групы мастакоў, звязаных з Выдавецкім таварыствам маладых польскіх кампазітараў (вядомы гісторыкам як «Маладая Польшча»), да якога фармальна не належаў. У тым жа годзе кампазітар пасяліўся ў Закапанэ. З Татрамі ў яго на працягу многіх гадоў была асаблівая духоўная сувязь. Быў актыўны ў Татранскім таварыстве, публікаваў артыкулы пра горныя паходы, захапляўся скалалажаннем, лыжамі, фатаграфіяй; стаў адным з пачынальнікаў польскага альпінізму. У цэлым непрыхільна ацэнены музычнымі крытыкамі, ён перажыў вялікі трыумф пасля канцэрта ў Варшаўскай філармоніі (22 студзеня 1909 г.), на якім з энтузіязмам былі ўспрыняты Вечныя песні. Менш чым праз 3 тыдні, 8 лютага, ён загінуў у Татрах пад снежнай лавінай падчас адзіночнай паездкі на горных лыжах, па дарозе з Галы Гансенікава ў Чарны Стаў, каля падножжа Малы Касцелец. Зараз там стаіць мемарыяльная дошка. Пахаваны 16 лютага на Павонзскіх могілках у Варшаве (раздзел 33-4-24)[6].  Кампазітарская творчасць
Горная дзейнасцьa.jpg)    З горнай дзейнасцю Карловіч пазнаёміўся ў 1889 годзе, але сістэматычную горную дзейнасць пачаў у 1902 годзе. У 1907 г. назаўсёды пасяліўся ў Закапанэ. Дзейнічаў у Татранскім таварыстве. Ён быў выдатным альпіністам. Спачатку ён падымаўся разам з вядомым горным гідам Клімекам Бахледай (1906), пазней часта ў адзіночку. Узбіраўся на многія вяршыні, найбольш важнымі яго дасягненнямі былі: 1-е ўзыходжанне на Вялікую Калаву Турню (па хрыбце з Модра-Турні, 1907 г., у адзіночку), 1-е ўзыходжанне на Цяжкую Турню праз паўночна-ўсходні хрыбет з Далінкі Спадовай (1908 г.), 1-е зімовы ўзыход на Касьцелец (1908), 1-ы зімовы ўзыход на Валошын і Жоўты паварот з перавалу Кшыжне, а таксама ўзыход на паўднёвую сцяну на вяршыню Остры, па дарозе Хэбэрляйн (1908). Ён таксама быў адным з піянераў лыжнага спорту, якім займаўся з 1907 года, і актывістам Закапанскага аддзела лыжнікаў (ZON). Ён зрабіў, між іншым, першы скі-пас ад Hala Gąsienicowa праз Liliowe, Zawory і Koprowa Przelencz да Szczyrbskie Jezior. Захапіўся фатаграфіяй, яго татранскія фатаграфіі высокага мастацкага ўзроўню сабраны ў альбом пад назвай Карловіч у Татрах. Займаўся ён і журналістыкай, у якой папулярызаваў Татры і Падгалле, асуджаў няправільныя адносіны тагачасных турыстаў. Разам з Марыюшам Зарускім стварыў асновы Татранскай валанцёрскай выратавальнай службы. 8 лютага 1909 г. Мечыслаў Карловіч загінуў у Татрах, пахаваны ў лавіне на ўсходніх схілах Малога Касьцельца, падчас лыжнага і фотападарожжа. Зараз тут стаіць камень — помнік пад назвай Карловічаў камень з надпісам: Non omnis moriar (Я не ўсе памру). Размешчаная на ім свастыка — гэта нечаканы крыж, папулярны ў Падгальлі. Нягледзячы на адносіны кампазітара з горамі, ні ў адным з яго музычных твораў няма прамога адлюстравання Татраў, іх прыроды, горскага фальклору або ўспамінаў мастака пра татранскія экспедыцыі. Войцех Кілар спаслаўся на трагічную смерць кампазітара ў сваёй сімфанічнай паэме «Касцялец 1909». Ушанаванне памяціУ канцы лета 1909 года ў Малым Касцельцы быў адкрыты памятны валун з гранітнай глыбы (вядомы як Карловіцкі камень)[9]. Імя Мечыслава Карловіча носяць, між іншым: Шчэцінская філармонія, Дзяржаўны комплекс музычнай школы ў Кракаве, Шчэп Гарцэрскі ZHP «Orogen» у Кракаве — Новая Гута і Дзяржаўная музычная школа 1-й і 2-й ступені ў Катавіцах. Яго імем таксама названы вуліцы ў Быдгашчы, Гданьску, Шчэціне, Любліне і Закапанэ. Публікацыі
Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
