Генетски проучувања на Бошњаците

Како и кај сите современи европски нации, постои голем степен на „биолошки континуитет“ меѓу Босанците и Бошњаците и нивните антички претходници со Y хромозомска лоза кои сведочат за претежно палеолитско европско потекло.^[1][2] Проучувањата засновани на би-алелни маркери на NRY (не-рекомбинирачки регион на Y-хромозомот) покажале дека трите главни етнички групи на Босна и Херцеговина (Бошњаци, босански Срби и босански Хрвати) имаат заеднички, и покрај некои квантитативни разлики, голем дел од истиот антички генски базен различен за регионот.^[3] Понатаму, анализата на автосомните STR не открила значајна разлика помеѓу популацијата на Босна и Херцеговина и соседните нации.^[3]

Според автосомното истражување на ИБД (идентитет на потекло) од 2013 година „на неодамнешното генеалошко потекло во последните 3.000 години на континентално ниво“, говорителите на босанскиот јазик споделуваат многу висок број на заеднички предци датирани од периодот на Големата преселба пред приближно 1.500 години со полскиот и романско-бугарскиот кластер меѓу другите во Источна Европа. Било заклучено дека преселбата била предизвикана од хунската и словенската експанзија, која била „релативно мало население кое се проширило на голема географска област“, особено „проширувањето на словенските популации во региони со мала густина на населеност почнувајќи од 6 век“ и дека „во голема мера се совпаѓа со современата распространетост на словенските јазици“.^[4] Анализата на ИБД од 2015 година покажала дека Јужните Словени имаат помала близина со Грците отколку со источните и западните Словени, па дури и моделите на споделување на ИБД меѓу источно-западните Словени – „меѓусловенското“ население (Унгарци, Романци и Гагаузи) – и Јужни Словени, т.е. низ област на претпоставени историски движења на луѓе вклучувајќи ги и Словените. Заедничката точка на споделен идентитет на потекло помеѓу Јужните и Источно-Западните Словени сугерира заеднички „проток од словенско време“.^[5]

Проучувањето за автосомна анализа од 2014 година на 90 примероци покажало дека населението од Западен Балкан имаат генетска униформност, средно помеѓу Јужна Европа и Источна Европа, во согласност со нивната географска местоположба. Според истото проучување, Босанците (заедно со Хрватите) по автосомна ДНК се најблиску до источноевропските популации и претежно се преклопуваат со Унгарците.^[6] Во анализата од 2015 година, Босанците формирале западно јужнословенски кластер со Хрватите и Словенците во споредба со источниот кластер формиран од Македонците и Бугарите со Србите во средината. Западниот кластер (вклучувајќи ги Бошњаците) има наклонетост кон Унгарците, Чесите и Словаците, додека источниот кластер кон Романците и одреден степен кон Грците.^[5] Врз основа на анализата на споделувањето на ИБД, населението од Блискиот Исток најверојатно не придонеле за генетиката кај исламизираните популации на Западен Балкан, вклучително и Бошњаците, бидејќи тие споделуваат речиси идентични модели со соседните христијански популации.^[6]

Според проучувањата на автосомните маркери од 2013, 2017 и 2020 година на 506, 1000 и 600 неповрзани лица, било потврдено дека босанското и херцеговачкото население има најголема оддалеченост од турскиот народ и најголема сличност со хрватските, српските и словенечките луѓе. Сите три босански и херцеговачки етнички групи споделуваат слично генетско потекло со главно занемарливи разлики (Бошњаците се поблиски до босанските Хрвати отколку со босанските Срби).^[7][8][9]

Во 2019 и 2021 година, во проучувањата на доцносредновековните стеќачки археолошки некрополи Копошиќи кај Илијаш и Дивичани кај Јајце, шест примероци припаѓале на Y-ДНК хаплогрупата I2a1b3 (со DYS448=19) и еден на R1a.^[10][11][12] Два од украсените скелетни остатоци може да укажуваат на идентитетот на босанските благородници Мирко Радојевиќ и неговиот син Батич Мирковиќ кои му служеле на босанскиот крал Твртко I.^[12] Во студијата од 2021 година на средновековни примероци од областа Травник, сите осум припаѓале на J2a,^[13][14] покажувајќи блиско сродство и иста татковска лоза по хаплотип и хаплогрупа.^[15]

Проучувањата на Y-ДНК на Босанците и Бошњаците од Босна и Херцеговина покажуваат близок афинитет со другите соседни јужни Словени.^[16] Мнозинството (>67%) од Босанците припаѓаат на една од трите главни европски Y-ДНК хаплогрупи: I2 (43,50% особено неговиот потклад I2-CTS10228>S17250+), R1a (15,3% главно нејзините две потклади R1a-CTS1211+ и R1a- M458+) и R1b (3,5%), додека малцинството припаѓа на поретко се појавуваат хаплогрупи E-V13 (12,90%) и J2 (8,7%), заедно со други поретки лоза.^[1]

Фреквенцијата на хаплогрупата I2, особено нејзиниот потклад I2-CTS10228 и неговата варијанса, достигнува врв на голема географска област која ги опфаќа Босна и Херцеговина, Хрватска, Србија, Црна Гора, Република Македонија, Албанија, Бугарија, Романија, Молдавија, Словачка, Украина, Белорусија, Полска и западна Русија. Во споредба со постарите истражувања кои го аргументирале праисториското автохтоно потекло на хаплогрупата I2 во западен Балкан,^[1][17] најновото истражување на О.М. Утевска (2017) покажало дека хаплогрупите STR хаплотипови имаат најголема разновидност во Украина., со резултат на предок STR маркер DYS448=20 што го содржи кластерот „Днепар - Карпати“ (модален Y-STR за I2-CTS10228>S17250), додека помладиот изведен резултат DYS448=19 (модален Y-STR за I2-CTS10220>) кој го сочинува „балканскиот кластер“ кој е доминантен меѓу Јужните Словени, ^[18] но може да се најде и кај источното и западнословенско население.^[19] Разликата на кластерите и постепеното ширење од Карпатите во правец на Балканскиот Полуостров се случило пред приближно 2.860 ± 730 години, што се совпаѓа со словенската преселба. Недостигот на разновидност на DYS448=19 хаплотипови во Западен Балкан, исто така, укажува на основачки ефект. ^[18] Иако се смета дека I-L621 можеби бил присутен во културата Кукутени-Триполе,^[20] досега бил пронајден само G2a,^[21] а друг потклад I2a1a1-CTS595 присутен во Баденската култура на халколитскиот карпатски басен.^[20][22] Иако е доминантен кај современите словенски народи на територијата на поранешните балкански провинции на Римското Царство, до сега не е пронајден меѓу примероците од римскиот период и речиси го нема кај современото население на Италија.^[23] Бил пронајден во скелетните остатоци со артефакти, кои укажуваат на водачи, на унгарските освојувачи на Карпатскиот басен од 9 век, дел од западно евроазиско-словенската компонента на Унгарците.^[20][23] Според Памјав и неговите соработници (2019) и Фоти и неговите соработници (2020), распространетоста на поткладите на предците како I-CTS10228 меѓу современите носители укажува на брза експанзија од Југоисточна Полска, главно е поврзана со Словените и нивната средновековна миграција, а „најголемата демографска експлозија се случи на Балканот“.^[23][24]

Проучувањата на Y-ДНК направени за мнозинскиот бошњачки населен град Зеница и Тузланскиот кантон, сепак покажуваат драстично зголемување на двете главни хаплогрупи I2 и R1a. Хаплогрупата I2 постигнува 52,20% во Зеница (Перичиќ и неговите соработници, 2005) и 47% во кантонот Тузла (Доган и неговите соработници, 2016), додека R1a се зголемува до 24,60% и 23% во соодветниот регион.^[2][25] На Босанците и Бошњаците им се најблиски соседните Хрвати и Срби.^[26][27][28]

Фреквенции во Босна и Херцеговина и региони

Проучувањето од 2022 година испитувало 26 скелетни остатоци од различни средновековни некрополи, сите биле предвидени за митохондриската ДНК хаплогрупа H, „две беа одредени како H5, а другите како H2a под-хаплогрупа“.^[31]

Генетски, на мајчината митохондрска ДНК линија, мнозинството (>75%) од Босанците припаѓаат на три од единаесетте главни европски мтДНК хаплогрупи - H (47,92%), U (19,44%) и J (6,94%), додека големо малцинство (>25) припаѓаат на други ретки митохондријални лози.^[32] Проучувањата на мтДНК покажуваат дека босанското население делумно дели сличности со другите јужноевропски популации (особено со мтДНК хаплогрупите како што се пред-HV (денес познати како мтДНК хаплогрупа R0), HV2 и U1), но најчесто се карактеризираат со огромна комбинација на мтДНК подгрупите што укажува на сродство со централно-источноевропејците, како што се современите германски, западнословенски, источнословенски и финоугрски популации. Особено е забележана сличност помеѓу босанските, руските и финските примероци (со мтДНК подгрупи како што се U5b1, Z, H-16354, H-16263, U5b-16192-16311 и U5a-16114A). Огромната диференцијација помеѓу босанските и словенечките примероци на подгрупата мтДНК кои се забележани и во Централна и Источна Европа, може да сугерира поширока генетска хетерогеност меѓу Словените кои се населиле на Западен Балкан во текот на раниот среден век.^[32] Проучувањето од 2019 година на етничките групи на Тузланскиот кантон Босна и Херцеговина (Бошњаци, Хрвати и Срби) открило „блиска генска сличност меѓу мајчините генски базени на етничките групи на кантонот Тузла“, што „сугерира слични ефекти на татковскиот и мајчиниот ген кој тече врз генетската структура на трите главни етнички групи на современа Босна и Херцеговина“.^[33]