Груништа

Груништа
Поглед на селото
Груништа Местоположба на Груништа во Македонија Груништа на карта
Координати 41°3′6″N 21°41′42″E / 41.05167°N 21.69500°E / 41.05167; 21.69500
Регион	Пелагониски
Општина	Новаци
Област	Мариово
Население	0 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	7000
Повик. бр.	047
Шифра на КО	02032
Надм. вис.	800 м
Груништа на општинската карта Атарот на Груништа во рамките на општината
Груништа на Ризницата

Груништа (поретко: Груниште) — раселено село во Општина Новаци, во областа Мариово, во околината на градот Битола.

Името на селото потекнува од неговиот прв жител, кој се нарекувал Груно.^[2]

Селото се наоѓа во битолскиот дел на областа Мариово, од десната страна на Црна Река. Селото се наоѓа во источниот дел на територијата на Општина Новаци.^[3] Селото е ридско, на надморска височина од 800 метри. Лежи непосредно до локален земјен пат, кој се издвојува од регионалниот пат 1311. Од градот Битола е оддалечено 52 километри,^[3] додека од општинското средиште Новаци е оддалечено 44 километри.^[2]

Селото никогаш не било поврзано со електрична енергија.^[4]

Според кажувања на постарите, селото било основано во 1545 година, кога наводно прв се населил бочварот Грујо од селото Грумази.^[5]

Селото било силно погодено за време на Првата светска војна, поради близината на Солунскиот фронт. Во негова близина се одвивала познатата битка за Грунишки Вис.^[2]

Атарот има средна големина и зафаќа простор од 18,2 км². На него преовладуваат пасиштата на површина од 1.229,8 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 352,6 хектари, а на шумите отпаѓаат 190,2 хектари.^[3]

Селото, во основа, има полјоделско-сточарска функција.^[3]

Населението се занимавало со сточарство, лов, риболов, пчеларство, грнчарство и трговија. Најмногу одгледувале овци и кози, а мештаните биле особено познати по своето мариовско тепано сирење.^[2]

Демографски статистики за селото Груништа во османлискиот период:

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Груништа живееле 240 жители, сите Македонци.^[6] Според секретарот на Бугарската егзархија Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Груништа имало 240 Македонци, патријаршисти.^[7]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Груништа се води како чисто македонско село во Прилепската каза на Битолскиот санџак со 34 куќи.^[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 200 Македонци.^[9]

Селото е мало, како што се и повеќето мариовски села, со тенденција на раселување. Во 1961 година селото броело 225 жители, додека во 1994 година бројот се намалил само на три жители, македонско население.^[3]

Според пописот од 2002 година, во селото Груништа живееле 3 жители, сите Македонци.^[10]

Во 2008 година, според неофицијални податоци, селото било раселено.^[2]

Според последниот попис од 2021 година, во селото немало жители.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Најголем дел од населението е иселено во градот Битола, како и во прекуокеанските земји.^[2]

Во XIX век, Груништа било село во Мариовската нахија, во Прилепската каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Новаци, која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996 до 2004 година, селото било дел од некогашната Општина Старавина.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото било сместено во големата општина Битола.

Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Мариово.

Во периодот 1950-1955, селото било дел на тогашната Општина Старавина, во која покрај селото Будимирци, се наоѓале и селата Градешница, Груништа, Зовиќ и Старавина.

Селото е опфатено во избирачкото место бр. 0177 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на објект на општината во селото Будимирци.^[15]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 17 гласачи.^[16] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 16 гласачи.^[17]

Цркви^[2]

• Црква „Св. Димитриј“ — главната селска црква, градена во 1860 година; и
• Црква „Св. Петка“ — манастирска црква, градена во 1925 година;

Манастири

• Грунишки манастир — мал манастир на влезот во селото

Реки^[18]

• Грунишки Поток — поток кој тече низ селото

• 
  Селската црква
• 
  Грунишки манастир
• 
  Манастирската црква

Починати во Груништа

• Воин Поповиќ-Вук — српски војвода
• Климент Џеров — бугарски офицер
• Константин Настев — револуционер

• Пелагонија
• Општина Новаци
• Битола

• Груништа на Ризницата ^?

п р у Населени места во Општина Новаци Арматуш Бач Брод Будимирци Велесело Гермијан Гнеотино Гнилеш Горно Агларци Градешница Грумази Далбеговци Добровени Добромири Долно Агларци Долно Орехово Живојно Зовиќ Маково Мегленци Новаци Орле Паралово Рапеш Рибарци Скочивир Старавина Тепавци Раселени Балдовенци Биљаник Брник Врањевци Груништа Ивени Ново Село Петалино Полог Сливица Совиќ Суводол Историски Грдилово Чебрен Ченгел

п р у Населени места во Мариово Прилепско Мариово Бешиште Вепрчани Витолиште Врпско Гуѓаково Дуње Живово Кален Кокре Крушевица Манастир Пештани Полчиште Чаниште Битолско Мариово Брник Будимирци Градешница Груништа Зовиќ Ивени Маково Орле Петалино Рапеш Старавина Тиквешко Мариово Галиште Клиново Мајден Р’жаново Рожден