Умерено - конзервативна струја (МРО)

Умерено - конзервативна струја^[1][2] , Десница или Централистичко - конзервативно крило е струја или крило на Македонската револуционерна организација која се појавува по Илинденското востание. Нејзини по истакнати претставници се Христо Матов и Христо Татарчев, а за време на Рилскиот конгрес во отсуство на овие двајца на чело на ова крило застанал Даме Груев ^[2].

Македонска револуционерна организација (МРО)
Мото Слобода или смрт Македонија на Македонците Самостојна македонска држава
Псевдоним Подземна република
Институти Централен комитет Задгранично претставништво Четнички институт Полиција Пошта Окрузи Пунктови Правосудство
Статути Прв устав Прв правилник Устав на ТМОРО Правилник на ТМОРО Правилник за четите на ТМОРО Устав на ВМОРО Правилник на ВМОРО Правилник за селски чети
Конгреси Ресенско советување Солунски конгрес од 1896 Солунски конгрес од 1903 Смилевски конгрес Конгрес на Петрова Нива Струмички конгрес од 1904 Прилепски конгрес Скопски конгрес Солунски конгрес од јуни 1905 Солунски конгрес од август 1905 Струмички конгрес од 1905 Серски конгрес Рилски конгрес Ќустендилски конгрес Мајски конгрес
Весници Бунтовник Право Дело Револуционерен лист Автономија (1898 - 1902) Илинден Автономија (1903) Слобода или смрт Револуција Единство
Непријатели Османлиско Царство Грчка пропаганда Бугарска пропаганда Српска пропаганда Бугарска егзархија Егзархиска групација Македонски комитет Врховизам БТРБ Цончевисти Елиномакедонски комитет Српско четничко движење
Сојузници МТРК Гемиџии
Хронологија Основање Јануарска средба Стамболовштината Терористичка дејност Неделно училиште Училиштен кружок Велигденска мисија Односите помеѓу ТМОРО И ВМК Смрта на Делчев Илинденско востание Крушевска Република Крушевски манифест Мирцштешки реформи Борба за Македонија Директива Основите од Брут Расцеп Возобновување
Афери Донева афера Виничка афера Валандовска афера Битолска афера Солунска афера Иванчова афера Струмичка афера Афера Мис Стон Крушевска афера Грабнувањето на Даме Груев Мацанова афера
Фракции Конзервативна струја Реформска струја Серска група Струмичка група Сарафисти
Битки Битка кај Готен Битка кај Могила Битка кај Трсје Битка кај Слива Битка кај Арменско Битка кај Гандач Битка кај Локвата и Вињари Битка кај Маргара Битка на Ножот Битка кај Баница Битка за Мехомија Битка кај Аржинското блато Битка кај Ѓуришкиот манастир Битка кај Мечкин Камен
Aпостоли Даме Груев Гоце Делчев Ѓорче Петров Пере Тошев
Поврзано Историја на Македонија Историја на македонскиот народ Македонско национално движење
Кутијава: преглед разговор уреди

Принципите и начелата на оваа струја се наоѓаат во програмскиот документ Основите на Организацијата од Брут создаден од Христо Матов, а оваа брошура е создадена како против тежа на Директивата за идната дејност на Организацијата. Оваа брошура на Матов е преиздадена, како книга 1 на Македонската Револуционерна Библиотека во текот на 1925 година под насловот: Основи на Внатрешната Револуционерна Организација (Обид за собирање и формулирање на основите) со прилогот Што бевме — што сме, со предговор од Г. Баждаров во Софија ^[2].

Во неа биле поставени V принципа врз кој треба да се делува. Во однос на внатрешното устројство требало да се запази старото централистичко уредување, а во однос кон целта, Организацијата требала и понатаму да се залага за автономниот принцип.

Нивен главен противник била Реформската струја, предводена од Пере Тошев, Ѓорче Петров, Јане Сандански и др. По Илинденското востание, Конзервативната група токму со оваа струја ќе се судри и ќе започне борба, во почетокот преку дијалог, а подоцна и преку вооружена борба, каков да биде идниот пат на Организацијата, односно судир за контрола на самата револуционерна организација.

Двете струи отворено се судриле за време на Рилскиот конгрес, а таквиот судир постепено ја достигнал својата кулминација кога во 1907 година по наредба на Јане Сандански биле убиени Борис Сарафов и Иван Гарванов.

По ликвидациите Конзервативното крило го свикало Ќустендилскиот конгрес на кој Реформското крило и Серската група не била поканета и под претседателсво на Христо Матов, Санданистите биле осудени на смрт.

Дел од дејците на конзервативна струја по Младотурската револуција станале прврзаници или учествувале во работата на Сојузот на бугарски уставни клубови, а меѓу нив се нашол и Христо Татарчев.

Во 1909 година Христо Чернопеев дошол во судир Јане Сандански и Серчани, тоа придонело Чернопеев да се приклони кон конзервативното крило кое дополнително било засилено со старите војводи како Апостол Петков и Тане Николов кој застанале на страната на Чернопеев. Во 1910 година Христо Матов и Христо Татарчев направиле обид за обнова на Македонската револуционерна организација. Во 1911 година бил избран Централен комитет во кој влегле Тодор Александров, Христо Чернопеев и Петар Чаулев меѓутоа до потполно обединување на поранешните дејци на Македонската револуционерна организација не дошло.

Меѓутоа составот на овој Централен комитет и организацијата која била поставена претставувале основа за идната дејност на ВМРО (Автономистичка), односо таа произлегла од конзервативната струја.

Во постарата литература на оваа фракција и се давала идеолошка обоеност и се нарекува како Десница иако станува збор за револуционерна организација. Треба да се истакна дека оваа група се залагала за запазување на стариот централистички принцип, а во поглед на целта таа и понатаму се залагала за автономија.

Дел од историчарите ова крило го жигосале како десно врховистичко крило т.е дека се залагало за присоединување на Македонија кон Бугарија иако од нивните нормативните акти како и од оние на ВМРО (Автономистичка) се гледа дека тие формално-правно никогаш не се залагале за тоа ^[2].

Во поновата литература се исфрла претставката Десница и се потенцира дека оваа групација се залагала за запазување на старите начела и принципи, отука се нарекува конзервативна струја.

1. ↑ Въ тѣзи разисквания се сблъснаха дветѣ известни намъ течения — радикално-реформаторското и умѣрено-консервативното. Макаръ че нѣкои отъ най-влиятелнитѣ вдъхновители на първото (марксистътъ Димо хаджи Димовъ, писательтъ А. Страшимировъ и др.), отсѫтствуваха, демократичнитѣ начала и децентрализацията въ управлението бидоха блѣскаво защитени отъ Г. Петровъ и П. Тошевъ, при подкрепата на Я. Сандански и други отчаяни лѣвичари. Отсѫтствуваше отъ конгреса и най-упоритиятъ привърженикъ на умѣреностьта въ преобразованията, Хр. Матовъ, който и съ перо и съ слово не престана, въ продължение на две години, да доказва пакостьта отъ крайни и неприложими реформаторски тежнения. Съ своята упоритость той бѣше си навлѣкълъ неприязъньта на лѣвичаритѣ, а като задгранични представители, сиречь членове на единствения редовно функциониращъ презъ цѣлия периодъ отъ възстанието до конгреса, общоорганизационенъ висшъ институтъ, той и др.ъ Хр. Татарчевъ бѣха станали прицѣлна точка на всѣкакви критики и нападки. Поради това и двамата, въпрѣки грамаднитѣ си заслуги презъ време на междуцарствието, не можаха да попаднатъ между конгреснитѣ делегати. Наистина, умѣрено-консервативното течение се застѫпваше въ конгреса отъ най-авторитетния деятель въ вѫтрешностьта, Д. Груевъ. Той обаче, било поради природната си склонность къмъ практическитѣ постижения по пѫтя на взаимнитѣ отстѫпки, било поради заемания председателски постъ, остана и тукъ вѣренъ на своята примирителна тактика. Все пакъ централистичната система и умѣрениятъ реформизъмъ броеха множество убедени привърженици, като Л. Маджаровъ, Ст. Икономовъ, П. Васковъ, Добри Даскаловъ и др. и намѣриха въ конгреса горещи защитници въ лицето на Б. Мончевъ, А. Манасиевъ и др... том II Следъ Илинденското възстание
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2 2,3} Христо Силянов, "Освободителнитѣ борби на Македония", том II Следъ Илинденското възстание, Издателство на Илинденската организация, София, 1943. (бугарски)