Рэймскае Евангелле

	Рэймскае Евангелле. XI ст.
Матэрыял	Пергамент
Тэхніка	рукапіс
Памеры	23 × 17,5 см
	Францыя, Рэймс
	(інв. Manuscrit 255)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Рэ́ймскае Ева́нгелле — рукапіснае Евангелле стараславянскага паходжання. Першая частка рукапісу змяшчае чытанні святочных Евангелляў паводле абраду праваслаўнае царквы і напісана кірыліцай; другая змяшчае Евангеллі, апостальскія лісты, парэміі на святы паводле рыма-каталіцкага календара і напісана ў 1395 годзе харвацкай (вуглаватай) глаголіцай.

Назва рукапісу паходзіць ад месца ягонага цяперашняга захавання ў рэймскай гарадской бібліятэцы. Даўней на Евангеллі, якое знаходзілася ў Рэймскім саборы, пры каранаванні прысягалі французскія каралі.

Мінуўшчына

Час і месца стварэння старэйшай, кірылічнай часткі дакладна невядомыя. Распаўсюджаная з XIX стагоддзя легенда звязвае Рэймскае Евангелле з асобаю Ганны Яраслаўны, дачкі Яраслава Мудрага. Евангелле нібыта было захоўвалася ў князевай бібліятэцы і трапіла ў Францыю ў пасагу Ганны, якая каля 1048 выйшла замуж за французскага караля Генрыха I^[1].

У XIV стагоддзі імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі Карл IV, прыдбаўшы рукапіс «недзе ў Вугрыі» (Венгрыі), ахвяраваў яго ў Эмаўскі кляштар, заснаваны ў 1347 годзе. Поўны кодэкс, імаверна, быў вывезены з Прагі^{[заўв 1]} падчас Гусіцкіх войнаў.

Праз пэўны час^[2] ён з’явіўся ў Канстанцінопалі, дзе яго набыў кардынал Карл Латарынгскі (ням.) (бел.. З 1574 рукапіс захоўваўся ў Рэймскай кафедры; на ім прысягалі пры каранацыі французскія каралі^[3].

У час Вялікай Французскай рэвалюцыі рукапіс знік, пакуль у 1830-я не быў выяўлены ў Рэймскай бібліятэцы. Каштоўныя камяні, якімі быў аздоблены пераплёт, былі раскрадзеныя^[3].

Цяпер Евангелле захоўваецца ў рэймскай гарадской бібліятэцы.

Апісанне

Фармат Евангелля (23 × 17,5 см) амаль адпавядае памерам Тураўскага Евангелля^[1].

Рэймскае Евангелле складаецца з 47 двухбаковых аркушаў:

кірылічных евангельскіх чытанняў^[3]^[4] (16 аркушаў; 19 пачатковых аркушаў адсутнічаюць)
харвацка-глагалічнае часткі (31 аркуш)^[3]^[4]

Рукапіс мае багата ілюстрацый і прыгожыя арнаментальныя буквіцы ў глагалічнай частцы. Кніга першапачаткова была багата аздоблена золатам, каштоўнымі камянямі і рэліквіямі, сярод якіх была і частка Жыватворнага Крыжа^[4]. Каштоўныя рэліквіі былі выдаленыя з вокладкі, імаверна, ў часы Вялікай Французскай рэвалюцыі.

Пэўныя дэталі літараў і стылістыкі ўдаюць падабенства з Тураўскім Евангеллем^[5] і Чудаўскім псалтыром^[1].

Змест

Кірылічная частка змяшчае чытанні з 27 кастрычніка да 1 сакавіка ў адпаведнасці з праваслаўным канонам (у евангеллях-апракасах гэтыя чытанні размяшчаюцца ў канцы, пасля тыднёвых).

Глагалічная частка ўтрымлівае евангельскія і апосталавыя чытанні і парэміі ў Рымска-Каталіцкай традыцыі з Вербнай нядзелі да Дабравешчання (25 сакавіка)^[4]; спісаная з харвацкага арыгінала 1395 года чарняцом Эмаўскага кляштара для каталіцка-славянскага богаслужэння.

Даследаванне

Першае факсімільнае выданне Евангелля выйшла пасля яго знаходкі ў Рэймскай бібліятэцы. Яго дэталёва аналізаваў польскі палеограф Корвін Ян Ястржэмбскі. Устазад Сільвестр дэ Сасі зрабіў літаграфічную копію рукапісу, якую перадаў рускаму цару Мікалаю I^[3]. Пасля гэтага Мікалай аплаціў стварэнне яшчэ аднае копіі метадам глыбокага друку (1843) і дазволіў славацкаму лінгвісту Ернею Копітару яе даследаваць. Копітар выказаў меркаванне, што ўвесь рукапіс створаны ў XIV стагоддзі^[3].

У 1846 чэшскі філолаг Вацлаў Ганка выпусціў агульнадаступнае выданне Рэймскага Евангелля, за што быў узнагароджаны ордэнам святой Ганны ад рускага цара і брыльянтавым пярсцёнкам ад аўстрыйскага імператара Фердынанда I^[3].