Ткацтва на дошчачках  Ткацтва на дошчачках — старажытная тэхніка ткацтва, пры якой дошчачкі выкарыстоўваюцца для стварэння зева, праз які праходзіць уток. Мела шырокае распаўсюджанне ў Еўропе і Азіі ў гістарычныя часы[1] і карыстаецца папулярнасцю сярод ткачоў-аматараў з-за лёгкай даступнасці і адноснай таннасці інструментаў і матэрыялаў. Большасць майстроў стварае вузкія вырабы: рамяні, папружкі або тасьму для аздаблення буйнейшых вырабаў. Гісторыя  Часта памылкова мяркуюць, што ткацтва на дошчачках узыходзіць да фараонаў Егіпта. Гэтая тэорыя была вылучана ў пачатку XX стагоддзя на аснове вывучэння складанага тканага пояса[2] нявызначанага паходжання, які часта называюць поясам Рамсеса, бо на ім быў намаляваны чарніламі картуш Рамсеса III. У 1916 годзе Арнольд ван Генеп і Густаў Жэк'е апублікавалі кнігу «Le tissage aux cartons et son utilisation décorative dans l'Égypte ancienne», абапіраючыся на здагадку, што старажытныя егіпцяне былі знаёмыя з ткацтвам на дошчачках. Наконт спосабу вытворчасці пояса вучоныя дзесяцігоддзямі вядуць бурныя спрэчкі. Многія папулярныя кнігі па ткацтву на дошчачках прапагандавалі егіпецкую тэорыю яго паходжання, пакуль у дадатку да сваёй кнігі «Тэхнікі пляцення на дошчачках» Пітэр Колінгвуд не даказаў шляхам структурнага аналізу, што ільняны пояс не мог быць вытканы на дошчачках[3]. Раней за ўсё ткацтва на дошчачках, імаверна, з’явілася ў культуры старажытнага Міжрэчча[4]. Існаванне ў мінулым у Заходняй і Паўночнай Еўропе гэтай тэхнікі пацвярджаецца знаходкамі ў неалітычных палевых пабудовах на тэрыторыі Швейцарыі, у паграбеннях у Ютландыі (II тысячагоддзе да н.э.)[5], у Нарвегіі і Швецыі (X стагоддзе) і ў Эстоніі (XIII стагоддзе). Ткацтва на дошчачках датуецца як мінімум VIII стагоддзем да н.э. у Еўропе ранняга жалезнага веку[6], дзе яно сустракалася ў раёнах, дзе быў распаўсюджаны ткацкі станок з нацягнутай асновай[7]. Гістарычна склалася так, што гэтая тэхніка служыла некалькім мэтам: для стварэння пачатковых і/або бакавых палос для вялікіх тэкстыльных вырабаў, зробленых на ткацкім станку, ткацтва дэкаратыўных стужак на існуючы тэкстыль[8] і стварэнне асобных вузкіх вырабаў, у тым ліку паясоў.  Раннія ўзоры былі знойдзены ў Гохдарфе, Германія[9] і Апрэмоне, Францыя[10], а таксама ў Італіі, Грэцыі і Аўстрыі[6]. Складаныя сплеценыя стужкі сустракаюцца ў многіх багатых магілах жалезнага веку і сярэднявечча ў Еўропе, а таксама ў рымскі перыяд на Блізкім Усходзе. Мяркуецца, што яны былі стандартнай аздобай адзення ў розных еўрапейскіх народаў, у тым ліку вікінгаў[11]. Існуе мноства музейных прыкладаў такіх палос, якія выкарыстоўваліся на царкоўным тэкстылі або ў якасці асновы для складаных паясоў у еўрапейскім Сярэднявеччы. У XVII стагоддзі ў Эфіопіі для вырабу манументальных шаўковых заслонаў таксама выкарыстоўвалася ткацтва на дошчачках[12]. На тэрыторыі Усходняй Еўропы з эпохі позняга неаліту ў вялікай колькасці сустракаецца «тэкстыльная кераміка» — з адбіткамі тканін, сатканых на дошчачках, на пластах цэглы[1]. Яно захавалася ў рускіх, як на поўначы — у Наўгародскай вобласці (на р. Куньі і ў вярхоўях Ловаці), на Пячоры, Мязені, Паўночнай Дзвіне, у Волагдзе, г. Вязаўцы, Кастрамской вобласці (Каторава, Слабодка, Балтанава, Скарбелка, Салонікава, Царова, Шыходзіна, Малакова, Акулова)[13], так і на поўдні — у Калужскай, Тульскай, Арлоўскай, Курскай і Разанскай абласцях[1]. Такая тэхніка была распаўсюджана ў так званай рускай мешчары і ва ўсіх народаў Паволжа: мардвы, мары, чувашаў і ўдмуртаў, а таксама ў карэлаў, іжорцаў, эстонцаў, літоўцаў, латышоў, фінаў-суомі[14] і ў балгар[1]. Ткацтва на дошчачках, такім чынам, ахоплівала велізарны арэал Еўропы, Каўказа, Сярэдняй і Пярэдняй Азіі. Яно захавалася ў асобных, дастаткова шматлікіх пунктах, у выглядзе рэлікту старадаўняга вытворчага працэсу і выкарыстоўваецца для вырабу паясоў. Сама тэхніка не мела прагрэсіўнага развіцця, не дала на працягу вякоў новых тэхнічных удасканаленняў. Усе даныя прыводзяць да высновы, што ткацтва на дошчачках ні з якімі пазнейшымі спосабамі ткацтва не звязана[1]. Апісанне Шырыня тканіны вызначаецца колькасцю ўзятых дошчачак — ад дзвюх да ста пяцідзесяці[1]. Нягледзячы на тое, што звычайна вырабляліся вузкія тэкстыльныя рэчы, вядомыя ўзоры абшывак панёў[15] і нават хустак[16]. Інструменты  Дошчачкі, якія выкарыстоўваюцца ў ткацтве, звычайна маюць форму правільных многавугольнікаў з адтулінамі каля кожнай вяршыні і, магчыма, таксама ў цэнтры. Колькасць адтулін у дошчачках з’яўляецца абмежавальным фактарам складанасці вытканага ўзору. Вуглы дошчачак звычайна закругленыя, каб не зачапіцца, калі яны паварочваюцца падчас пляцення. У мінулым ткачы выраблялі дошчачкі з кары, дрэва, косці[17][18], рогу, каменю, скуры[3], металу[19] або розных іншых матэрыялаў. Сучасныя дошчачкі часцей за ўсё робяць з кардону. Некаторыя ткачы нават свідруюць дзіркі ў наборы ігральных карт. Гэта просты спосаб атрымаць індывідуальныя дошчачкі або вялікую іх колькасць па невялікім кошце. Дошчачкі звычайна маркіруюцца колерамі або палосамі, так што іх абліцоўванне і арыентацыю можна лёгка заўважыць. Тэхніка Фундаментальны прынцып — паварочваць дошчачкі, каб падняць выбраныя наборы нітак у аснове. Дошчачкі можна бесперапынна паварочваць у адным накірунку як пачак, паварочваць паасобку для стварэння ўзораў або паварочваць пэўную колькасць разоў «наперад» і столькі ж разоў «назад». Скручванне дошчачак толькі ў адным кірунку можа стварыць стужку, якая скручваецца ў напрамку скручвання, хоць ёсць спосабы паварочвання, якія змякчаюць гэтую праблему. Некаторыя ткачы аддаюць перавагу ткацтву на спіне, калі адзін канец асновы запраўляюць (або абмотваюць вакол) пояса ткача, а другі накідваюць на палец нагі або прывязваюць да слупа або мэблі. Іншыя ткачы аддаюць перавагу выкарыстоўваць стужкаткацкія станкі, якія з’яўляюцца больш сучасным вынаходствам і дзейнічаюць адначасова і як ткацкі станок, і як снавальная рама ў праекце. Некаторыя традыцыйныя ткачы ткуць паміж дзвюма жэрдкамі і абмотваюць уток вакол жэрдак (падобна будове Азебергска ткацкага станка, знойдзенага ў Нарвегіі з IX стагоддзя). Камерцыйныя «ткацкія станкі з дошчачкамі» адаптуюць гэтую ідэю, а таксама зручнейшыя, бо дазваляюць лёгка адкласці працу. Крыніцы
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
