3-я гарадская клінічная бальніца імя Я. У. Клумава

3-я гарадская клінічная бальніца імя Я. У. Клумава
3-я гарадская клінічная бальніца імя Я. У. Клумава
Размяшчэнне	Мінск;
Дата заснавання	30 верасня 1828
	3gkb.by

3-я гарадская клінічная бальніца імя Я. У. Клумава, да 1920 года Мінская яўрэйская бальніца, да 1941 года 1-я Савецкая бальніца — шматпрофільная лячэбна-прафілактычная ўстанова ў Мінску. Размяшчаецца па адрасе вуліца Леніна, 30. Галоўны ўрач — Наталля Іванаўна Саевіч^[1].

У клініцы праводзіцца кансерватыўнае лячэнне пацыентаў з тэрапеўтычнымі (кардыялагічнымі, пульманалагічнымі і гастраэнтэралагічнымі) захворваннямі; выконваюцца мікрахірургічныя і агульнахірургічныя аперацыі з выкарыстаннем лапараскапічнай тэхнікі; праводзіцца лячэнне цяжарных і парадзіх з інфекцыйнымі паталогіямі. Шырока прымяняюцца лячэбныя і дыягнастычныя эндаскапічныя і лазерныя метады^[1].

Гісторыя

Некаторыя крыніцы паведамляюць, што бальніца была заснавана ў другой палове XVIII стагоддзя як бальніца яўрэйскага дабрачыннага таварыства на 50 коек з багадзельняй на 15 коек^[2]^[3].

Адна афіцыйна бальніца на 50 ложкаў па вул. Губернатарскай (цяпер Леніна) была заснавана па распараджэнні Міністра ўнутраных спраў Расійскай імперыі ад 30 верасня 1828 года. Бальніца размяшчалася ў мураваным будынку на ўскраіне горада каля ракі Свіслач, з фруктовым садам. На першым паверсе знаходзілася жаночае аддзяленне, на другім — мужчынскае. У бальніцы былі прыёмнае аддзяленне, аперацыйная і 4 палаты: для хворых з вострымі, хранічнымі, вонкавымі і венерычнымі захворваннямі. На тэрыторыі дзейнічала багадзельня на 15 ложкаў^[1].

У 1860–1870-я гг. Мінская яўрэйская бальніца прызначалася для лячэння немаёмных яўрэяў, але не адмаўляла і хрысціянам. Прымала пацыентаў з рознымі хваробамі. Амаль усе бальныя лячыліся бясплатна, у рэдкіх выпадках з больш заможных спаганялася па 7 рублёў 20 капеек у месяц^[3]. Фінансавалася бальніца за кошт ахвяраванняў, публічных лекцый, скарбоначных збораў, а таксама даходаў ад сада і паравой лазні^[1].

У штаце лічыліся 2 урачы, 3 фельчары і 6 вучняў-фельчараў^[1], эканом, шэсць пісьмаводаў з прыслугі, чатыры кухаркі, вартаўнік і тры прачкі^[4]^[3]. Кіравалася бальніца выбранымі таварыствам і зацверджанымі начальствам чатырма ганаровымі наглядчыкамі з купцоў яўрэйскага саслоўя^[4]^[3].

У 1871 годзе адкрылі аптэку, бальніца пашырылася на 15 ложкаў, багадзельня — на 35^[1]. Да 1889 года бальніца займала двухпавярховы будынак на 65 ложкаў з аддзяленнямі для розных катэгорый хворых і радзільным аддзяленнем на 4 ложкі. Вада дастаўлялася са Свіслачы. Бальніца працавала з 9:00 да 14:00, далей хворымі займаліся сёстры міласэрнасці^[1]. На мяжы XIX–XX стст. тэрыторыя бальніцы павялічылася. К 1898 году ўжо быў пабудаваны мураваны аднапавярховы будынак лазні з пральняй і яшчэ адзін мураваны аднапавярховы будынак уласна бальніцы. У 1908 г. у бальніцы было праведзена электрычнае асвятленне^[4]^[3].

Медыцынскія дзяжурствы ў горадзе адсутнічалі, толькі прыватныя лекары, якіх можна было выклікаць за плату. Кіраванне ажыццяўляла апякунская рада з 12 членаў, якіх выбіралі на 3 гады, і галоўнага ўрача. У 1910 годзе пачалося будаўніцтва новых карпусоў для інфекцыйных і псіхічна хворых. У 1912 годзе былі адкрыты шкарлятынознае і псіхіятрычнае аддзяленні, колькасць ложкаў вырасла да 85, з іх 40 у псіхіятрыі^[1]. Пры бальніцы быў абсталяваны свой рэнтген. Мінская яўрэйская бальніца ператварылася ў клінічны гарадок^[5]^[3].

У час Першай сусветнай вайны

У перыяд Першай сусветнай вайны ў 1914 годзе ў будынку яўрэйскай бальніцы быў разгорнуты лазарэт для параненых на 32 койкі^[6]. У 7–8 нумары «Минских врачебных известий» за 1915 г. доктар Сяргей Урванцоў даў станоўчую ацэнку дзейнасці лазарэта^[7]:

«на працягу года мінская яўрэйская грамада ўтрымлівала на свае сродкі ў самым узорным выглядзе арганізаваны ёй лазарэт. Нягледзячы на цяжкія ўмовы апошніх месяцаў, калі вялікая колькасць бежанцаў нахлынула ў Мінск і апека аб іх лягла на мясцовае насельніцтва, вы працягвалі з ранейшай энергіяй і клапатлівасцю лячыць у лазарэце параненых воінаў.»

Аднак, у сувязі з тым, што ўзнікла неабходнасць стварыць у Мінску псіхіятрычны прыёмны пункт Чырвонага Крыжа, Урванцоў папрасіў саступіць будынак лазарэта з усім інвентаром у часовае карыстанне арганізацыі, бо на той момант у Мінску знаходзілася вялікая колькасць лазарэтаў і шпіталяў, якія былі ў стане цалкам задаволіць патрэбы арміі. На нарадзе апекуноў яўрэйскай бальніцы і камітэта лазарэта яўрэйскай грамады было прынята рашэнне перадаць лазарэт з усім інвентаром Чырвонаму Крыжу^[7].

Міжваенны час

Адразу пасля ўсталявання савецкай улады ў Мінску, 21 ліпеня 1920 года бальнічная камісія пры Гарадскім аддзеле аховы здароўя пастанавіла перайменаваць Мінскую яўрэйскую бальніцу ва 2-ю Савецкую бальніцу. Потым яна нейкі час значылася Гарадской Савецкай бальніцай, і ў верасні 1923 года – ізноў 1-й Савецкай. 1-й яна заставалася аж да Вялікай Айчыннай вайны^[8]^[3].

З 1922 года — 1-я Савецкая бальніца была базай падрыхтоўкі ўрачоў медыцынскага факультэта БДУ, з 1930 — Мінскага медінстытута. Да 1941 года створана моцная матэрыяльная база, пашыраны рэнтген- і лабараторныя службы^[1].

У міжваенны час у бальніцы былі адкрыты новыя клінікі: артапедычная, стаматалагічная, нейрахірургічная, акушэрска-гінекалагічная; арганізаваны інстытут удасканалення (дырэктар – прафесар Уладзімір Марзон), інстытут артапедыі, траўматалогіі і аднаўленчай хірургіі (дырэктар – прафесар Майсей Шапіра). У тыя гады ў бальніцы працавалі буйныя навукоўцы, як прафесары Сямён Камінскі (1861–1939), Яўген Клумаў (1878–1944), Сяргей Мелкіх (1877–1952), Юлій Іргер (1897–1941), Макс Дворжац (1891–1942), Савелій Рубашоў (1883–1957), Міхаіл Сакалоўскі (1887–1977), Лазар Сітэрман (1894–1941) і іншыя^[1]^[3]. Тэрапеўт Сітэрман адзначаў, што "на нашых вачах на месцы яўрэйскай багадзельні вырасла магутная ўстанова, якая выдзе высокакваліфікаваную лячэбную і навуковую працу»^[9]^[3].

У час Другой сусветнай вайны

У гады Вялікай Айчыннай вайны большасць урачоў і медсясцёр бальніцы ваявалі з нямецкімі захопнікамі на франтах у Чырвонай арміі і ў партызанскіх атрадах, 143 з іх былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі^[3]. Частка супрацоўнікаў, якія засталіся ў акупаваным Мінску, аказвалі дапамогу жыхарам і падпольшчыкам. Прафесар Я. У. Клумаў і медыцынскія сёстры Вікторыя Рубец і Юлія Сямашка арганізавалі падпольную групу^[1], бралі актыўны ўдзел у Мінскім падполлі, забяспечвалі інструментаром і перавязачным матэрыялам 4 партызанскія атрады і 2 шпіталі^[3].

Такім чынам, бальніца ператварылася ў канспіратыўную кватэру, дзе ўзначаленая прафесарам Клумавым падпольная група, рызыкуючы жыццём, ратавала людзей ад відавочнай гібелі. У бальніцы пад выглядам цывільных асоб лячыліся партызаны і падпольшчыкі, хворыя і параненыя чырвонаармейцы. Падпольная група забяспечвала іх падробленымі дакументамі памерлых хворых, фіктыўнымі даведкамі. Медыцынскія даведкі, выдадзеныя Клумавым, служылі для партызан легальнай падставай для пранікнення ў горад і выканання баявых заданняў^[10].

Пасляваенны час

У 1944 годзе пасля вызвалення Мінска бальніца стала называцца «3-я гарадская клінічная бальніца». З шэрагаў Савецкай арміі і з партызанскіх атрадаў вярнуліся, і шматлікія гады працавалі 157 урачоў і медыцынскіх сясцёр^[3].

Пасля вайны былі адноўлены ўсе службы, адкрыты кафедры Мінскага медінстытута, у 1945 годзе — НДІ артапедыі і аднаўленчай хірургіі. Бальніца зноў стала цэнтрам навучання студэнтаў і падрыхтоўкі медсясцёр^[11]^[3]. Адкрываліся новыя аддзяленні: апёкавае, кардыялагічнае, анестэзіялогіі-рэанімацыі, пералівання крыві. Укараняліся новыя метады: фібрагастраскопія, тамаграфія, флебаграфія, лазерная каагуляцыя і інш^[1].

3-я бальніца стала вядучай установай у падрыхтоўцы медыцынскіх кадраў і навуцы. На яе базе абараняліся дысертацыі, вырасла шмат вучоных, арганізатараў аховы здароўя. Сярод іх: прафесары А. С. Раўноў, П. М. Маслаў, У. В. Бабук, М. І. Бобрык, Ц. Е. Гніларыбаў, Т. В. Бірыч, акадэмік І. Д. Мішэнін^[1].

У 1967 годзе закладзена традыцыя «Клятвы Клумаўцаў», якую штогод даюць маладыя медыцынскія сёстры. У 1968 годзе бальніца ўзнагароджана Памятным Сцягам, у 1969 і 1975 гадах — дыпломамі ВДНГ СССР. У 1978 годзе — ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга^[1].

У 1980-1990-х гадах бальніца была рэарганізаваная, умацаваная матэрыяльная база, адкрытыя новыя аддзяленні: практалагічнае, пасляродавых ускладненняў, для цяжарных з інфекцыямі. Пасля завяршэння рэканструкцыі вочнага корпуса ў кастрычніку 1992 года ў ім былі разгорнутыя два вочных аддзяленні па 60 коек, а таксама аддзяленні лазернай дыягностыкі і лячэнні, арганізаваны кабінет далечвання і глаўкомныя кабінеты. У 1993 годзе на базе вочных аддзяленняў і кафедры быў арганізаваны цэнтр мікрахірургіі вока^[1].

Сёння 3-я гарадская клінічная бальніца — шматпрофільная лячэбная ўстанова на 510 ложкаў, якая займае адно з вядучых месцаў у горадзе Мінску і Рэспубліцы Беларусь у галіне аказання медыцынскай дапамогі насельніцтву^[1].

Структурныя падраздзяленні і клінічныя базы

У бальніцы функцыянуюць 3 гарадскія цэнтры^[1]:

Гарадскі афтальмалагічны кансультатыўна-дыягнастычны цэнтр;
Гарадскі цэнтр для цяжарных жанчын з вострай хірургічнай паталогіяй органаў брушной поласці;
Эндаскапічны кансультатыўна-дыягнастычны цэнтр Ленінскага раёна;

На базе аддзяленняў размешчаны і працуюць кафедры медыцынскіх ВНУ^[1]:

Кафедра хірургіі БДМУ;
Кафедра афтальмалогіі БДМУ;
Кафедра акушэрства і гінекалогіі БелМАПА.

Крыніцы

↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с История больницы - 3 ГКБ г. Минска (руск.). 3gkb.by. Праверана 9 чэрвеня 2025.
↑ Организаторы здравоохранения Республики Беларусь / Редакторы-составители: М. З. Ивашкевич, А. В. Манулик. // Молодечно: Тип. «Победа» , 2002. - с. 101 – 469 с.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м «На пороге 200-летнего юбилея: История 3-й клинической больницы им. Е. В. Клумова» | Республиканская научная медицинская библиотека (руск.) (нявызн.) ?. Праверана 9 чэрвеня 2025.
↑ ^а ^б ^в Левитман, Е. Больница с полуторавековой историей / Е. Левитман, Т. Чижик // Неман – 2021. – № 11. - с. 128 – С. 125–138.
↑ Урванцов, С. Н. История развития врачебного дела в Минской губернии в дореволюционное время / С. Н. Урванцов // Беларуская медычная думка. – 1928. – № 3. – С. 36–41.
↑ Величко, А. М. Госпитали и лазареты Великой войны на землях Белорусских 1914–1918 / А. М. Величко, Г. Л. Соболевский. – Минск : Издатель Змицер Колас, 2022. - с. 67 – 488 с., ил.
↑ ^а ^б Хроника // Минские врачебные известия. – 1915 г. – № 7–8. – с. 158
↑ Кульпанович, О. А. История медицины Беларуси в биографиях ее врачей. XVII – 1 пол. XX вв.: биобиблиографический справочник. – Минск : Медисонт, 2011. - с. 136 – 462 с.
↑ Ситерман, Л. Я. Знаменательная дата / Л. Я. Ситерман // За Сталинские кадры. – 1939. – 1 студз. – С. 2.
↑ Марголина С. М. Герой Советского Союза профессор Е. В. Клумов / С. М. Марголина // Биобиблиогрфический указатель. – Минск, 1991. - с. 14 – 34 с.
↑ Организаторы здравоохранения Республики Беларусь / Редакторы-составители: М. З. Ивашкевич, А. В. Манулик. // Молодечно: Тип. «Победа» , 2002. – 469 с.