Казанның мактаулы гражданины
Казанның мактаулы гражданины, Казанның шәрәфле ватандашы (рус. Почётный гражданин Казани) ― 2005 елда булдырылган һәм Казан мэры тарафыннан «Казанның үсешенә һәм чәчәк атуына, Россия Федерациясендә һәм халыкара аренада аның ролен һәм абруен арттыруга керткән зур өлеше өчен» бирелә торган исем. Элек Россия империясендә һәм СССРда булган. ТарихКазан губернасы«Казанның мактаулы гражданины» исеме беренче тапкыр 1864 елда Казан шәһәр башлыгы карары буенча Казан шәһәр җәмгыяте җыелышы карары (рус. постановление собрания Казанского городского общества) белән булдырыла. Бу исем Казанда туганнарга да, Казанның дәүләт, сәүдә-икътисади һәм хәйрия эшчәнлеге өлкәсендәге үсешенә зур өлеш керткән Россия империясенең югары чиновникларына да бирелә. Бу исемне бирү турында карар шәһәр думасы тарафыннан кабул ителә, аннары император тарафыннан раслана, шуннан соң Казанның яңа мактаулы гражданы исеме махсус «Бәрхет кенәгә»гә кертелә[1][2]. 1864 елда Казанның беренче мактаулы гражданы Казан, Вятка һәм Пермь генерал-губернаторы А. Е. Тимашев була[1][3]. Алга таба исемгә финанс министры М. Х. Рейтерн (1880), семинария профессорының тол хатыны Ю. П. Годяева (1882), финанс министры И. А. Вышнеградский (1890), меценат О. С. Александрова (1890), вице-адмирал И. Ф. Лихачёв (1891), финанс министры С. Ю. Витте (1894) лаек дип табыла[1][3]. Соңыннан яңа мактаулы гражданнар барлыкка килми, 1917 елгы революциядән соң бу исем бирү практикасы озак вакытка онытылып тора. Татарстан АССР.png) 1987 елда «Казанның мактаулы гражданины» исеме халык депутатларының Казан шәһәр Советы карары белән кире кайтарыла, аңа ярашлы рәвештә ул «гражданлык бурычының югары үрнәкләрен күрсәткән, Бөек Ватан сугышы фронтларында батырларча сугышкан, хезмәт батырлыклары кылган, шулай ук шәһәрнең иҗтимагый, сәяси һәм мәдәни эшчәнлегендә актив катнашкан кешеләргә» бирелә. Бу исем бирү турында карар халык депутатларының шәһәр Советы башкарма комитеты тарафыннан кабул ителә һәм ел саен Октябрь революциясе еллыгына чыгарыла. Яңа мактаулы гражданга тантаналы рәвештә тиешле таныклык һәм атлас тасма белән күкрәк билгесе тапшырыла, аларның исемнәре фотосурәтләр белән «Казан шәһәренең Мактаулы гражданнары китабы»на кертелә[1][2]. _28.jpg) 1987 елда беренче мактаулы граждан исеменә В. И. Ленин ия була, аннары шул ук елда тагын 13 кеше: химик Б. А. Арбузов, язучы Г. Б. Бәширов, конструктор В. П. Глушко, Советлар Союзы Герое М. П. Девятаев, язучы Н. С. Исәнбәт, партия һәм дәүләт эшлеклесе С. Л. Князев, партия ветераны В. Н. Новикова, химик А. Н. Пудовик, революциядә һәм гражданнар сугышында катнашучы В. Н. Родин, революциядә һәм гражданнар сугышында катнашучы Ф. С. Семенов, Бөек Ватан сугышы ветераннарының Казан секциясе рәисе С. Ә. Таһиров, рәссам Б. И. Урманче, гражданнар һәм Бөек Ватан сугышларында катнашучы Я. Д. Чанышев лаек була[1][4]. Шулай итеп, мактаулы гражданлык бирү турында карарлар ике тапкыр гына кабул ителгән[1], алдагы елларда бүләкләү башкарылмаган, 1999 елда исем булдыру турындагы карар үз көчен югалткан дип таныла[5]. Татарстан Республикасы2005 елда, Казанның 1000 еллыгына, «Казанның мактаулы гражданины» исемен бирү традициясе Казан халык депутатлары Советы карары белән чираттагы тапкыр торгызылган, аңа ярашлы рәвештә, исем «Казанның үсешенә һәм чәчәк атуына, Россиядә һәм халыкара аренада аның ролен һәм абруен арттыруга керткән зур өлеше өчен» бирелә башлаган[6][7][3][2]. Яңа исемгә 50дән артык кеше – сәнгать, мәдәният, фән һәм спорт, дәүләт һәм җәмәгать эшлеклеләре ия[8], соңгы тапкыр 2023 елда бирелгән[9]. Статут_01.jpg) «Казанның мактаулы гражданины» исеме «Казанның үсешенә һәм чәчәк атуына, Россия Федерациясендә һәм халыкара аренада аның ролен һәм абруен арттыруга зур өлеш керткән гражданнарга» түбәндәге нигездә бирелә:
Бу исемгә кандидатлар оешмаларның, учреждениеләрнең һәм предприятиеләрнең хезмәт коллективлары утырышларында тәкъдим ителә, шуннан соң тәкъдимнәр тиешле комиссия тарафыннан карала, аннары шәһәр думасы тарафыннан кабул ителә. Бу исем иясенә грамота, таныклык, тасмадагы билге һәм аның кечерәйтелгән күкрәк күчермәсе тапшырыла, исеме «Казанның Мактаулы гражданнары китабы»на кертелә. Бу исемне бирү тантанасы Казан мэры катнашында Шәһәр көне алдыннан үткәрелә[10]. Мактаулы исемнән мәхрүм итү авыр җинаятьләр кылган өчен бүләкләнгән кеше хөкем ителгән очракта суд карары буенча башкарыла ала[11]. «Мактаулы гражданин» билгесе дәфнә (лавр) ботагы һәм декоратив орнамент белән уратып алынган, шулай ук татар (өстә) һәм рус телләрендә: «Казан шәһәренең мактаулы гражданины ― Почетный гражданин города Казани» дип язылган бормалы тасма белән кысаланган Зилант рәсеменнән гыйбарәт. 38х60 мм зурлыктагы билге, алтын белән капланган көмеш һәм бордо (куе кызыл) төсендәге эмальдән эшләнгән, декоратив боҗра ярдәмендә сары кырыйлы бордо төсендәге тасма белән тоташтырыла. Билгенең кечерәйтелгән күчермәсе аңа тулысынча охшаш, аның үлчәмнәре 26х42 мм, дәфнә (лавр) яфрагы сурәтләнгән турыпочмаклы колодкага беркетелә һәм киемгә беркетү өчен эләктергече бар[10]. Казанның мактаулы гражданнары исемлеге
Моны да карагызИскәрмәләр
Әдәбият
Сылтамалар
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Index:
pl ar de en es fr it arz nl ja pt ceb sv uk vi war zh ru af ast az bg zh-min-nan bn be ca cs cy da et el eo eu fa gl ko hi hr id he ka la lv lt hu mk ms min no nn ce uz kk ro simple sk sl sr sh fi ta tt th tg azb tr ur zh-yue hy my ace als am an hyw ban bjn map-bms ba be-tarask bcl bpy bar bs br cv nv eml hif fo fy ga gd gu hak ha hsb io ig ilo ia ie os is jv kn ht ku ckb ky mrj lb lij li lmo mai mg ml zh-classical mr xmf mzn cdo mn nap new ne frr oc mhr or as pa pnb ps pms nds crh qu sa sah sco sq scn si sd szl su sw tl shn te bug vec vo wa wuu yi yo diq bat-smg zu lad kbd ang smn ab roa-rup frp arc gn av ay bh bi bo bxr cbk-zam co za dag ary se pdc dv dsb myv ext fur gv gag inh ki glk gan guw xal haw rw kbp pam csb kw km kv koi kg gom ks gcr lo lbe ltg lez nia ln jbo lg mt mi tw mwl mdf mnw nqo fj nah na nds-nl nrm nov om pi pag pap pfl pcd krc kaa ksh rm rue sm sat sc trv stq nso sn cu so srn kab roa-tara tet tpi to chr tum tk tyv udm ug vep fiu-vro vls wo xh zea ty ak bm ch ny ee ff got iu ik kl mad cr pih ami pwn pnt dz rmy rn sg st tn ss ti din chy ts kcg ve
Portal di Ensiklopedia Dunia
