Ястрамбель

Вёска Ястрамбель Палацава-паркавы комплекс Катлубаяў Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Раён Баранавіцкі Сельсавет Малахавецкі Каардынаты 53°01′54″ пн. ш. 25°57′42″ у. д.HGЯO Насельніцтва 384 чалавекі (2005) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 163 Паштовы індэкс 225352 Аўтамабільны код 1 Ястрамбель на карце Беларусі ±

Ястрамбель на Вікісховішчы

Ястрамбе́ль^[1] (трансліт.: Jastrambieĺ, руск.: Ястрембель) — вёска ў Беларусі, у Баранавіцкім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Малахавецкага сельсавета. Размешчана за 15 км на поўдзень ад Баранавіч, пры рацэ Мышанка.

Вядомы з XVI стагоддзя як паселішча Навагрудскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Упамінаецца ў 1507 г. як уладанне Пятра Дарагастайскага, а ў 1567 г. — як уладанне Андрэя Падарэўскага, які са сваіх маёнткаў выстаўляў «12 коней збройна»^[2]. Пад 1577 года упамінаецца ў актах Берасцейскага гродскага суда.

У 1663 г. (у дарчым запісу дэрпцкага падкаморыя Яна Гераніма Рдултоўскага і яго жонкі Сусаны) маёнткам Ястрамбель стаў валодаць іх сын Міхал Ян Рдултоўскі, а пазней яго нашчадкі па мужчынскай лініі^[2].

Па тэстаменту новагародскага суддзі Антонія Рдултоўскага ад 1768 г. маёнтак перайшоў у валоданне яго сыноў — Яўхіма Рдултоўскага і новагародскага харужага Яна Хрызастома Рдултоўскага (1735—1791)^[2]. Неўзабаве 21 красавіка 1768 г. частку маёнтка прадалі Францу Ябланеўскаму^[2]. У 1776 г. Ян Хрызастом Рдултоўскі (1735—1791) разам са сваёй жонкай Канстанцыяй запісалі фундуш мясцовай ястрамбельскай царкве^[2]. Ад Яна Хрызастома маёнтак перайшоў у валоданне яго сына — Казіміра Рдултоўскага.

У 1840 г. у Ястрамбелі была пабудавана драўляная царква Святога Мікалая Цудатворца. Маёнтак Ястрамбель (вёскі Ястрамбель, Малахоўцы, Сіворчыцы, вінакурня) і маёнтак Адахоўшчына (Адахоўшчына, Карчы, Селявічы) у 1846 г. супольна налічвалі 226 душ мужчынскага пола, 180 душ жаночага пола, 9374 дзесяціны зямлі (лес і 2388 дзесяціны пашні)^[3].

Маёнтак Ястрамбель з палацам Казімір Рдултоўскі прадаў 3 мая 1851 г. двараніну-каталіку Міхалу Катлубаю^[3]. Да Міхала ў Ястрамбель частка заязджаў яго родны брат Эдвард Катлубай (1822—1879), які часта працаваў у архіве Радзівілаў у нясвіжскім палацы і выдаў пасля ў 1854 г. у Вільні кнігу «Нясвіжская галерэя Радзівілаўскіх партрэтаў»^[3].

У 1864 г. маёнтак і палац перайшлі па спадчыне да сына Міхала Катлубая — адстаўнога паручніка Генрыка Катлубая (1829 г. нар.), які быў жанаты з Ізабелай Антонаўнай Мацкевіч^[3]. Пры Генрыку Катлубаю яго зямельныя валоданні ў вёсцы Ястрамбель налічвалі толькі 2763 дзесяціны, бо ў выніку сялянскай рэформы (1861) у Расійскай Імперыі вызваленыя ад прыгону сяляне атрымалі частку зямлі маёнтка Ястрамбель^[3]. У 1897 г. у Ястрамбелі Катлубаі пабудавалі шыкоўны палац, знешні выгляд якога застаўся амаль нязменым да нашага часу^[4].

З 1878 года працавала школа чаравічнага рамяства. У 1879 годзе праваслаўны прыход налічваў каля 1,5 тыс. вернікаў, царкве належала каля 40 дзесяцін зямлі (у тым ліку 17 дзесяцін ворыва). У 1886 годзе сяло — цэнтр воласці Навагрудскага павета Мінскай губерні, дзейнічала царква. Побач знаходзіліся сядзіба, дзе працаваў вінакурны завод, пейзажны парк, сад, сажалка.

Паводле перапісу 1897 годзе ў сяле дзейнічалі царква, хлебазапасны магазін, валасное праўленне, пабудавана новая сядзіба. На пачатку XX ст. працавала школа граматы.

Пасля смерці Генрыка Катлубая маёнткам кіравала яго жонка Ізабела і толькі ў 1911 г. зямля маёнтка была падзелена роўнымі часткамі (па 1184 дзесяціны) паміж дзецьмі Генрыка і Ізабелы — Эдвардам і Міхалам Катлубаямі^[3].

Апошнім уласнікам маёнтка Ястрамбель быў Зыгмунт Катлубай (1885—1940), выпускнік Ягелонскага ўніверсітэта і юрыст^[3].

З 1921 года вёска ў складзе Польшчы, цэнтр гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства.

З 1939 года ў БССР. Зямля і палац Катлубаяў у Ястрамбелі былі нацыяналізаваны^[3].

З 15 студзеня 1940 года ў Навамышскім раёне Баранавіцкай, з 8 студзеня 1954 года Брэсцкай абласцей, з 8 красавіка 1957 года ў Баранавіцкім раёне.

У Вялікую Айчынную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 8 ліпеня 1944 года вёска акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. На франтах вайны загінула 12 вяскоўцаў.

• XIX стагоддзе:
  • 1886 — 15 двароў, каля 80 жыхароў.
  • 1897 — 39 двароў, 229 жыхароў.
• XX стагоддзе:
  • пачатак XX ст. — 54 двары, 261 жыхар, у маёнтку — 1 двор, 28 жыхароў.
  • 1921 — 31 дом, 161 жыхар, у маёнтку — 6 дамоў, 82 жыхары.
  • 1939 — 366 жыхароў.
  • 1959 — 498 жыхароў.
  • 1970 — 496 жыхароў.
  • 1998 — 165 двароў, 376 жыхароў.
• XXI стагоддзе:
  • 2005 — 384 жыхары, 155 гаспадарак.

У вёсцы знаходзяцца магазін, школа-інтэрнат, музей Кабушкіна.

• Палацава-паркавы комплекс Катлубаяў (канец XIX ст.; уключае мураваны сядзібны дом, парк, сад^[5]).
• Вінакурня

• Капліца

• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / рэдкал.: Г. П. Пашкоў (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2006. — 528 с.: іл. — 4 000 экз. — ISBN 985-11-0373-X.
• Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины (руск.) / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. — 2-е изд. — Мн.: БелЭн, 2006. — 576 с: ил. — 1 500 экз. — ISBN 985-11-0383-7.
• Roman Aftanazy. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej^[pl] (польск.). — drugie przejrzane i uzupełnione. — Wrocław: Ossolineum, 1993. — T. 2. Województwa Brzesko-Litewskie, Nowogródzkie. — 474 s. — ISBN 83-04-03784-X (т. 2), ISBN 83-04-03701-7.

	Ястрамбель на Вікісховішчы

• Ястрамбель на сайце Radzima.org
• Ястрембель на сайце Глобус Беларусі (руск.)